Ακάθιστος Ύμνος στη Μητρόπολη την ώρα που η Αγία Σοφία θα γίνεται τζαμί

Αύριο, ημέρα λειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως τζαμί, αλλά και ημέρα "πένθους και οδύνης για όλη την Ορθοδοξία, τον Χριστιανισμό και ολόκληρο τον Ελληνισμό", o αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος θα προστεί, στις 8 το βράδυ, της Ιεράς Ακολουθίας του Ακαθίστου Ύμνου στον Καθεδρικό Ι. Ναό Αθηνών, σύμφωνα με ανακοίνωση της Αρχιεπισκοπής. Το Open Tv προσφέρει σε όλους τους πιστούς τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ζωντανά την Ακολουθία του Ακαθίστου Υμνου -μέσω υβριδικής, σε αυτόν εδώ τον σύνδεσμο του tvopen.gr- τη λειτουργία «Ακάθιστος Ύμνος εις την Υπεραγίαν Θεοτόκο, Ιερά Αγρυπνία».

«Λυπάμαι βαθύτατα που οι ισχυροί του κόσμου τούτου, οι περισσότεροι τουλάχιστον εξ αυτών, κρύβονται πίσω από το δάκτυλό τους ή μάλλον πίσω από τους δικούς τους γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς υπολογισμούς», είχε τονίσει σε δήλωσή του ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, πριν από λίγες ημέρες, αναφορικά με τη λειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί την 24^ηΙουλίου.

Και συνέχισε: «Και με τη στάση τους αυτή ανέχονται ή ουσιαστικά αποδέχονται κατά παράβαση κάθε έννοιας διεθνούς νομιμότητας μια ανίερη πράξη βεβήλωσης όχι μόνον ενός ιερού πνευματικού κέντρου της Ορθοδοξίας μας, της Χριστιανοσύνης, γενικότερα, και ενός συμβόλου της Πίστης μας, αλλά και ενός οικουμενικού μνημείου πολιτισμού και αλληλοπεριχώρησης μεταξύ των λαών και των ανθρώπων και των λαών διαφορετικών θρησκευτικών ταυτοτήτων. Ο μεγάλος ναός της Αγίας Σοφίας γίνεται άθυρμα στα χέρια ανθρώπων που, κατ’ επάγγελμα και διαχρονικά, ποδοπατούν το Διεθνές Δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τροφοδοτούν τη σκοτεινότερη μορφή θρησκευτικής μισαλλοδοξίας για να εμπεδώσουν, όπως αυτοί νομίζουν, την κυριαρχία τους.

Την 24^η Ιουλίου, ημέρα πένθους και οδύνης για όλη την Ορθοδοξία,  τον Χριστιανισμό και ολόκληρο τον Ελληνισμό, θα προστώ της Ιεράς Ακολουθίας του Ακάθιστου Ύμνου, στον Καθεδρικό Ι.Ν. των Αθηνών και σας καλώ όλους και όλες να ψάλλουμε μαζί το ‘’τη Υπερμάχω’’ υπέρ βοηθείας και ενισχύσεως του γένους μας».

Ο ύμνος προς τιμήν της Θεοτόκου

Ακάθιστος ύμνος ονομάζεται γενικά κάθε ορθόδοξος χριστιανικός ύμνος ο οποίος ψάλλεται από τους χριστιανούς πιστούς σε όρθια στάση. Έχει επικρατήσει όμως να λέγεται έτσι ένας ύμνος («Κοντάκιο») της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τιμήν της Θεοτόκου, γνωστός ως Τη Υπερμάχω Στρατηγώ, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς τις πέντε πρώτες Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τις πρώτες τέσσερις τμηματικά, και την πέμπτη ολόκληρος. Είναι ένας ύμνος που αποτελείται από προοίμιο και 24 οίκους (στροφές) σε ελληνική αλφαβητική ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω (κάθε «οίκος» ξεκινά με το αντίστοιχο κατά σειρά ελληνικό γράμμα).

Ο Ακάθιστος ύμνος θεωρείται ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας. Είναι γραμμένος πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και εν μέρει της ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του είναι σοβαρή και ποιητική και πλουτίζεται από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα λόγου (αντιθέσεις, μεταφορές, κ.λπ.). Το θέμα του είναι η εξύμνηση της ενανθρώπισης του Θεού μέσω της Θεοτόκου, πράγμα που γίνεται με πολλές εκφράσεις χαράς και αγαλλίασης, οι οποίες του προσδίδουν θριαμβευτικό τόνο.

Ο ύμνος αυτός ονομάζεται «Ακάθιστος» από την όρθια στάση που τηρούσαν οι πιστοί κατά τη διάρκεια της ψαλμωδίας της. Ολοι οι πιστοί έψαλαν τον Ακάθιστο ύμνο όρθιοι, υπό τις συνθήκες που θεωρείται ότι εψάλη για πρώτη φορά, ενώ το εκκλησίασμα παρακολουθούσε όρθιο και την ακολουθία της εορτής του Ευαγγελισμού, με την οποία συνδέθηκε ο ύμνος.

Η ιστορία του

Το έτος 626, και ενώ ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος ηγείτο εκστρατείας του βυζαντινού στρατού κατά των Περσών, η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε αιφνιδίως από τους Αβάρους. Γνωρίζοντας την απουσία του στρατού, οι Άβαροι απέρριψαν κάθε πρόταση εκεχειρίας και την 6η Αυγούστου κατέλαβαν την Παναγία των Βλαχερνών. Σε συνεργασία με τους Πέρσες, τη νύχτα της 7ης προς 8η Αυγούστου, ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση, ενώ ο Πατριάρχης Σέργιος περιέτρεχε τα τείχη της Πόλης με την εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και ενεθάρρυνε τον λαό στην αντίσταση. Τη νύχτα εκείνη, φοβερός ανεμοστρόβιλος, που αποδόθηκε σε θεϊκή αρωγή, δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο, ενώ αντεπίθεση των αμυνόμενων προξένησε τεράστιες απώλειες στους Αβάρους και τους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να αποχωρήσουν άπρακτοι.

«Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια,

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια,

ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε.

Ἀλλ' ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον,

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,

ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε».

Την 8η Αυγούστου, η Πόλη είχε σωθεί από τη μεγαλύτερη ως τότε απειλή της ιστορίας της. Ο λαός, θέλοντας να πανηγυρίσει τη σωτηρία του, την οποία απέδιδε σε συνδρομή της Θεοτόκου, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Τότε, κατά την παράδοση, όρθιο το πλήθος έψαλε τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη του «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».

Κατά την επικρατέστερη άποψη, δεν ήταν δυνατό να συνετέθη ο ύμνος σε μία νύκτα. Άρα, μάλλον είχε συντεθεί νωρίτερα και μάλιστα θεωρείται ότι ψαλλόταν στο συγκεκριμένο ναό στην αγρυπνία της 15ης Αυγούστου κάθε έτους. Απλώς, εκείνη την ημέρα ο ύμνος εψάλη «ὀρθοστάδην», ενώ αντικαταστάθηκε το ως τότε προοίμιο («Τὸ προσταχθὲν μυστικῶς λαβὼν ἐν γνώσει») με το ως σήμερα χρησιμοποιούμενο «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια», το οποίο έδωσε τον δοξολογικό και εγκωμιαστικό τόνο στον ως τότε διηγηματικό και δογματικό ύμνο.

Σύμφωνα όμως με άλλες ιστορικές πηγές, ο Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται και με άλλα παρόμοια γεγονότα, όπως τις πολιορκίες και τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης επί των Αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου (673), Λέοντος του Ισαύρου (717-718) και Μιχαήλ Γ΄ (860). Δεδομένων των τότε ιστορικών συνθηκών (εικονομαχική έριδα, κ.λπ.), δεν θεωρείται απίθανο η Παράδοση να έχει αλλοιώσει την ιστορική πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να καθίσταται πολύ δύσκολο να λεχθεί μετά βεβαιότητος ποιο ήταν το ιστορικό περιβάλλον της δημιουργίας του Ύμνου.