Άγιος Σπυρίδων. Γιατί γιορτάζουν η Κέρκυρα και ο Πειραιάς κάθε χρόνο στις 12 Δεκεμβρίου

Ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε το 270 μ.Χ. στο (κατεχόμενο τώρα) χωριό Άσσια (Άσκια) της Κύπρου από οικογένεια βοσκών. Μορφώθηκε, αλλά δεν άλλαξε επάγγελμα: Συνέχισε την παράδοση της οικογένειας. Νυμφεύθηκε και απέκτησε μια κόρη. Γρήγορα, όμως, η σύζυγός του πέθανε. Ο Σπυρίδων βρήκε παρηγοριά στον θείο λόγο. Χειροτονήθηκε ιερέας. Και υπήρξε τόσο ενάρετος και αγαπητός που όταν χήρεψε η επισκοπή Τριμυθούντος στην Κύπρο, δια βοής λαός και κλήρος τον εξέλεξαν επίσκοπο.

Ο Σπυρίδων με το κύρος της αγίας και ηθικής ζωής του στην Α' Οικουμενική σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας (Μικρά Ασία) και στην οποία συμμετείχε, κατατρόπωσε τους Αρειανούς και αναδείχτηκε από τους λαμπρούς υπερασπιστές της Ορθόδοξης πίστης. Μάλιστα, όπως αναφέρει η παράδοση, αφού μίλησε για λίγο, κατόπιν έκανε το σημείο του Σταυρού και με το αριστερό χέρι, που κρατούσε ένα κεραμίδι, εις τύπον της Αγίας Τριάδος είπε: «Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός» και έκανε να φανεί προς τα επάνω απ' το κεραμίδι φωτιά, δια της οποίας είχε ψηθεί αυτό. Όταν δε είπε: «Καὶ τοῦ Υἱοῦ», έρρευσε κάτω νερό, δια του οποίου ζυμώθηκε το χώμα του κεραμιδιού. Και όταν πρόσθεσε: «Καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» έδειξε μέσα στη χούφτα του μόνο το χώμα που απέμεινε.

Ο Σπυρίδων εκοιμήθη το 348 και λόγω του ενάρετου βίου και των θαυμάτων που ετέλεσε κατατάχθηκε μεταξύ των Αγίων. Το λείψανό του κατά τον έβδομο αιώνα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να προφυλαχθεί από τις επιδρομές των Αράβων στην Κύπρο. Μετά την άλωση της Πόλης το 1453 μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα, η οποία από τότε συνδέεται στενά με τον Άγιο και οι κάτοικοί της επικαλούνται το όνομά του σε κάθε δύσκολη περίσταση.

Ανήμερα της εορτής του Αγίου, η Κέρκυρα γιορτάζει και μετά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, οι φιλαρμονικές του τόπου παρελαύνουν στα καντούνια παιανίζοντας εύθυμα εμβατήρια αλλά και χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στην Κέρκυρα λένε ότι ο «Άγιος Σπυρίδωνας πολλές φορές βγαίνει από την εκκλησιά του και γυρίζει για να βοηθήσει εκείνους που τον επικαλούνται. Γι’ αυτό λιώνει τα υποδήματά του, και οι Κερκυραίοι του τ’ αλλάζουν συχνα». (Νικόλαος Πολίτης, «Παραδόσεις»).

Παραδόσεις και Άγιος Σπυρίδωνας

«Όταν η πανούκλα «χτύπησε» την Κέρκυρα, το 1825 φάνηκε ένας καλόγερος να κυνηγά ένα θηρίο και να το χτυπά μ’ ένα μεγάλο σταυρό. Ο καλόγερος ήταν ο Άγιος Σπυρίδωνας και το θηρίο η πανούκλα. Ήταν σα λιοντάρι και μαϊμού μαζί, κι είχε φτερά σαν της νυχτερίδας. Στο κάπο-Σίδερο την ανάγκασε ο Άγιος, χτυπώντας την με το σταυρό, να κάμει σταυρό στο βράχο και να ορκιστεί να μην ξαναπατήσει στην Κέρκυρα». (Νικόλαος Πολίτης, «Παραδόσεις»).

Σε μια κερκυραϊκή παράδοση ο άγιος παριστάνεται να καταδιώκει την πανώλη. Από παρετυμολογία του ονόματός του πιστεύεται ότι θεραπεύει τα σπυριά και την ευλογιά, γι’ αυτό και στη γιορτή του φέρνουν κόλλυβα στην εκκλησία. Ακόμη και τον πόνο των αυτιών θεραπεύει και είναι αξιοσημείωτες οι σχετικές θεραπευτικές συνήθειες. Έτσι στην Κίο: Όποιος πονούσε στο αυτί έταζε στον Άγιο Σπυρίδωνα να του πάει γλυκό, να γίνει τ’ αυτί του καλά.

Οι τηγανίτες του Αγίου

Οι τηγανίτες τ’ Αγιού, είναι ένα ιδιαίτερο κομμάτι από την ελληνική παράδοση και τα ελληνικά έθιμα. Η παράδοση θέλει τους Κερκυραίους την παραμονή της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα, να κάνουν το βεγιόνι, (την ολονυχτία στην εκκλησία Του). Για να αντιμετωπιστεί, λοιπόν, η κούραση, η νύστα και η ταλαιπωρία της αγρύπνιας, οι ντόπιοι και οι επισκέπτες τρώνε λουκουμάδες (τις τηγανίτες τ’ Αγιού). Το έθιμο αυτό τηρείται από την γιορτή του Aγίου Δημητρίου (26/10) μέχρι τις 11 του Δεκέμβρη, παραμονή της γιορτής του Αγίου Σπυρίδωνα. Όλες αυτές τις μέρες τα καντούνια πλημμύριζαν από το ευωδιαστό άρωμα των λουκουμάδων! Προς τιμή του λοιπόν, οι νοικοκυρές φτιάχνανε λουκουμάδες.

Γιορτάζει και ο Πειραιάς

Η Μονή του Αγίου Σπυρίδωνος, στον Πειραιά, ήταν πλούσιο μοναστήρι, οχυρωμένο για το φόβο των πειρατών και έφερε την ονομασία Καστρομονάστηρο. Το 1835 ορκίστηκαν στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα οι πρώτες Δημοτικές Αρχές του Πειραιά. Όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του Κράτους ο Ανδρέας Μιαούλης θέλησε να χτίσει σπίτι κοντά στη θάλασσα. Το μόνο σημείο στον Πειραιά που δεν είχε βάλτους η ήταν η περιοχή της Μονής. Οι εργολάβοι λέγεται ότι έβλεπαν στον ύπνο τους έναν μοναχό ο οποίος τους ρωτούσε «γιατί μου κλείνετε το σπίτι» και αρνούνταν να συνεχίσουν τις εργασίες, οπότε ο Μιαούλης αναγκάστηκε να χτίσει το σπίτι με άλλους εργάτες. Λίγο πριν τελειώσει, ο θρύλος λέει ότι, πολλοί Πειραιώτες, είδαν στον ύπνο τους το μοναχό ο οποίος τους προειδοποιούσε ότι ο ιδιοκτήτης του δεν θα προλάβει να κατοικήσει σ' αυτό, όπως και έγινε καθώς ο ναύαρχος Ανδρέας  Μιαούλης πέθανε στις 11 Ιουνίου 1835 και δεν πρόλαβε να μπει στο σπίτι. Ο πρώτος ναός του Αγ. Σπυρίδωνος είναι ο παλαιότερος ναός της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά (Ιερά Μονή) και είχε κτισθεί τον 10ο αιώνα.

Ο σημερινός 3ος κατά σειρά ναός του Αγίου Σπυρίδωνος Πειραιά βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και θεμελιώθηκε στα ερείπια της περιώνυμης Μονής και των δύο παλαιών Ναών τον Μάιο του 1863.