Πάσχα 2019 - Μεγάλη Τετάρτη: Η Ακολουθία του Νιπτήρος

Τοῦ Δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ

σήμερον, Υἱὲ Θεοῦ,

κοινωνόν με παράλαβε·

οὐ μὴ γὰρ τοῖς ἐχθροῖς σου τὸ μυστήριον εἴπω·

οὐ φίλημά σοι δώσω, καθάπερ ὁ Ἰούδας·

ἀλλ᾿ ὡς ὁ Λῃστὴς ὁμολογῶ σοι·

Μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου.

Στη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας, η έναρξη της επόμενης ημέρας γίνεται από το απόγευμα της προηγουμένης. Έτσι, λοιπόν, οι Ακολουθίες που τελούνται το βράδυ της Μεγάλης Εβδομάδας, αφορούν στα γεγονότα της επομένης ημέρας.

Κάθε μέρα στο ethnos.gr – με τη βοήθεια του Αρχιμανδρίτη π. Φιλούμενου Ρούμπη, γραμματέα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και εφημέριου του Ιερού Ναού Αγ. Δημητρίου των Όπλων– θα δίνουμε το «στίγμα» της μέρας για όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα μέχρι και την Κυριακή του Πάσχα. Τα κείμενά μας, ακολουθώντας αυτή την πρακτική, θα περιγράφουν τα γεγονότα της επομένης ημέρας, αλλά θα αφορούν στην ακολουθία της ημέρας που δημοσιεύονται.

Στην αρχή της Ακολουθίας του Όρθρου της Μεγάλης Πέμπτης, που τελείται σήμερα - το απόγευμα της Μεγάλης Τετάρτης- (η σημερινή λέγεται και Ακολουθία του Νιπτήρος), οι ιερείς, με συνοδεία λαμπάδων και θυμιατών, θέτουν προς προσκύνηση την εικόνα του Μυστικού Δείπνου.

Ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης μοιάζει λίγο διαφορετικός από την Ακολουθία του Όρθρου των προηγουμένων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδος. Είναι εκτενέστερος σε μήκος, αφού ο Κανόνας δεν αποτελείται από τρεις ωδές, αλλά από οκτώ, όπως ο Όρθρος της περιόδου εκτός Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, στην οποία συμμετέχει πλήθος πιστών. Και, ενώ στην ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδος κυριαρχεί το πένθιμο χρώμα στα άμφια και τον διάκοσμο του Ιερού Ναού, κατά την Ακολουθία αυτή, το χρώμα μεταβάλλεται σε λευκό -κόκκινο-πορφυρό, για να τιμηθεί το γεγονός της συστάσεως του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας (Θεία Λειτουργία).

Από σήμερα, και μέχρι την επόμενη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, παύει η τέλεση της Θείας Λειτουργίας των Προηγιασμένων Δώρων. Σε αυτή τη Θεία Λειτουργία και μόνο δίνεται η δυνατότητα στον ιερέα να φυλάξει στο Αρτοφόριο της Αγίας Τραπέζης προηγιασμένο άρτο (θεία κοινωνία, δηλαδή) για τις περιπτώσεις των ασθενών και ετοιμοθάνατων.

Και γιατί όλα αυτά; Όπως μας πληροφορεί το Συναξάρι της ημέρας, σήμερα τιμούμε τέσσερα γεγονότα του λυτρωτικού έργου και της επίγειας ζωής του Κυρίου: α) Τον Ιερό Νιπτήρα, το περιστατικό κατά το οποίο ο Κύριος από άκρα ταπείνωση νίπτει τα πόδια των μαθητών Του, β) Τον Μυστικό Δείπνο, δηλαδή την παράδοση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, γ) Την υπερφυά προσευχή κατά τη νύκτα της αγωνίας στη Γεθσημανή και δ) Την Προδοσία του Ιούδα.

Ας δούμε, όμως, τα ιστορικά γεγονότα: Μετά την Ανάσταση του Λαζάρου, ο Κύριος μεταβαίνει από την Βηθανία στα Ιεροσόλυμα, αφού σε λίγες ημέρες επρόκειτο να εορτασθεί το Ιουδαϊκό Πάσχα. Το Ιουδαϊκό Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή εορτή. Εορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα Νισάν (πρώτος μήνας του έτους του ιουδαϊκού ημερολογίου, μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου). Το Πάσχα αποτελούσε ανάμνηση της εξόδου των Ισραηλιτών από την δουλεία της Αιγύπτου υπό την ηγεσία του Μωυσή. Κατά τον εορτασμό, κάθε οικογένεια προσέφερε ένα νεαρό ζώο (αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές), χρονιάρικο. Κατά την θυσία του ζώου, δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλό του, ενώ το αίμα του, ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού. Επίσης το έψηναν με τον όρο να το φάνε το ίδιο βράδυ, μαζί με άζυμο άρτο και πικρά χόρτα. Ήταν υποχρεωτικό κάθε Ισραηλίτης να παρευρίσκεται στη γιορτή. Σύμφωνα, μάλιστα, με το Δευτερονόμιο (βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης), η γιορτή έπρεπε να γίνει στον τόπο όπου όρισε ο Κύριος για να λατρεύεται, δηλαδή στο Ναό των Ιεροσολύμων, γι’ αυτό και ο Χριστός, κάνοντας υπακοή στο Νόμο του Θεού, ανεβαίνει στα Ιεροσόλυμα για τον εορτασμό.

Έχοντας συναχθεί ο Κύριος και οι μαθητές για να δειπνήσουν μαζί για τελευταία φορά, προτού αρχίσουν το φαγητό, ο Χριστός βάζει νερό σε μια λεκάνη, πλένει τα πόδια των μαθητών Του και μετά τα σκουπίζει. Όταν τελειώνει, απευθυνόμενος προς τους μαθητές Του, τους λέει: «Αν είστε φίλοι μου, να κάνετε ό,τι κάνω εγώ για σας! Να αγαπάτε και να βοηθάτε ο ένας τον άλλο».

Γι’ αυτό και στα Ιεροσόλυμα (όπως και στην Πάτμο και σε άλλες Εκκλησίες), σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, τελείται μια ειδική Ακολουθία, λίαν κατανυκτική και παραστατική, κατά την οποία ο Πατριάρχης, «εἰς τύπον καί τόπον Χριστοῦ», πλένει τα πόδια ιερομονάχων και πρεσβυτέρων.

Μετά τον Ιερό Νιπτήρα, ο Χριστός και οι μαθητές Του δειπνούν για τελευταία φορά μαζί. «Αλήθεια σας λέω, κάποιος από σας θα με προδώσει», τους λέει ο Χριστός. Οι μαθητές κοιτάζουν απορημένοι ο ένας τον άλλο. Ο Ιωάννης σκύβει τότε προς τον Χριστό και τον ρωτά: «Κύριε, ποιος από εμάς θα σε προδώσει;» Ο Χριστός τού απαντά: «Εκείνος στον οποίο θα δώσω ένα κομμάτι ψωμί, αφού το βουτήξω στο πιάτο». Παίρνει τότε ένα κομμάτι ψωμί, το βουτάει στο πιάτο και το δίνει στον Ιούδα. «Ό,τι έχεις να κάνεις, κάνε το γρήγορα», του αναφέρει ο Χριστός. Κατόπιν πήρε ψωμί στα χέρια Του και είπε: «Λάβετε, φάγετε». Το ίδιο έκανε και με το ποτήρι του κρασιού λέγοντας: «Πιέστε απ' αυτό όλοι, γιατί αυτό είναι το αίμα μου. Αυτό να κάνετε για να με θυμάστε». Μετά από αυτή τη στιγμή, ο Ιούδας, μόλις έφαγε τον άρτο έφυγε και συμφώνησε με τους αρχιερείς να τους Τον παραδώσει με αντάλλαγμα τριάκοντα αργύρια.

Μετά το δείπνο βγήκαν όλοι στο όρος των Ελαιών, όπου ο Χριστός τους δίδαξε τα ανήκουστα και τελευταία μαθήματα και αρχίζει να αγωνιά και να ανυπομονεί. Αναχωρεί μόνος Του και, γονατίζοντας, προσεύχεται εκτενώς. Από την πολλή αγωνία γίνεται ο ιδρώτας Του σαν σταγόνες πηχτού αίματος, οι οποίες έπεφταν στη γη. Μόλις συμπληρώνει την εναγώνια εκείνη προσευχή, φθάνει ο Ιούδας με ένοπλους στρατιώτες και πολύ όχλο και αφού χαιρετάει και φιλάει πονηρά το δάσκαλό Του, Τον παραδίδει.