«Επιθυμώ να βοηθήσω και όχι να τους υπερβώ» υπογραμμίζει ο μητροπολίτης. Και σπεύδει να διευκρινίσει ότι «όλα τα θέματα επιλύονται μέσα στο συνοδικό και ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας. Γνωρίζω σαφέστατα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει μεγάλη πείρα στην αντιμετώπιση εκκλησιαστικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, αντιμετώπισε το σχίσμα, που επικράτησε στην Ελλάδα δέκα επτά χρόνια (1833-1850) με την αυτόγνωμη ανακήρυξη της Αυτοκεφαλίας, και το έλυσε με σοφία και διάκριση. Το ίδιο παρατηρούμε και για άλλες κατά Τόπους Εκκλησίες».
O μητροπολίτης Ναυπάκτου αναφέρεται και στην πρόσφατη απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου για το συγκεκριμένο ζήτημα, ενώ-όπως λέει-αναμένει να δημοσιευτεί ολόκληρη η εισήγηση των δύο Συνοδικών Επιτροπών-της Επιτροπής Δογματικών και Κανονικών Ζητημάτων και της Επιτροπής Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων-, καθώς επίσης και το σκεπτικό που στηρίζει την απόφαση. Να θυμίσουμε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος αποφάσισε να ενημερώσει για το θέμα της Ουκρανίας την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος που θα συνέλθει σε τακτική Συνεδρίασή της τον προσεχή Οκτώβριο.
«Ποια είναι η κατάσταση σήμερα και που "κολλάει" το θέμα»
Με Πανορθόδοξες διασκέψεις επήλθε συμφωνία στο κείμενο για τη χορήγηση της αυτοκεφαλίας σε μια Εκκλησία. Η διαφωνία υπήρξε- σύμφωνα με τον μητροπολίτη Ναυπάκτου- στο ποιος θα υπογράφει τον Τόμο της αυτοκεφαλίας και γι’ αυτό δεν ελήφθη απόφαση. Κατόπιν τούτου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης χορήγησε την αυτοκεφαλία στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, όπως το έκανε και σε άλλες κατά τόπους Εκκλησίες, κατά το λεγόμενο εθιμικό δίκαιο, η οποία αυτοκέφαλη Εκκλησία δημιουργήθηκε από τη σχισματική ομάδα του καθαιρεθέντος Φιλαρέτου και τη σχισματική ομάδα του Μακαρίου, για την οποία αμφισβητούνται τόσο η ιεροσύνη όσο και η αποστολική διαδοχή.
«Θεωρώ ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αφού αξιολόγησε την κατάσταση που υπάρχει στην Ουκρανία, κυρίως, αφού κατάλαβε πλήρως την τακτική του Πατριαρχείου Μόσχας σε βάρος του Οικουμενικού Θρόνου, χορήγησε την αυτοκεφαλία, και πιστεύω ότι δεν θα την ανακαλέσει» σημειώνει στην πρότασή του ο ιεράρχης.
Από την πλευρά του, το Πατριαρχείο Μόσχας δεν δέχθηκε την απόφαση αυτή του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη χορήγηση της αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία και είναι αντίθετο με την παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία. Μάλιστα, μετά την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έπαυσε τη μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στα Δίπτυχα και ακόμη συνέστησε στους Ρώσους και Ουκρανούς να μην έχουν εκκλησιαστική κοινωνία με Εκκλησίες που μνημονεύουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Σύμφωνα με τον μητροπολίτη, με την υπάρχουσα κατάσταση, η Εκκλησία της Μόσχας για διαφόρους λόγους δεν θα υποχωρήσει και δεν θα δεχθεί τετελεσμένα γεγονότα στην Ουκρανία. «Θεωρώ ότι και αν μερικές Ορθόδοξες Εκκλησίες αναγνωρίσουν την αυτοκεφαλία της Ουκρανίας, το πρόβλημα θα παραμείνει εφόσον δεν θα το αποδεχθεί η Εκκλησία της Μόσχας» υπογραμμίζει.
Μάλιστα, ο κ. Ιερόθεος -πολύ σωστά-σημειώνει ότι «οι λοιπές Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, για διαφόρους λόγους, βρίσκονται σε στάση αναμονής ή υποστηρίζουν τη Μόσχα. Είναι διστακτικές να αναγνωρίσουν τον Επιφάνιο ως Προκαθήμενο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας. Δεν γνωρίζω τι θα αποφασίσουν στο προσεχές διάστημα. Πάντως κατά την ενθρόνιση του Επιφανίου δεν παρευρέθησαν εκπρόσωποι των άλλων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών πλην του Οικουμενικού Πατριαρχείου και δεν απεστάλησαν συγχαρητήριες ευχές για την ανάληψη της προεδρίας της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας».
Αυτό όμως που-κατά την άποψή μας-έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι ότι ο μητροπολίτης πιστεύει ότι είναι πιθανό να υπάρξουν εξελίξεις στην Ουκρανία για το συγκεκριμένο ζήτημα, καθώς όπως αναφέρει χαρακτηριστικά «τα γεγονότα ομοιάζουν με μια κινούμενη άμμο»!
Πιο συγκεκριμένα γράφει: «Στην Ουκρανία εξακολουθεί να είναι έκρυθμη η εκκλησιαστική κατάσταση. Υπάρχει ο Αρχιεπίσκοπος Επιφάνιος ως Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας, ο Μητροπολίτης Ονούφριος που υπάγεται στην Εκκλησία της Ρωσίας και ο λεγόμενος "επίτιμος Πατριάρχης Φιλάρετος’", ο οποίος υπαναχώρησε από την αρχική του συμφωνία, δεν δέχεται τον Τόμο της αυτοκεφαλίας, διότι δεν συμφωνεί με την κατάργηση του "Πατριαρχείου", το οποίο αυτός ανακήρυξε. Ενδεχομένως, θα υπάρξουν και άλλες εξελίξεις. Τα γεγονότα ομοιάζουν με μια κινούμενη άμμο».
«Τι προτείνει για την επίλυση του Ουκρανικού ζητήματος»
Η μοναδική σοβαρή πρόταση που ακούσθηκε, σύμφωνα με τον μητροπολίτη Ναυπάκτου, είναι να συγκληθεί μια Πανορθόδοξη Σύνοδος, αλλά με σοβαρή προετοιμασία και συγκεκριμένη πρόταση στην οποία να συγκλίνει η πλειοψηφία των Ορθοδόξων Εκκλησιών και φυσικά να την αποδεχθούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Εκκλησία της Μόσχας. Την ίδια, περίπου, πρόταση είχε διατυπώσει και ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, Θεόδωρος Β' σε αποκλειστική συνέντευξή του στο ethnos.gr, μέρος της οποία δημοσιεύτηκε στο «Εθνος της Κυριακή».
«Τα 6 σημεία που περιλαμβάνονται στην πρότασή του»
Θα πρέπει να γίνει μια, έστω και άτυπη, συνάντηση των αντιπροσώπων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου της Μόσχας για να αποφασισθεί η συνέχιση του διαλόγου για την ολοκλήρωση της συζήτησης για το πως χορηγείται το αυτοκέφαλο σε μια Εκκλησία και να καθορισθεί ένα προσχέδιο επιλύσεως του θέματος της Ουκρανίας.
Η Εκκλησία της Μόσχας να άρει την απόφασή της για την εκκλησιαστική κοινωνία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και ως ένδειξη καλής θελήσεως ο Πατριάρχης Μόσχας να αρχίσει να μνημονεύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη στα Δίπτυχα.
Ο διάλογος μεταξύ των εκπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών πρέπει να έχει ως βάση τη συμφωνία και επικύρωση των δύο κειμένων που είχαν ετοιμασθεί να κατατεθούν στη Σύνοδο που έγινε στην Κρήτη τον Ιούνιο του 2016, αλλά τελικά δεν έγινε. Πρόκειται για τα δύο κείμενα που αφορούν το Αυτοκέφαλο και τα Δίπτυχα. Είναι δύο κανονικά θέματα, τα οποία, αν δεν υπήρχε η αντίθετη άποψη από την Εκκλησία της Μόσχας ως προς τον τρόπο της υπογραφής του Τόμου Αυτοκεφαλίας και κατατίθεντο στη Σύνοδο της Κρήτης για απόφαση, τότε δεν θα είχαμε τα θέματα αυτά με την Ουκρανία σήμερα. Επομένως, πρέπει να αρχίσει η συζήτηση μεταξύ εκπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, η οποία διακόπηκε, για το πως θα υπογράφεται ο Τόμος της Αυτοκεφαλίας, ώστε να ολοκληρωθεί η συζήτηση για το θέμα αυτό.
Αφού μία προπαρασκευαστική Επιτροπή από εκπροσώπους όλων των Εκκλησιών ετοιμάσει τα δύο αυτά κείμενα που αφορούν το Αυτοκέφαλο και τα Δίπτυχα, στη συνέχεια να συγκληθεί μία Σύνοδος των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών με τις συνοδείες τους, η οποία θα τα επικυρώσει. Η Πανορθόδοξη αυτή Σύνοδος θα πρέπει να προβεί σε διαπίστωση ότι σήμερα υφίστανται δεκατέσσερεις Εκκλησίες, να επικυρώσει την Πατριαρχική αξία και τιμή μερικών νεότερων Πατριαρχείων, ώστε να λυθεί και μια εκκρεμής κατάσταση, να επικυρώσει την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη χορήγηση της Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας, ώστε να είναι δεκαπέντε Εκκλησίες και να αντιμετωπίσει επί μέρους θέματα που ανέκυψαν.
Θα πρέπει να προσυνεννοηθεί ο τρόπος με τον οποίο θα επιλυθεί και θα ισχύσει το εκκλησιαστικό καθεστώς της Ουκρανίας σε όλες τις διαστάσεις του. Ενδεχομένως, θα πρέπει να λυθεί με εκκλησιαστική οικονομία «άχρι καιρού». Μια λύση είναι να βρεθεί τρόπος στην Αυτοκέφαλη αυτήν Εκκλησία να υπαχθούν όλες οι εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες που υπάρχουν στην Ουκρανία. Περίπου να ισχύσει κατ’ οικονομία και ίσως άχρι καιρού αυτό που γίνεται στην Εκκλησία της Ελλάδος, που συνέρχονται και συναποφασίζουν οι αρχιερείς της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος και οι Αρχιερείς του Οικουμενικού Θρόνου εν Ελλάδι, των λεγομένων Νέων Χωρών. Εάν αυτό για διαφόρους λόγους δεν μπορεί να ισχύσει και στην Ουκρανία, τότε, θα μπορούσε να ισχύσει το σύστημα που επικρατεί στη Διασπορά με τις Επισκοπικές Συνελεύσεις, ο Κανονισμός λειτουργίας των οποίων ψηφίσθηκε στη Σύνοδο της Κρήτης το 2016. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, είτε με τη μορφή διοικήσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος, είτε με τη μορφή της λειτουργίας των Επισκοπικών Συνελεύσεων θα μπορούσε να λειτουργήσει μία Σύνοδος, η οποία θα αποτελείται από όλες τις εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες, η οποία θα έχει έναν Αρχιεπίσκοπο. Και, εάν αυτό δεν μπορεί να γίνει, τότε μπορεί να ισχύσει το υφιστάμενο καθεστώς στην Ελλάδα, με την Αυτοκέφαλη Εκκλησία – Νέες Χώρες, την ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης και τις Μητροπόλεις στα Δωδεκάνησα. Οι μητροπολίτες των διαφόρων εκκλησιαστικών δικαιοδοσιών θα μνημονεύουν την Εκκλησία στην οποία αναφέρονται, δηλαδή ή τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ή τον Πατριάρχη Μόσχας και να συμπληρώνουν και τη Σύνοδό τους, ήτοι: «Εν πρώτοις μνήσθητι Κύριε του Αρχιεπισκόπου και Πατριάρχου ημών (Βαρθολομαίου ή Κυρίλλου) και της Ιεράς ημών Συνόδου των ορθοτομούντων τον λόγον της σης αληθείας».
Προς την κατεύθυνση αυτή πρέπει να εργασθούν τόσο οι εκκλησιαστικοί, όσο και οι πολιτικοί παράγοντες της Ουκρανίας. Και αυτό γιατί πάντοτε, ακόμη και στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, οι αποφάσεις θεσπίζονταν με νόμο από τους αυτοκράτορες. Γιατί, αν μια Σύνοδος λαμβάνει μόνη της τις αποφάσεις, τότε δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν, αν η πολιτική εξουσία δεν παρέμβει για την κατοχύρωσή τους με νόμους. Αυτός ήταν ο λόγος, για τον οποίο τις Οικουμενικές Συνόδους τις συγκαλούσαν οι αυτοκράτορες και οι αποφάσεις τους την τελευταία ημέρα αναγιγνώσκονταν στο παλάτι όπου και αποφασίζονταν να ισχύσουν με νόμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο, η οποία ονομάσθηκε εν Τρούλλω Σύνοδος, ακριβώς, γιατί έγινε στην μεγάλη αίθουσα των Ανακτόρων που είχε τρούλλο.