Η ατομική προσευχή: Ένα παράθυρο ελπίδας στις ψυχές των απλών ανθρώπων

Η Εκκλησία και η πολιτεία με τις χθεσινές αποφάσεις τους συγκλίνουν σε ένα κομβικό σημείο: Τη δυνατότητα της κατ’ ιδίαν προσευχής εντός των ναών.

Η εκκλησία, βεβαίως, ήθελε να τελείται και η δημόσια λατρεία με τη μορφή της θείας λειτουργίας μόνο την Κυριακή, με τρόπο «λιτό», υπονοώντας την παρουσία μόνο ενός κληρικού κι ενός ιεροψάλτη, με την αποτροπή των πιστών να προσέλθουν στην Εκκλησία.

Ουσιαστικά όμως δεν καθόριζε αυστηρά αν θα επιτρέπεται η παρουσία και ολίγων πιστών στους ναούς, οπότε αυτή η ασάφεια ήταν και ο λόγος που ο πρωθυπουργός προχώρησε στην αναστολή όλων των λατρευτικών συνάξεων, όλων των θρησκειών και των δογμάτων, στην Ελλάδα.

Η Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης αποφάσισε πριν δύο ημέρες να υπάρχει η δυνατότητα τέλεσης της θείας λειτουργίας παρισταμένων μόνο των κληρικών και των ψαλτών. Αυτή η απόφαση στην πραγματικότητα ταιριάζει προς την ατομική λατρεία. Όμως έχει και το στοιχείο της δημόσιας λατρείας, καθόσον η θεία λειτουργία προσφέρεται υπέρ παντός του κόσμου κι είναι ένα γεγονός που αγκαλιάζει την επίγεια και την επουράνια εκκλησία.

Η κεκλεισμένων των θυρών τέλεση της θείας λειτουργίας, παρισταμένων τριών προσώπων (του κληρικού, του ψάλτη και του νεωκόρου) δεν φαίνεται να εμπίπτει στην απαγόρευση της πολιτείας. Αυτό είναι στην πραγματικότητα ατομική λατρεία εντός του ναού.

Τι σημαίνει όμως ατομική λατρεία στα σπίτια;

Η λειτουργική παράδοση της εκκλησίας μας δίνει ένα πλήθος πληροφοριών. Πρώτα πρώτα στον μοναχισμό έχουμε έντονη τη λειτουργική πρακτική οι μοναχοί να τελούν πολλές ακολουθίες είτε στα κελιά τους είτε στους έρημους τόπους της ασκήσεως τους. Οι ερημίτες και οι άλλοι ασκητές προσεύχονταν συνήθως απαγγέλλοντας τους ψαλμούς του Δαυίδ, τους οποίους γνώριζαν από στήθους είτε έλεγαν τη μονολόγιστη ευχή (“Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”). Αυτή είναι η αδιάλειπτη προσευχή την οποία προέβαλαν οι ησυχαστές, κατεξοχήν ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, τη μνήμη του οποίου γιόρτασε η εκκλησία την προηγούμενη Κυριακή. Η ατομική προσευχή για τους μοναχούς, τις περισσότερες φορές, ξεπερνάει σε διάρκεια την προσευχή εντός του ναού.

Με βάση το πρότυπο των μοναχών οι πιστοί στις ενορίες προσπαθούσαν να καλύψουν τον χρόνο της ημέρας με διάφορες ατομικές προσευχές, κάνοντας χρήση των λειτουργικών βιβλίων. Έτσι πολλοί ξεκινούν την ημέρα τους διαβάζοντας την ακολουθία του Όρθρου και ολοκληρώνουν την ημέρα με την ακολουθία του Αποδείπνου. Παράλληλα, στη διάρκεια της ημέρας πολλοί ευλαβείς διαβάζουν τους Παρακλητικούς Κανόνες στην Παναγία και αναπέμπουν κι άλλες ευχές.

Τώρα που είναι περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής μπορούν να τελούν το Μεγάλο Απόδειπνο και τους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου. Αυτές είναι πράξεις που μαρτυρούνται διαχρονικά στη βιοτή των χριστιανών, ενώ ταυτόχρονα συνδυάζεται η προσευχή με νηστεία και με πράξεις φιλανθρωπίας.

Είναι γεγονός ότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία η προσευχή έχει διευρυμένη έννοια. Προσευχή μπορεί να είναι η συμπαράσταση σε έναν άρρωστο, σε έναν που πάσχει με οποιοδήποτε τρόπο. Προσευχή όμως μπορεί να είναι και η προστασία του εαυτού μας και του διπλανού μας από μία πανδημία. Πάνω απ’ όλα προσευχή είναι η αισιοδοξία και η εναπόθεση του «είναι» μας στο έλεος του Θεού.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία γνωρίζει τον τρόπο να διαχειρίζεται τους ποικίλους πειρασμούς, καλώντας τους πιστούς, με θυσιαστική πραγματικά στάση, να προσεύχονται από τα βάθη της ψυχής τους για τη λύτρωση του κόσμου. Γνωρίζουμε ότι από τους βίους των Αγίων ότι οι ατομικές προσευχές των δικαίων κατεβάζουν τον Θεό στη γη.

Έτσι θα πρέπει να συμπεριφερθούν οι ορθόδοξοι χριστιανοί, όχι μόνο για τη χώρα μας, αλλά για όλο τον κόσμο.