Η Ιερά Σύνοδος δεν μεταθέτει την ημέρα του Πάσχα, αλλά θα τελεστεί με λαμπρότητα η Απόδοση της εορτής

Μερικοί, μάλλον, φαίνεται πως παρερμήνευσαν τη χθεσινή ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδους της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΔΙΣ) και θεώρησαν ότι οι Συνοδικοί ιεράρχες έλαβαν την απόφαση να κάνουμε Ανάσταση στις 26 Μαΐου.

Η ανακοίνωση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ευχόμαστε και προσευχόμαστε, ο κίνδυνος να περάσει σύντομα, ώστε όλοι μαζί (Κλήρος και λαός) να αξιωθούμε να εορτάσουμε την Λαμπροφόρο Ανάσταση του Κυρίου μας με πανηγυρική Αναστάσιμη Παννυχίδα, κατά την Απόδοση της Μεγάλης Εορτής του Πάσχα, δηλαδή κατά το μεσονύκτιο μεταξύ Τρίτης 26 προς Τετάρτη 27 Μαΐου 2020».

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ας δούμε, λοιπόν, τι σημαίνει Απόδοση εορτής.

Μία μεγάλη εορτή, δεσποτική (του Χριστού) ή Θεομητορική (της Παναγίας), δεν εορτάζεται απλώς την κυριώνυμη ημέρα, αλλά έχει προεόρτια και μεθέορτη περίοδο.

Παράδειγμα προεόρτιας περιόδου, προετοιμασίας, «κατεβασιάς» προς την εορτή, είναι η Σαρακοστή των Χριστουγέννων, οι δύο πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Η μεθέορτη περίοδος των μεγάλων εορτών, ο απόηχος της εορτής, η λειτουργική επέκταση της πανηγύρεως διαρκεί, για τις περισσότερες μεγάλες εορτές του έτους, έως την ογδόη ημέρα, δηλαδή την επομένη εβδομάδα, ίδια ημέρα.

Στην καταμέτρηση των ημερών, πρέπει να τονιστεί η χρήση των τακτικών αριθμητικών επιθέτων αντί των απολύτων, δηλαδή δεν λέμε μετά από οκτώ ημέρες, αλλά λέμε την ογδόη ημέρα, με πρώτη ημέρα την κυριώνυμη ημέρα της εορτής.

Πως προέκυψε όμως η Απόδοση των εορτών;

Πρόκειται για μια «κληρονομιά» από την Παλαιά Διαθήκη, όπου με ρητές διατάξεις οι μεγάλες ισραηλιτικές εορτές διαρκούσαν οκτώ ημέρες. (Έξοδος κεφ.2, στ.15-19, Λευϊτικό κεφ.23, στ.36-39 και Αριθμοί κεφ.29, στ.35). Αυτήν την συνήθεια κληρονόμησε και η χριστιανική λατρεία. Από πολύ νωρίς επικρατούσε η συνήθεια, (τουλάχιστον στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων), να παρατείνεται ο εορτασμός των μεγάλων χριστιανικών εορτών, Πάσχα, Επιφανίων και Πεντηκοστής έως την ογδόη ημέρα.

Συμβολικά, αυτή η παράταση αποτελεί και μια υπέρβαση του ιστορικού/λειτουργικού χρόνου και μια πρόγευση της αιωνιότητας.

Μερικά παραδείγματα Αποδόσεων εορτών του έτους:

Το Γενέσιο της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου) αποδίδεται την 12η, λόγω της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού που πλησιάζει, η οποία πάλι αποδίδεται κανονικά την ογδόη ημέρα της, 21η Σεπτεμβρίου.

Τα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) αποδίδονται την 25η Νοεμβρίου, ώστε να υπάρξει πλήρης μήνας αφιερωμένος στην κατεβασιά προς την Γέννηση του Χριστού.

Τα Χριστούγεννα (25 Δεκεμβρίου) αποδίδονται στις 31 Δεκεμβρίου. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (6 Αυγούστου) αποδίδεται στις 13 Αυγούστου.

Το «Πάσχα του θέρους», η Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) αποδίδεται την ενάτη ημέρα (23 Αυγούστου).

Η θεομητορική γιορτή της Υπαπαντής, εάν μεν συμπέσει στην Τεσσαρακοστή (π.η.), αποδίδεται αυθημερόν, εάν όμως προηγηθεί απ’ αυτή, τότε οι ημέρες του εορτασμού και η απόδοση εξαρτώνται από το πόσο κοντά είναι προς εκείνη.

Η εορτή του Ευαγγελισμού, (λόγω Μεγάλης Τεσσαρακοστής), αποδίδεται αυθημερόν, όμως συμπληρώνεται στις 26, δηλαδή στη Σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ.

Απόδοση του Πάσχα

Η μεγαλύτερη εορτή του λειτουργικού ετησίου κύκλου, η Ανάσταση του Χριστού, αποδίδεται την τριακοστή ενάτη ημέρα, την Τετάρτη της έκτης εβδομάδας, αφού κατά την τεσσαρακοστή ημέρα από του Πάσχα εορτάζεται η Ανάληψη.

Το επίσημο εκκλησιαστικό τυπικό για εκείνη την ημέρα, όπως και σε όλες τις αποδόσεις, δεν προβλέπει τέλεση αγρυπνίας. Αγρυπνία προβλέπεται στις μεγάλες εορτές, όπως η ακολουθούσα την Πέμπτη εορτή της Αναλήψεως του Κυρίου.

Εν τούτοις, τα τελευταία χρόνια, με την πρόφαση δεύτερης ευκαιρίας για συμμετοχή σε αναστάσιμη λειτουργία όσων, για ιδίους λόγους «τρέπονται σε φυγή» από τους ναούς μετά την ψαλμώδηση του πρώτου «Χριστός ανέστη», ιδίως οι «μη νηστεύσαντες», τελούνται ανά την επικράτεια παννύχιες μιμήσεις της ανεπανάληπτης κατ’ έτος ακολουθίας της Αναστάσεως, με αφή φωτός, «Δεύτε λάβετε φως», εωθινό ευαγγέλιο της Αναστάσεως, κόκκινα αυγά και άλλες επινοήσεις.

Κανονικά, σύμφωνα με το λειτουργικό τυπικό, ο εσπερινός κατά το απόγευμα της Τρίτης έχει διαφορετική διάταξη από τον Εσπερινό του Πάσχα, που τελέσθηκε συνήθως νωρίς την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου.

Ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία της Αποδόσεως ταυτίζονται με της Αναστάσεως, με διαφορετικά αναγνώσματα, Αποστόλου και Ευαγγελίου. Στην τράπεζα δε, της Τετάρτης, επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.

Για τις ιδιαίτερες φετινές συνθήκες λόγω κορονοϊού, φαίνεται ότι ίσως θα γενικευθεί η νυκτερινή τέλεση της αποδόσεως της εορτής του Πάσχα, την Τρίτη 26 προς Τετάρτη 27 Μαΐου 2020. Αυτό όμως θα αποφασισθεί και θα ανακοινωθεί αρμοδίως από την Εκκλησία της Ελλάδος.

Στον συγκεκριμένο διαδικτυακό σύνδεσμο (www.porphyrios.gr), μπορείτε να εγγραφείτε δωρεάν και να παραλαμβάνετε τα πλήρη και αναλυτικά λειτουργικά κείμενα των ακολουθιών της Εκκλησίας, Κυριακών, εορτών και φυσικά Μεγάλης Εβδομάδας και Πάσχα.