Σεισμός: Πού «κρύβονται» τα ρήγματα του Αιγαίου - Πόσα Ρίχτερ μπορούν να δώσουν

Το μέγιστο δυνατό σεισμό που μπορούσε να δώσει, σύμφωνα με τη χαρτογράφησή του, από την ειδική επιστημονική ομάδα γεωλόγων έδωσε όπως φαίνεται το ρήγμα της βόρειας Σάμου στο φονικό σεισμό της Παρασκευής. Το ρήγμα της βόρειας Σάμου – όπως λέγεται – έχει μία δυναμική γένεσης σεισμών έως 6,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, που αποτελεί και το μεγαλύτερο εκτιμώμενο μέγεθος σεισμών από τα ρήγματα της ευρύτερης περιοχής του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου με εξαίρεση ένα υποθαλάσσιο βόρεια της Λέσβου προς τα τουρκικά παράλια, το οποίο έχει εκτιμηθεί ότι μπορεί να δώσει σεισμούς έως 7,2 Ρίχτερ.

Τα παραπάνω προκύπτουν από την έρευνα και τη χαρτογράφηση των ρηγμάτων της περιοχής, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Βορείου Αιγαίου 2000 - 2006. Ο τίτλος του έργου ήταν: "Αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων των γεωεπιστημών στη διαχείριση του σεισμικού κινδύνου με έμφαση στο δομημένο περιβάλλον των νησιών του Βορείου Αιγαίου Πελάγους" με κύριους ερευνητές τον ομότιμο Καθηγητή Σπύρο Παυλίδη, ΑΠΘ και τον Καθηγητή Νίκο Ζούρο, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Η έρευνα – όπως εξηγεί στο ethnos.gr ο αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ με ειδικότητα στη γεωλογία των σεισμών, Αλέξανδρος Χατζηπέτρος που συμμετείχε σε αυτήν, αφορούσε τη μελέτη και αποτύπωση των ενεργών ρηγμάτων των νησιών του ΒΑ και Α Αιγαίου και συγκεκριμένα της Λήμνου, της Λέσβου, του Αγίου Ευστρατίου, της Χίου, της Σάμου και της Ικαρίας. Στόχος, όπως σημειώνει ο κ. Χατζηπέτρος ήταν «να κωδικοποιηθούν και να ομογενοποιηθούν οι υπάρχουσες πληροφορίες, να συλλεχθούν νέα δεδομένα με επιτόπιες γεωλογικές έρευνες στα νησιά και κυρίως να υπολογιστούν οι ποσοτικές παράμετροι επικινδυνότητας για κάθε ρήγμα της περιοχής (αναμενόμενο μέγεθος, πιθανή επιφανειακή παραμόρφωση, κλπ)».

Οπως προκύπτει από τα συμπεράσματα της έρευνας, υπάρχουν μερικές δεκάδες μικρότερων ή μεγαλύτερων ενεργών ρηγμάτων στην περιοχή, τα οποία μπορεί να «ξυπνήσουν» τον Εγκέλαδο με πιο «ανησυχητικά» αυτά που είναι υποθαλάσσια και δεν μπορούν να μελετηθούν πλήρως. Από τα χερσαία, σημαντικότερα θεωρούνται αυτά της Αγίας Παρασκευής στη Λέσβο, το νότιο ρήγμα της Σάμου, το οποίο είχε δώσει τον καταστροφικό σεισμό του 1904 και βεβαίως το ρήγμα της Χίου, στο οποίο οφείλεται ο έως τώρα φονικότερος σεισμός στην Ελλάδα, τον οποίο αποκάλεσαν και «Χαλασμό» καθώς άφησε πίσω του περισσότερους από 4.000 νεκρούς και πάνω από 7.000 τραυματίες το 1881!

Οσον αφορά στη Σάμο, παρά την εγγύτητά τους, τα δύο βασικά ρήγματα του νησιού, το ένα εκ των οποίων πυροδότησε το σεισμό της Παρασκευής και το άλλο αυτόν του 1904 είναι δύο διαφορετικά ρήγματα, όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής, ο οποίος εκτιμά ότι ο προχθεσινός σεισμός ήταν πιθανότατα ο κύριος. Το συγκεκριμένο ρήγμα έχει δώσει και άλλους σεισμούς στο παρελθόν, αλλά μικρότερου μεγέθους, ενώ στην παρουσίαση της έρευνας που είχε γίνει, είχε επισημανθεί ξεκάθαρα ότι αποτελούσε μία πηγή σεισμικού κινδύνου για την περιοχή: «Αποτελεί μία πιθανή σεισμική πηγή που μπορεί να επηρεάσει την ευρύτερη περιοχή» αναφερόταν χαρακτηριστικά στην παρουσίαση.

Ερωτηθείς εάν αυτός ο σεισμός μπορεί να «ξυπνήσει» και άλλα ρήγματα στην ευρύτερη περιοχή, ο κ. Χατζηπέτρος επισημαίνει ότι αυτό δεν είναι απίθανό, αλλά είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εκτιμηθεί: «Οταν δραστηριοποιείται ένα ρήγμα απελευθερώνει ενέργεια, μέρος της οποίας διαχέεται σε σεισμικά κινήματα προκαλώντας δονήσεις και ένα άλλο μέρος «φορτίζει» άλλα ρήγματα της περιοχής. Εάν αυτά ήταν ήδη φορτισμένα και δεχτούν μία επιπρόσθετη φόρτιση, μπορεί να έχουμε μία νέα δόνηση, αλλά αυτό είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί».

Ο ίδιος δίνει απάντηση και στο γιατί ο σεισμός της Παρασκευής στη Σάμο «λύγισε» περισσότερο την Σμύρνη σε επίπεδο οικημάτων και υποδομών: «Το ρήγμα βυθίζεται προς το βορά, η περισσότερη κίνηση ήταν από το βόρειο κομμάτι και το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας διαχύθηκε προς εκείνη την πλευρά. Επιπλέον, τα παράλια της Μικράς Ασίας είναι πολύ πυκνοκατοικημένα και έχουν κατασκευές λιγότερο ανθεκτικές στους σεισμούς».

Η ομάδα του κ. Χατζηπέτρου στο ΑΠΘ επίσης έχει προχωρήσει και στην κατασκευή μίας βάσης δεδομένων ενεργών ρηγμάτων όλου του Ελληνικού χώρου (GreDaSS = Greek Database of Seismogenic Sources), με σκοπό να αποτελέσει εργαλείο αναφοράς για τους σχετικούς επιστήμονες, αλλά και για να βοηθήσει στις αποφάσεις τους την Πολιτεία, τους υπεύθυνους του αντισεισμικού σχεδιασμού και τις τοπικές αρχές. Δυστυχώς, όμως η εξέλιξη της βάσης σταμάτησε, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης αλλά και ενδιαφέροντος από τους εμπλεκόμενους.

Τα σημαντικότερα ρήγματα και τα μεγέθη των σεισμών που μπορεί να δώσουν

Σάμος

• Το ρήγμα του Πυθαγορείου είναι το σημαντικότερο ρήγμα του νησιού με σεισμικό δυναμικό της τάξης του 6,6. Καθώς το Πυθαγόρειο είναι οικοδομημένο στο κάτω τέμαχος του ρήγματος και μέρος του επάνω στο ίχνος του, καθιστά το ρήγμα αυτό μία από τις σημαντικότερες σεισμικές πηγές για το νησί.
• Τα ρήγματα του Βαθέος και του Καρλοβασίου (σεισμικό δυναμικό 6,3 και 6,5 αντίστοιχα) διαμορφώνουν τις συγκεκριμένες ακτογραμμές του νησιού. Ωστόσο, η διεύθυνση κλίσης τους (προς τα ΒΑ και ΒΔ αντίστοιχα) μειώνουν σχετικά την επικινδυνότητά τους για το δομημένο περιβάλλον.
• Ένα σημαντικό υποθαλάσσιο ρήγμα στο χώρο βόρεια της Σάμου έχει σεισμικό δυναμικό 6,8 και αποτελεί μία πιθανή σεισμική πηγή που μπορεί να επηρεάσει την ευρύτερη περιοχή.

Λήμνος

• Ρήγμα Μούρτζουφλου, το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του είναι υποθαλάσσιο, αλλά συναντά το νησί στο ακρωτήριο Μούρτζουφλος, στο ΒΔ τμήμα του νησιού (6,4).
• Ρήγμα Κάσπακα. Ορίζει τη ΝΔ πλευρά μίας επιμήκους λοφοσειράς και επηρεάζει άμεσα την πρωτεύουσα του νησιού Μύρινα και τον Κάσπακα (6,4).
• Ρήγμα Κοντιά – Κότσινα. Πρόκειται για μία σύνθετη δομή ΒΑ-ΝΔ παράταξης, η οποία διατρέχει το νησί και επηρεάζει τη διαμόρφωση της ακτογραμμής του (6,7).
• Ρήγμα Μούδρου. Έχει παράταξη ΔΝΔ – ΑΒΑ και βυθίζεται προς Ν. Παρά το ότι είναι ικανό για γένεση σεισμού μεγέθους 6,5, θεωρείται λιγότερο επικίνδυνο λόγω της θέσης του και της διεύθυνσης κλίσης του.

Αγιος Ευστράτιος

Ο Άγιος Ευστράτιος υπέστη σημαντικές καταστροφές κατά το μεγάλο σεισμό του 1968 που είχε μέγεθος 7,1. Το γενεσιουργό ρήγμα του σεισμού κόβει το νησί στη μέση με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ και εκτείνεται εκατέρωθέν του στη θάλασσα. Ένα συγγενές αντιθετικό του ρήγμα με διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ ορίζει την ανατολική ακτή του νησιού με σεισμικό δυναμικό της τάξης των 6,1.

Λέσβος

• Το δεξιόστροφο ρήγμα της Αγία Παρασκευής είναι αυτό που ενεργοποιήθηκε στο μεγάλο σεισμό του 1867 (6,8). Διατρέχει το κεντρικό μέρος του νησιού από Β προς Ν, ενώ το ορατό του μήκος στην ξηρά είναι δυναμικότητας 6,7, επομένως πρέπει να συνεχίζεται και υποθαλάσσια, πιθανότατα στον κόλπο της Καλλονής, όπως φαίνεται και από την κατανομή επικέντρων μικροσεισμών.
• Τα ΒΔ-ΝΑ διεύθυνσης ρήγματα των νότιων ακτών του νησιού παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της παράκτιας μορφολογίας. Ανάλογα με το μήκος τους το μέγιστο σεισμικό τους δυναμικό είναι 6,6 – 6,8. Παρόλα αυτά, το ότι η διεύθυνση κλίσης τους είναι προς τα ΝΔ μειώνει αρκετά την επικινδυνότητά τους για τους οικισμούς του νησιού.
• Τα ρήγματα του κόλπου της Γέρας σχηματίζουν μία ζώνη η οποία έχει ιδιαίτερη σημασία λόγω της εγγύτητάς της με την πόλη της Μυτιλήνη.
• Το ρήγμα του Αδραμυτίου (Edremit) βρίσκεται στην Τουρκία, όμως η εγγύτητά του στη Λέσβο αλλά και το σεισμικό δυναμικό του το καθιστά μία επικίνδυνη σεισμική πηγή για την ευρύτερη περιοχή. Οριοθετεί τις νότιες ακτογραμμές της χερσονήσου της Biga απέναντι από τις βόρειες ακτές της Λέσβου, ενώ τα συνθετικά και αντιθετικά του είναι πιθανές σεισμικές πηγές μικρότερου δυναμικού.

Χίος

• Το ρήγμα των Μαστιχοχωρίων. Διατρέχει το νησί από άκρη σε άκρη με διεύθυνση ΒΔ – ΝΑ και θεωρείται το γενεσιουργό ρήγμα του μεγάλου σεισμού του 1881 ο οποίος είχε τη μεγαλύτερη ένταση στην περιοχή των οικισμών της νότιας Χίου. Το σεισμικό δυναμικό του είναι 6,5, ωστόσο πιθανή προέκτασή του σε θαλάσσιο χώρο αυξάνει το δυναμικό του.
• Το ρήγμα του Βροντάδου βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από την πυκνοκατοικημένη περιοχή Χίου – Βροντάδου και αποτελεί σημαντική πιθανή σεισμική πηγή. Πρόκειται για μία σειρά μικρότερων ρηγμάτων με γενική παράταξη ΒΑ – ΝΔ που διαμορφώνουν τη μορφολογία σε αυτό το μέτωπο. Παρά το ότι δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλου μήκους (μέγιστο δυναμικό 6,4), υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πρόσφατης δραστηριότητας.
• Τα υποθαλάσσια ρήγματα των Οινουσσών, των βόρειων και των νότιων ακτών της Χίου (με δυναμικό 6,8, 6,5 και 6,6 αντίστοιχα), είναι επίσης δυνητικές σεισμικές πηγές. Το ρήγμα των Οινουσσών μάλιστα, θεωρείται υπεύθυνο για το μεγάλο σεισμό του 1949 (6,7).

Ικαρία

• Το σημαντικότερο ρήγμα της Ικαρίας τέμνει το νησί περίπου στο κέντρο του με διεύθυνση ΒΑ – ΝΔ και έχει σεισμικό δυναμικό της τάξης των 6,6.
• Οι σχετικά απόκρημνες νότιες ακτές της Ικαρίας ουσιαστικά διαμορφώνονται και ελέγχονται από τρία ρήγματα παράταξης ΔΝΔ – ΑΝΑ και ΒΑ – ΝΔ με διεύθυνση κλίσης προς Ν και σεισμικό δυναμικό που κυμαίνεται από 6,3 έως 6,6.
• Ένας αριθμός πιθανών σεισμικών πηγών στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή Ικαρίας – Φούρνων έχουν δυναμικό από 6,6 έως 6,8, ωστόσο λόγω της θέσης τους εκτός ξηράς η επικινδυνότητά τους είναι κατά τι μειωμένη.

Διαβάστε ακόμη

Το Θεαγένειο εκπέμπει «SOS»: Τον... έναν χρόνο φτάνει η λίστα αναμονής για χειρουργεία - Ένας νοσηλευτής για 30 ασθενείς

Στον Εισαγγελέα η Ειρήνη Μουρτζούκου - Κρύβεται από τις κάμερες

Το δύσκολο σταυροδρόμι της κυβέρνησης, η σύλληψη Ρωμανού και η αλλαγή ατζέντας

Η Σοφία Βεργκάρα υποδεικνύει πως χορεύουν οι λατινοαμερικάνες για την περίοδο των Ευχαριστιών