Τριώδιο: Από σήμερα όλα οδηγούν σε Αποκριές, Πάσχα και καλοκαίρι

Άνοιξε το Τριώδιο, όπως λέμε, σήμερα Κυριακή 21 Φεβρουαρίου. Τελώνου και Φαρισαίου και πλέον μπαίνουμε στην αφετηρία των γιορτών που μας φέρνουν μέχρι το Πάσχα (2 Μαΐου) και μετά; Μετά πια καλοκαίρι!

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 6 λεπτά ┋

Άνοιξε το Τριώδιο και η μάσκα αλλάζει θέση: από τα μάτια στο στόμα... /copyright:INTIME

Τι είναι το Τριώδιο; Τριώδιο αποκαλείται το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, μέχρι και του Μεγάλου Σαββάτου. Η μακρά περίοδος της νηστείας προ του Πάσχα σχεδόν 50 ημέρες) οδήγησε στην ανάγκη «ασματικής ποίησης» και της συλλογής της σε ένα βιβλίο. Έτσι δημιουργήθηκε το εκκλησιαστικό βιβλίο «Τριώδιο», το οποίο αρχικά περιείχε τρεις ωδές. Η λέξη προέρχεται από το «τρεις ωδές» που σημαίνει οι τρεις ύμνοι που συνηθίζουμε να λέγε στην εκκλησία.

Διαβάστε επίσης: Πατρινό Καρναβάλι: «Φρένο» και το 2021 λόγω κορονοϊού

Το Τριώδιο αρχίζει με την πρώτη Κυριακή: «Τελώνου και Φαρισαίου». Τη δεύτερη Κυριακή: του «Ασώτου Υιού» και την Τρίτη: της «Απόκρεω». Η τελευταία Κυριακή της αποκριάς είναι η αποκαλούμενη «Τυρινή» (τυροφάγου). Το τέλος της αποκριάς σημαίνει την πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής, που ονομάζεται Καθαρά ∆ευτέρα (15 Μαρτίου εφέτος). Η λέξη αποκριά γενικά δηλώνει ολόκληρο το χρονικό διάστημα των τριών εβδομάδων του Τριωδίου, πριν αρχίσει η περίοδος νηστείας που οδηγεί στη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα. Γενικά όταν λέμε «ανοίγει το τριώδιο», εννοούμε ότι αρχίζουν οι αποκριές.

Στην Πάτρα, υπάρχει το έθιμο της «κουλούρας». Η παράδοση λέει ότι μια κοπέλα, η Γιαννούλα η Κουλουρού, είχε διαδώσει ότι ένας ναύαρχος ονόματι Ουίλσον, ήταν πολύ ερωτευμένος μαζί της και θα πήγαινε η ίδια στο λιμάνι ντυμένη νύφη να τον υποδεχτεί. Εκείνη τη μέρα, γίνεται αναπαράσταση αυτής της ιστορίας, καθώς η «νύφη» κατεβαίνει στο λιμάνι, συνοδευόμενη από φίλους και γείτονες, οι οποίοι χορεύουν και διασκεδάζουν. Στην παλιά πόλη της Κέρκυρας, πραγματοποιείται το έθιμο των «Κουτσομπολιών», ή «Πετεγολέτσα», το βράδυ της Τσικνοπέμπτης. Στην Πιάτσα της πόλης, στήνεται ένα μικρό θεατρικό, όπου οι ντόπιοι υποδύονται τους κουτσομπόληδες και ψιθυρίζουν ο ένας στο αυτί του άλλου, διάφορες ιστορίες.

Η «αποκριά» μας χαμογελάει

Από την προτελευταία Κυριακή, την Κυριακή της Απόκρεω, πήρε την ονομασία της ολόκληρη η περίοδος των τριών εβδομάδων (από Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι Τυροφάγου) πριν από την Καθαρή Δευτέρα, πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Όλη αυτή η περίοδος ονομάζεται λαϊκά και χωρίς μεγάλη συνέπεια «αποκριά» ή «αποκριές» ή «απόκριες», δηλαδή μέρες αποχής από το κρέας, σε αντίθεση με τη «Σαρακοστή», δηλαδή τις σαράντα μέρες νηστείας. Αποκριά ετυμολογικά σημαίνει μακριά από το κρέας (εκκλησιαστικά). Είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου, ψυχικής και σωματικής, για να βιώσει το Θείο Πάθος και την ανάσταση του Σωτήρα Χριστού. H αποκριά διαρκεί τρεις εβδομάδες και ξεκινάει 60 μέρες πριν το Πάσχα. Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του «Καρνάβαλου» που είναι η θεότητα της Αποκριάς. Είναι έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας, του «μασκαρέματος». Η ελληνική αποκριά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Συνδέεται µε την λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού και των εορτασμών.

Όπως και πέρυσι, έτσι και φέτος οι καρναβαλικές εκδηλώσεις σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας έχουν ματαιωθεί και το μόνο που μας έχει μείνει να θυμόμαστε είναι οι… μάσκες, που πλέον έγιναν καθημερινότητα!

Η λέξη καρναβάλι ετυμολογικά προήλθε από τις λατινικές λέξεις: κάρνε (κρέας) και λεβάρε (αίρω, σηκώνω): carnem levare που σημαίνει διακοπή της βρώσης κρέατος. Στα ελληνικά η λέξη αποκριά σημαίνει αποχή από το κρέας, παύση της κρεοφαγίας. Η ετυμολογία από το carrus navalis= αμαξίδιο ναυτικό, καρότσι ναυτικό, λόγω του ιερού πλοίου του Διόνυσου, θεωρείται αβάσιμη από τους Έλληνες λαογράφους.

Τα Σάββατα της δεύτερης και τρίτης εβδομάδας του τριωδίου, καθώς και το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας της Σαρακοστής τα Ψυχοσάββατα, γίνονται οι συνηθισμένες προσφορές κολλύβων για τους νεκρούς, προσφέρονται επίσης πρόσφορα και ψυχούδια (μικρά αρτίδια). Τα Ψυχοσάββατα δεν λούζονταν, ούτε σκούπιζαν για να μην ενοχλούν τους νεκρούς.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν, ότι τη δεύτερη ημέρα των Ανθεστηρίων κατά τους λεγόμενους Χοές, άνοιγαν οι πόρτες του Άδη και οι νεκροί ανέβαιναν στον Απάνω Κόσμο, για να επιστρέψουν την τρίτη ημέρα κατά τους Χύτρους. Σ’ αυτό το διάστημα της παραμονής των νεκρών ανάμεσα στους ζωντανούς, οι τελευταίοι έκαναν στους νεκρούς πολλές τιμές και τους τάιζαν με πανσπερμία δηλαδή ένα παρασκεύασμα από σπόρους δημητριακών και οσπρίων, κάτι σαν τα κόλλυβα. (Ακόμα και σήμερα μια Κυριακή του Φθινοπώρου, της Μισοσπορίτισας, κάνουν παρόμοιο κατασκεύασμα με ανακατεμένους σπόρους και τους πάνε στην εκκλησία για ευλογήσουν την νέα σπορά).

Η Τσικνοπέμπτη καταφθάνει

Η Τσικνοπέμπτη (4 Μαρτίου εφέτος) είναι ετήσια, να την αποκαλέσουμε τελετή, της οποίας η παράδοση χάνεται στα βάθη των χρόνων. Είναι η ημέρα (και η νύχτα…) που τρώγεται κρέας. Η λέξη Τσικνοπέμπτη προέρχεται από τις λέξεις «τσίκνα» (η μυρωδιά του καμένου ψημένου κρέατος) και «Πέμπτη». Η Τσικνοπέμπτη βρίσκεται στο μέσο των 3 εβδομάδων του εορτασμού του καρναβαλιού. Πρόκειται για τη Πέμπτη της 2ης εβδομάδας, της Κρεατινής. Γιορτάζεται την Πέμπτη που είναι 11 ημέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα. Είναι ημέρα χαράς αλλά και προετοιμασίας για τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς, καθώς η περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής πριν από το Πάσχα πλησιάζει. Την μέρα αυτή επιβάλλεται από το έθιμο το ψήσιμο κρέατος στα κάρβουνα.

Κι ο Φλεβάρης φεύγει αφήνοντας πίσω του πληγές από χιονιάδες και κορονοϊό και μπαίνει ο Μάρτης, που ας ελπίσουμε ότι δεν θα ‘ναι γδάρτης, παρά τα όσα προβλέπουν οι καιροσκόποι για χιόνια ξανά. Κι ό,τι κι αν κάνει κι ο Μάρτης ο έρωτας ετοιμάζεται να στήσει χορό με τον ξανθόν Απρίλη και το καλοκαιρινό άρωμα αρχίζει να τυλίγει τις ψυχές μας. Υπομονή!

Διαβάστε επίσης: Αργίες και τριήμερα: Πότε πέφτει Τσικνοπέμπτη και πότε οι Απόκριες

Διαβάστε ακόμη