Πετρούνιας για Αίτνα: Πιθανή κατολίσθηση που θα προκαλούσε τσουνάμι σε Ιόνιο και Μεσόγειο

Η Αίτνα βρίσκεται στις ανατολικές ακτές της Σικελίας στην Ιταλία και αποτελεί το πλέον μεγαλύτερο ενεργό ηφαίστειο στην Ευρώπη. Η ηφαιστειακή του δραστηριότητα ξεκίνησε πριν από 500.000 χρόνια με υποθαλάσσιες εκρήξεις στην λεκάνη υποβύθισης Gela-Catania. Το ηφαίστειο τον Ιούνιο του 2013 εντάχθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco.

1. Πόσο «αθώα» είναι η Αίτνα και πόσο προβλέψιμη;
2. Πόσο πιθανή η κατακρήμνιση του τεράστιου κρατήρα που ορθώνεται μέχρι και στα 3.300 μέτρα υψόμετρο;
3. Πόσο θα επηρέαζε τη Μεσόγειο μία έκρηξη με βίαια γεωλογικά φαινόμενα;
4. Είναι δυνατόν να προκαλέσει τσουνάμι στη Μεσόγειο και αν «ναι» πόσο καταστρεπτικές θα είναι οι συνέπειες για τις ακτές της Ελλάδας που βρίσκονται ακριβώς απέναντι στα ανατολικά;
5. Πόσο επηρεάζουν οι εκρήξεις της Αίτνας το μικροκλίμα στο Ιόνιο, στην Ελλάδα και γενικά στη Μεσόγειο;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που κλήθηκε να απαντήσει στο ethnos.gr ο Γεωλόγος Διδάκτωρ Ερευνητής του Πανεπιστημίου Πατρών με ειδικότητα ορυκτές πρώτες ύλες μαγματικών πετρωμάτων Πέτρος Πετρούνιας.

«Επηρεάζει το Ιόνιο»

«Η Αίτνα χαρακτηρίζεται από τη σχεδόν συνεχή εκρηκτική δραστηριότητα του κεντρικού του κρατήρα καθώς και από τις συχνές φλεβικές εκρήξεις. Αποτελεί ένα σύνθετο βασαλτικό ηφαίστειο του τεταρτογενούς όπου βρίσκεται σε μία περιοχή σύνθετης γεωδυναμικής εξέλιξης. Γεωδυναμικά τα εκρηκτικά επεισόδια εκτόνωσης του μαγματικού θαλάμου είναι πιθανό να συνδεθούν και ίσως να επηρεάσουν ισχνά το γεωδυναμικό πεδίο του Ιονίου καθώς βρίσκεται μπροστά από την οροσειρά των Απέννινων και στις ΒΒΔ –ΝΝΑ της τάφρου της Μάλτας όπου ουσιαστικά συνδέεται με την λεκάνη του Ιονίου στα Ανατολικά», λέει ο Πέτρος Πετρούνιας σε μία πρώτη γενικη τοποθέτηση.

Το Στρομπόλι είναι πιο επικίνδυνο

Αν και ιστορικά έχουν καταγραφεί σημαντικές εκρήξεις του ηφαιστείου της Αίτνας άκρως καταστροφικές, όπως λέει ο Πέτρος Πετρούνιας «γενικότερα δεν θεωρείται ένα από τα ιδιαίτερα επικίνδυνα ηφαίστεια όπως εντοπίζονται στον χάρτη κατανομής του κόσμου με αποτέλεσμα χιλιάδες κάτοικοι να ζουν στις πλαγιές του ηφαιστείου και στις γύρω περιοχές ως απόρροια της ύπαρξης ενός ιδιαίτερα γόνιμου εδάφους ικανού να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες γεωργικές χρήσεις. Οι γεωλόγοι ερευνητές της Ιταλίας όπου παρακολουθούν με συνεχές monitoring και γεωδαιτικές μετρήσεις τα γειτονικά ηφαίστεια θεωρούν ως περισσότερο επικίνδυνο ηφαίστειο το Στρόμπολι. Βρίσκεται έναντι της Αίτνας, στις Αιολίδες νήσους και πριν λίγα χρόνια προσκάλεσε τον θάνατο ενός τουρίστα».

Για την ώρα οδεύουμε σε ύφεση

Στο ερώτημα εάν είναι πιθανή μία τεράστια έκρηξη με βάση τα στοιχεία που καταγράφει η επιστημονική κοινότητα, ο Πέτρος Πετρούνιας τονίζει πως σύμφωνα με τις παρατηρήσεις που γίνονται μάλλον οδεύουμε σε ύφεση του φαινομένου μέχρι την επόμενη έκρηξη που κανείς δε μπορεί να προβλέψει πότε θα γίνει: «Βάση του συνεχούς monitoring, γεωδαιτικών μετρήσεων και της μελέτης της κίνησης του μαγματικού θαλάμου που φιλοξενεί το μάγμα, στο ηφαίστειο της Αίτνας δεν παρουσιάζεται άμεσα ο κίνδυνος μιας ισχυρής έκρηξης του ηφαιστείου ικανής να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή καθώς και στην ευρύτερη Μεσόγειο. Το πιθανότερο σενάριο είναι εντός των επόμενων ημερών να ολοκληρωθεί η εκρηκτική δραστηριότητα στο Νοτιοανατολικό κρατήρα και οι ροές μαγματικής λάβας, κυρίως στο Valle del Bove να κρυώσουν δημιουργώντας στην επιφάνεια αυτά τα άμορφα και ημικρυσταλλικά μαγματικά πετρώματα όπου εντοπίζονται στις πλαγιές τού. Η εκρηκτική δραστηριότητα στους υπόλοιπους κρατήρες παραμένει και θα παραμένει ενεργή για αρκετές ημέρες αλλά με μικρά και σποραδικά εκρηκτικά φαινόμενα τα οποία τοπικά θα συνοδεύονται από την εκπομπή τέφρας. Η παρακολούθηση έχει επικεντρωθεί κυρίως στους κρατήρες Bocca Nuova και Voragine οι οποίοι φαίνεται ακόμα να παρουσιάζουν ισχυρή δυναμική ωστόσο με τάση μείωσης του φαινομένου».

Η μετακίνηση των 14 χιλιοστών

Σχετικά με το πόσο πιθανό είναι το σενάριο να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα μία μεγάλη έκρηξη που θα προκαλέσει κατάρρευση της ανατολικής πλευράς του κρατήρα δημιουργώντας μία τεράστια κατακρήμνιση και κατά συνέπεια ένα τσουνάμι με κατεύθυνση προς τις ακτές της δυτικής Ελλάδας είπε: «Οι συνάδελφοι γεωλόγοι ερευνητές του ηφαιστείου της Αίτνας μελετώντας τα αποκλισιόμετρα ακριβείας αλλά και τις γεωδαιτικές μετρήσεις, όπου συνεχώς παρατηρούν, έχουν εντοπίσει μια μετακίνηση έως και 14 χιλιοστών ανά έτος με διεύθυνση προς τα Νοτιοανατολικά.  Ένα τέτοιο φαινόμενο απασχολεί πολύ περισσότερο από τα μαγματικά εκρηκτικά επεισόδια την γεωλογική κοινότητα καθώς παρουσιάζεται περισσότερο επικίνδυνο. Γενικότερα η εκρηκτική δραστηριότητα ενός ηφαιστείου και η γενικότερη ενεργή δράση του είναι αρκετά ευκολότερο να προβλεφθεί έναντι άλλων φυσικών φαινομένων όπως οι σεισμοί κ.α., καθώς μια τέτοια δράση φέρει πλήθος πρόδρομων φαινομένων όπου συνοδεύουν την ανοδική πορεία του μάγματος.

«Ισχυρή ανησυχία μεγάλης κατολίσθησης»

Για την ανησυχία που υπάρχει για αυτή τη μετακίνηση και αν είναι ικανή να προκαλέσει κατάρρευση του κρατήρα και τσουνάμι στη Μεσόγειο είπε: «Αυτή η μετακίνηση δημιουργεί ισχυρή ανησυχία αναφορικά με τη γένεση μιας μεγάλης κατολίσθησης ικανής να προκαλέσει αυτή κάθε αυτή ένα βαρυτικό κύμα το οποίο καλείται ως τσουνάμι στο χώρο της Μεσογείου. Η γενικότερη τάση φανερώνει ότι η Αίτνα αργά και σταδιακά κινείται με κατεύθυνση προς το Ιόνιο με αυτό τον ρυθμό των 14 χιλιοστών ανά έτος κάτι το οποίο με την παρούσα μαγματική ενεργοποίηση του πιθανά και να αυξηθεί».

Έτσι θα προκληθεί το τσουνάμι

Οσο για την κίνηση που κάνει προς τα ανατολικά το ηφαίστειο είναι και η βασική «λεπτομέρεια» που το κάνει επικίνδυνο για όλη τη Μεσόγειο καθώς η ανατολική πλευρά είναι κοντά στην ακτογραμμή: «Ουσιαστικά αν ένα τμήμα της Αίτνας γίνει περισσότερο ασταθές κοντά στην ακτογραμμή και τελικά ολισθήσει στην Μεσόγειο θα είναι εφικτό να γεννήσει ένα μεγάλο βαρυτικό κύμα (τσουνάμι) το οποίο θα πλήξει ακόμα και χωρίς σημαντική προειδοποίηση την Μεσόγειο και σίγουρα και τις δικές μας ακτές. Αυτό δύναται να συμβεί καθώς η διαρκής κίνηση υπό μορφή ερπυσμού όπως εντοπίζεται σε συνδυασμό με το πλήθος των ρηγμάτων όπου υπάρχουν στην περιοχή μπορούν να συμβάλουν στην γένεση ενός ισχυρού βαρυτικού κύματος (τσουνάμι) όπως ακριβώς έχει πραγματοποιηθεί και σε άλλα ηφαίστεια με παρόμοια δομικά χαρακτηριστικά».
Είναι η χώρα μας έτοιμη να αντιμετωπίσει μία τέτοια φυσικά καταστροφή. Ο Πέτρος Πετρούνιας είπε: «Η χώρα μας διαθέτει μέσα ελέγχου και προειδοποίησης κάποιου τέτοιου φαινομένου όπου ελέγχεται συνεχώς και άρτια από τον ΟΑΣΠ ωστόσο το μεγάλο ερώτημα που γενάτε είναι αν οι υποδομές ως χώρα είναι ικανές ώστε να αντέξουν έστω και κάποιο μέτριας δυναμικής φαινόμενο βαρυτικού κύματος από την γείτονα χώρα».

Επηρεάζουν το μικροκλίμα στην Ελλάδα

Εκτός από το ενδεχόμενο του τσουνάμι οι εκρήξεις της Αίντα επηρεάζουν το μικροκλίμα πολλών περιοχών όπως της Ελλάδας και της Μεσογείου γενικότερα: «Οι ηφαιστειακές εκρήξεις ακόμα και μικρής κλίμακας όπως συμβαίνουν αυτή την ώρα στην Αίτνα φαίνεται πως είναι εφικτό να επηρεάσουν το μικροκλίμα αλλά και ισχυρότερες εκρήξεις έως και το Παγκόσμιο κλίμα καθώς επιδρούν έμμεσα στη μείωση του διαθέσιμου όζοντος διότι το ηφαιστειακής προέλευσης υδροχλώριο (HCL) φαίνεται να καταστρέφει το διαθέσιμο όζον, όπως ακριβώς έχει εντοπιστεί και σε πλειάδα άλλων εκρήξεων όπως στις Φιλιππίνες και τη Χιλή με μείωση του όζοντος κατά 15-20%. Η καταστροφή του όζοντος έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της προστασίας από την ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία δημιουργώντας πλειάδα περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ωστόσο οι επιπτώσεις μιας τέτοιας ηφαιστειακής έκρηξης δύναται να είναι ισχυρές μεν αλλά σύντομες σε χρονική διάρκεια καθώς τα ηφαιστειακά σωματίδια, τα οποία ουσιαστικά είναι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι, αλλά και τα αερολύματα λειτουργούν ως καταλύτες παρέχοντας ουσιαστικά την απαραίτητη ειδική επιφάνεια πάνω στην οποία θα γίνουν οι αντιδράσεις των χλωροφθορανθράκων με το όζον και τελικώς κατακάθονται με το πέρασμα του χρόνου».

Το θείο ρίχνει τη θερμοκρασία

Σημαντικό ρόλο παίζει και η αυξημένη έκλυση θειούχων αερίων όπως εντοπίζεται να υπάρχει: «Πράγματι, το θείο ενώνεται με τους υδρατμούς στη στρατόσφαιρα με αποτέλεσμα να παράγονται πυκνά νέφη από μικροσκοπικά σταγονίδια θειικού οξέους τα οποία χρειάζονται ίσως και αρκετό χρόνο για να κατακαθίσουν και είναι ικανά να μειώσουν σημαντικά την θερμοκρασία του περιβάλλοντος διότι απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία και την ανακλούν μερικώς στο διάστημα. Ένα παρεμφερές φαινόμενο είχε παρατηρηθεί κατά την έκρηξη του ηφαιστείου El Chichon με αποτέλεσμα να επέλθει πτώση της θερμοκρασίας κατά 0,3-0,5 0C σε Παγκόσμιο επίπεδο».   

Ο Διόδωρος μας ενημερώνει για έκρηξη

Η πρώτη καταγεγραμμένη έκρηξη της Αίτνας περιγράφεται από τον Διόδωρο (24 Αυγούστου του 79μ.Χ.) κατά την οποία καλύφθηκε με στάχτη μέχρι και η Ρώμη ενώ παράλληλα άμορφα και ημικρυσταλλικά σώματα πετρωμάτων εκτοξεύτηκαν σε πολύ μεγάλες αποστάσεις από την πηγή. Η πολύπλοκη γεωλογική ιστορία και η τεκτονική μορφολογία της Αίτνας έχουν δώσει αφορμή σε ένα μεγάλο πλήθος ερευνητών να δημιουργήσουν διάφορα μοντέλα γένεσης καθώς και ερμηνείας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών αυτού του εξαιρετικά ενεργού βασαλτικού ηφαιστείου το οποίο βρίσκεται μπροστά σε μια ενεργή ζώνη επωθήσεων, όπως αυτή της οροσειράς των Απέννινων στην Σικελία.

Να μάθουμε στα παιδιά μας γεωλογία

Κλείνοντας ο Πέτρος Πετρούνιας επισημαίνει την ανάγκη ενδυνάμωσης της γεωλογικής παιδείας στις επόμενες γενιές και εξηγεί: «Η συνεχής αύξηση της έντασης των γεωλογικών φαινομένων θα πρέπει επιτακτικά να συνοδευτεί τα επόμενα χρόνια από την αντίστοιχη αύξηση της γεωλογικής παιδείας και κουλτούρας από το σύνολο της κοινωνίας μας. Η χώρα μας αποτελεί μια από τις πιο σεισμογενείς περιοχές στην Ευρώπη και οι φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες, κατολισθήσεις) είναι πολύ συχνές δημιουργώντας δυσμενέστατες επιπτώσεις στη φύση και στις ανθρώπινες δραστηριότητες συχνά με απώλειες ανθρώπινων ζωών, με αποτέλεσμα να αποτελεί αδήριτη ανάγκη η απαραίτητα προετοιμασία και επιμόρφωση μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για την ολοκληρωμένη επίτευξη αυτού του σκοπού κρίνεται αναγκαία η αναβάθμιση της γεωλογικής παιδείας στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε συνδυασμό με συντονισμένες δράσεις γεωεκπαίδευσης στο ευρύ κοινό. Επιπροσθέτως κρίνεται αναγκαία η αύξηση των παροχών πόρων και υποδομών και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε να αναπτυχθούν στο έπακρο αυτά τα ζωτικής σημασίας  Τμήματα τα οποία επί σειρά ετών δεν λαμβάνουν τους αναγκαίους πόρους ώστε να είναι ανταγωνιστικά στην Διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα»..

Διαβάστε ακόμη

Παγκόσμια ανησυχία για τις απειλές Πούτιν μετά το χτύπημα με τον πύραυλο Oreshnik στην Ουκρανία: Τα χαρακτηριστικά του νέου όπλου της Ρωσίας

Νέα αποκάλυψη για την υπόθεση της Αμαλιάδας: Είχε παντρευτεί εικονικά Ινδό η Ειρήνη Μουρτζούκου

Πόλεμος της κυβέρνησης Μπάιντεν με τις εταιρείες τεχνολογίας: Ζητεί να διαχωριστεί η Google από το Chrome και το Android

Βρετανία: Πόσο κόστισε η στέψη του βασιλιά Καρόλου – Το ιλιγγιώδες ποσό