Εξορμήσεις τροφοσυλλογής - Ψάχνοντας «τα σνακ των πεζοπόρων του Απρίλη»

Όλο και περισσότεροι κάτοικοι του άστεως συμμετέχουν σε περιπάτους στην εξοχή που υπόσχονται κορφολογήματα βλαστών και μάζεμα χορταρικών, βοτάνων και καρπών. Με το μπατόν πεζοπορίας στο ένα χέρι και τη σακούλα με το μαχαιράκι στο άλλο ξεχύνονται σε ηλιόλουστα λαγκάδια και σκιερά βουνά προς αναζήτησιν της τέρψης που γεννά το χαλαρό περπάτημα μετά της τροφοσυλλογής. Η αυξανόμενη διάθεση των ανθρώπων της πόλης να γίνουν κοινωνοί των δώρων της φύσης -ένα παλιό όνειρο που παίρνει νέες διαστάσεις υπό το κράτος των ακραίων απειλών που υφίστανται κλίμα και περιβάλλον- αλλά και η γοητεία που εκπέμπουν παλιότερες πρακτικές επιβίωσης, αντικατοπτρίζεται άλλωστε και σε πρωτοβουλίες που -ευτυχώς- ξεφυτρώνουν σαν τα άγρια σπαράγγια σε όλη την Ελλάδα. Νέας γενιάς σεφ, η Σταυριανή Ζερβακάκου στη Μάνη, οργάνωσε ήδη τον πρώτο της περίπατο με συλλογή βοτάνων, μυρωδικών και αγριόχορτων στον τόπο καταγωγής της (πληροφορίες: stavrianizervakakou@gmail.com), το Σωματείο Επαγγελματιών του Ελατοχωρίου Πιερίας δίνει στους επισκέπτες και τις επισκέπτριες του όμορφου, ορεινού χωριού τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην τοπική συγκομιδή του φημισμένου τσαγιού Ολύμπου (πληροφορίες: Παναγιώτα Δρούγκα, Τ 6948128104), ενώ το trekking & foraging (η τροφοσυλλεκτική πεζοπορία, δηλαδή) θεωρείται από τις ιδιαίτερα ανερχόμενες πρακτικές ως υποκατηγορία του εναλλακτικού και like-a-local τουρισμού και food trend με υψηλό virality. Γιατί άραγε;

Να ανακαλύπτεις και να δαγκώνεις την ίδια την άνοιξη

Φαίνεται μάλλον πως ακόμη κρύβουμε κάπου βαθιά εντός του αστικοποιημένου εαυτού μας το «τρισευτυχισμένο κτήνος» που περιγράφει ο Αλέξανδρος Ψυχούλης στο βιβλίο του «Τροφοσυλλέκτης» των εκδόσεων Νήσος. Εκείνο το ξεχασμένο χαρούμενο «ζώο» που καταναλώνει αδιαμεσολάβητα την τροφή του στα μισά ενός μονοπατιού μια ωραία λιακάδα, ενώ πιάνει ένα αδιαόρατο νήμα σύνδεσης με τις προηγούμενες γενιές. Στο ίδιο βιωματικό δοκίμιο, που σε παρασύρει με τρόπο χειμαρρώδη, αφοπλιστικά ειλικρινή, γοητευτικό, αστείο και συγκινητικό στη σχέση πατέρα-γιου, αλλά και προγενέστερου/σύγχρονου τροφοσυλλέκτη-φύσης, ο ζωγράφος, εικαστικός, δημιουργός κόμικ και καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας δίνει και συνταγές. Ιδιαίτερες βέβαια σαν «Το σνακ των πεζοπόρων του Απριλίου», από όπου ...εκλάπη ο τίτλος του άρθρου τούτου. Θα χρειαστείς: Μία χούφτα άγρια σπαράγγια, μία χούφτα ανθούς άγριου σκόρδου. Κάθε τρεις μικρές μπουκιές ωμού άγριου σπαραγγιού, μασουλάς ένα άνθος άγριου σκόρδου.

«Η χλωρή και γήινη γεύση του άγριου σπαραγγιού, συνδυασμένη με την ντελικάτη αψάδα των λουλουδιών του άγριου σκόρδου, αφήνει την επίγευση ενός μαγειρεμένου φαγητού» αναφέρει ο συγγραφέας για αυτόν τον περιπατητικό μεζέ από άγρια σπαράγγια και άγρια σκόρδα που είναι σα να δαγκώνεις την ίδια την άνοιξη. 

Η αναζήτηση της επαφής με τούτη τη «ρυθμική παρτιτούρα μασουλήματος», «το αλγοριθμικό βόσκημα σε συνθήκες πεδινής ή ημιορεινής πεζοπορίας, κορφολογώντας χαλαρά τα βλαστάρια που συναντάς σε αφθονία τον Απρίλιο», όπως το περιγράφει ο Ψυχούλης, είναι μια απ’ τις μικρές, λησμονημένες χαρές που επιφυλάσσει η τροφοσυλλεκτική πεζοπορία -όχι βέβαια η μόνη.

Τα ανοιξιάτικα κορφολογήματα και το καλάθι του Απρίλη

«Η αρχέγονη τέχνη και το εγγενές ένστικτο της τροφοσυλλογής γίνεται τάση αντικατοπτρίζοντας τη βαθιά ανάγκη του ανθρώπου να τραφεί με υγιεινές πρώτες ύλες, απευθείας από τη φύση, παρακάμπτοντας τη βιομηχανία τροφίμων και τις μαζικές καλλιέργειες που έχει συνδέσει με πολυεπεξεργασμένες, βλαπτικές τροφές», λέει ο Νεκτάριος Φιλιππόπουλος της FunghiHellas στο ethnos.gr Αλλά και αδιάφορη γεύση και ανοστιά, θα συμπλήρωνε κανείς. Τούτη την εποχή, σύμφωνα με τον έμπειρο μανιταροσυλλέκτη -που ολόκληρο το χρόνο οργανώνει εξορμήσεις στην ελληνική φύση με στοιχεία τροφοσυλλογής- έχουμε τα άγρια σπαράγγια, τις οβριές ή αβρωνιές, τα ανοιξιάτικα και πρώιμα καλοκαιρινά μανιτάρια, τα χόρτα. «Οι μορχέλες έχουν ξεκινήσει ήδη και θεωρούνται από τα πιο νόστιμα μανιτάρια, ενώ εντοπίσαμε ήδη και τις πρώτες καλοκαιρινές τρούφες», λέει ο κ. Φιλιππόπουλος, ανατρέποντας τη διάχυτη πεποίθηση ότι τα μανιτάρια είναι μόνο «παιδιά του φθινοπώρου». Ο ίδιος και η ομάδα του καλούν τους  φίλους και τις φίλες των πεζοπορικών περιπετειών «να χαρούν και να αποκωδικοποιήσουν τη φύση, συνδυάζοντας μανιταροκυνήγι, τρουφοκυνήγι και αναζήτηση των άγριων θησαυρών (άγρια χόρτα, σπαράγγια, οβριές, αγρίπρασα κ.λπ). Το ανοιξιάτικο πρόγραμμά τους περιλαμβάνει εξόρμηση στις 21/4/2024 στην Ζαρούχλα της ορεινής Αχαΐας και στις 27/4/2024 στην Παύλιανη Φθιώτιδας (Πληροφορίες στο 6975772010)

Τι διαφορά έχουν τα σπαράγγια απ’ τις οβριές

Είναι και τα δύο οι τρυφερές κορφές θάμνων και μοιάζουν αρκετά στην εμφάνιση. Τα σπαράγγια τα γνωρίζουμε οι περισσότεροι, σχεδόν όλοι έχουμε μαζέψει στο χωριό. Η γεύση τους είναι του χλωρή και χορτάρινη σαν του φρέσκου, νεαρού φυτού. Γίνονται ομελέτα, βραστά, στη λαδόκολλα. Οι οβριές ή αβρωνιές ενώ θυμίζουν πολύ τα ψιλόλιγνα σπαράγγια, ωστόσο έχουν μια βασική διαφορά -οι μύτες τους «κοιτούν προς τα κάτω», σα να σκύβουν προς τη γη. Έχουν δηλαδή μια «καμπουρίτσα» που τις ξεχωρίζει από τα ευθυτενή σπαράγγια. Γνωστές στην Κρήτη και άκρως αξιοποιήσιμες στην τοπική κουζίνα, αλλά και στην Ορεινή Αχαΐα, όπου μεγάλωσε ο Νεκτάριος, και τις θυμάται από μικρό παιδί, οι οβριές είναι έντονα πικρές και αυτός είναι ο λόγος που θέλουν ιδιαίτερη μεταχείριση στην κουζίνα -δεν αρκεί ένα βύθισμα σε ζεματιστό νερό, θέλουν καλό σοτάρισμα και μαγείρεμα. Σύμφωνα με τον Νεκτάριο Φιλιππόπουλο, που συχνά διοργανώνει και outdoor cooking, οι οβριές βγαίνουν καταπληκτικές, αν τις καραμελώσεις με φρέσκο κρεμμυδάκι και στη συνέχεια τις γιαχνίσεις με μπόλικο άνηθο.

Μια γνώση που χάνεται

Χόρτα, φυτά, θάμνοι και καρποί που τρώγονται βρίσκονται στη φύση δίπλα στον περιπατητή σε κάθε του βήμα. «Φυτρώνουν κυριολεκτικά μες στα πόδια μας» λέει ο Νεκτάριος, που έχει την ικανότητα να τα ξεχωρίσει αντιλαμβανόμενος τις διαφορετικές τους παρουσίες και όχι μια ενιαία, ισοπεδωτική κατάσταση «πρασινάδας». «Η γνώση αυτή υπήρχε αλλά σιγά σιγά χάνεται, καθώς χάνεται και η επαφή μας με τη φύση», αναφέρει ο κ. Φιλιππόπουλος. Μια επαφή που κόμιζε και κομίζει στο άνθρωπο οφέλη πολλαπλά και όχι μόνο διατροφικά», συνεχίζει. Η τροφοσυλλογή -προσοχή, πάντα με αξιόπιστο οδηγό και γνώστη, αλλιώς μπορεί να εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους- δίνει τη δυνατότητα της ανάκτησης ενός μέρους της σχέσης αυτής και αφύπνισης μιας μνήμης που αδυνατίζει. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν μπορεί ο σύγχρονος, περιστασιακός τροφοσυλλέκτης να συγκριθεί με τον άνθρωπο που αναγκάστηκε να βγει και να μαζέψει την τροφή του -χόρτο το χόρτο, σποράκι το σποράκι, καρπό τον καρπό- για να επιβιώσει. Μπορεί όμως να στοχαστεί πάνω σ' αυτό, να ευχαριστηθεί τις εποχές και τις αλλαγές τους, να απολαύσει τις τόσο διαφορετικές εικόνες και τη χρωματική παλέτα που κυριαρχεί στο τοπίο σε κάθε περίοδο του έτους, να γευτεί τις λιχουδιές της φύσης, που τις προσφέρει γενναιόδωρα ή πιο φειδωλά όλο το χρόνο σε όλες τις περιοχές. Ακόμη και στην τόσο αστικοποιημένη Αττική.