Πάσχα στην Ελλάδα: Ιδέες για νόστιμες αποδράσεις

Στην πιο λαμπρή στιγμή της φύσης, την ώρα που τελειώνει ο χειμώνας και όλα μοιάζουν να κρύβουν υποσχέσεις, το Πάσχα μάς δηλώνει ότι ο θάνατος μπορεί να νικηθεί. Και αυτήν τη νίκη την γιορτάζουμε με τους ανθρώπους μας, σε λαμπρά τραπεζώματα, αλληγορικές μαγεριές, έθιμα που αγκαλιάζουν τα προϊόντα κάθε τόπου και γίνονται ευκαιρία συνύπαρξης και γλεντιού.

Σαντορίνη

Η θέα που κόβει την ανάσα, η ομορφιά των Φηρών, το αεράκι της Φοινικιάς, η περιήγηση στην Αρχαία Θήρα και οι πρώτες βουτιές στις πολύχρωμες παραλίες φέρνουν τη Σαντορίνη στην πρώτη θέση των προτιμήσεων των ταξιδιωτών. Παλαιά και Νέα Καμένη βρίσκονται μόνιμα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, σε ένα νησί που η ενέργειά του παραμένει το ίδιο ισχυρή ακόμη και όταν βρεθείς να περπατάς ανάμεσα σε εκατοντάδες τουρίστες. Το απόγευμα θα σε φέρει στο ψηλότερο σημείο της καλντέρας στο ξενοδοχείο Heliotopos (2286023670), να απολαμβάνεις το ξεχωριστό ηλιοβασίλεμα.

Στη Σαντορίνη, νωρίς το απόγευμα του Μ. Σαββάτου, ετοιμάζουν τα σγαρδούμια, ένα φαγητό το οποίο συνήθως ψήνουν στους φούρνους του νησιού και το παραλαμβάνουν, έτοιμο, λίγο πριν από την Ανάσταση. Πρόκειται για εντεράκια τυλιγμένα πάνω σε κλαδιά δεντρολίβανου, τα οποία ψήνονται σε ένα τσουκάλι μαζί με τα ποδαράκια του κατσικιού. Επιστρέφοντας από την Ανάσταση και αφού τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά, το απολαμβάνουν περιμένοντας την επόμενη ημέρα που σε πολλά χωριά πραγματοποιείται το λεγόμενο «λαϊκό δικαστήριο του Οβραίου» (του Ιούδα) τον οποίο θα καταδικάσουν σε θάνατο, με συνοπτικές διαδικασίες.

Άνδρος

Η Άνδρος δεν είναι ένα τυπικό νησί των Κυκλάδων. Ο ιδανικός συγκερασμός του μπλε της θάλασσας με τους σχιστολιθικούς βράχους, οι καλαμώνες και τα πράσινα δάση της δημιουργούν πανέμορφα τοπία. Τα καλοσχηματισμένα μονοπάτια της οδηγούν σε ανεξερεύνητες γωνιές, περνώντας από φυσικές πηγές και καταρράκτες. Η Χώρα εντυπωσιάζει, ενώ το βενετσιάνικο κάστρο πάνω στο νησάκι που ενώνεται με την πέτρινη γέφυρα αποτελεί τοπόσημο. Το εμβληματικό ξενοδοχείο Μικρά Αγγλία (2282022207) δίνει το δικό του στίγμα, με υπηρεσίες αντάξιες της ιστορίας του νησιού.

Ακόμη και αν κάποιος δεν έχει επισκεφτεί την Άνδρο το Πάσχα, είναι πολύ πιθανόν να γνωρίζει τον Λαμπριάτη. Πρόκειται για ένα από τα πιο πλούσια και εύγευστα εδέσματα της πασχαλινής γαστρονομικής παράδοσης. Η Άνδρος, όπως και πολλά από τα νησιά των Κυκλάδων, φημίζεται για τα υπέροχης νοστιμιάς κρέατά της, με το κατσικάκι να γίνεται ταυτόσημο της εορταστικής κουζίνας του τόπου. Οι Ανδριώτες θα το γεμίσουν με ένα πληθωρικό μείγμα από ολόφρεσκα τοπικά τυριά, όπως είναι η πετρωτή, το μαλαχτό και το βολάκι, αλλά και με αυγά, συκωτάκια, γλυκάδια και ρύζι, προσθέτοντας μυριστικά. Όταν θα είναι έτοιμο, θα το σκεπάσουν με φύλλα δεντρολίβανου και θα το ψήσουν ιδανικά, σε ξυλόφουρνο.

Σίφνος

Νησί με υψηλή αισθητική και ισορροπημένες δόσεις γεύσης και πολιτισμού, η Σίφνος δείχνει να αγκαλιάζει τον ταξιδευτή. Στα στενά των χαρακτηρισμένων, από το 1962, παραδοσιακών οικισμών της Απολλωνίας, του Αρτεμώνα αλλά και του Κάστρου, θα κάνετε ένα flash back στην αισθητική της σιφνέικης αρχιτεκτονικής. Συνυφασμένο με τη γαστρονομία του νησιού, το φημισμένο μαστέλο, από τα αντιπροσωπευτικότερα σκεύη της κυκλαδίτικης μαγειρικής, δίνει το όνομά του στα φαγητά που ψήνονται σε αυτό και τους προσθέτει μία ιδιαίτερη γεύση. Το Πάσχα, κάθε σπίτι ετοιμάζει το δικό του μαστέλο, το οποίο θα φτιαχτεί το απόγευμα του Μ. Σαββάτου και θα σιγοψήνεται στον ξυλόφουρνο για ολόκληρο το βράδυ, μέχρι και τα ξημερώματα της Λαμπρής. Τοποθετούν στον πάτο του σκεύους μερικές καθαρισμένες κληματόβεργες, οι οποίες δημιουργούν μία σχάρα, πάνω στην οποία ακουμπάει το κρέας. Προσθέτουν διάφορα αρωματικά και ένα ποτήρι κόκκινο κρασί, κλείνουν το φαγητό με λαδόκολλα και το ψήνουν στον ξυλόφουρνο.

Κυπαρισσία

Σε απόσταση μόλις δυόμισι ωρών από την Αθήνα, με το Ιόνιο να απλώνεται απέραντο μπροστά σου, βρίσκεται η Κυπαρισσία, φημισμένη για τη λαμπρή περιφορά του Επιταφίου, με τα δεκάδες φαναράκια να πετούν στον ουρανό. Θα απολαύσεις τις όμορφες βόλτες στα καλντερίμια της παλιάς πόλης, με τα παλιά σπίτια με τα σαχνισιά και τις τεράστιες ξύλινες πόρτες – το καλοδιατηρημένο κάστρο της ακόμα ψιθυρίζει ιστορίες της ελληνικής Επανάστασης και τα κομψά νεοκλασικά μαρτυρούν την ευμάρεια του παρελθόντος. Για μια μαγική Ανάσταση, θα πας στις 10 το βράδυ στο μικροσκοπικό ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, στον οικισμό Αγιαννάκη, με τα μανουάλια στη μικρή αυλίτσα και τον τόπο να μοσχοβολά από τις πασχαλιές. Θα μείνεις στη Βλασάδα, στο Natura Club Hotel (2761062622), σκαρφαλωμένο στο βουνό, κανονική «βίγλα» για όλο το Ιόνιο πέλαγος.

Εδώ φτιάχνουν με τα εντόσθια και τα έντερα του αρνιού μια ξεχωριστή εκδοχή της μαγειρίτσας που ονομάζεται πατσάς, σούπα ιδανική για μια ομαλή μετάβαση από την αυστηρή νηστεία στα βαριά φαγητά που θα ακολουθήσουν την Κυριακή του Πάσχα. Μάλιστα, κατά το σερβίρισμα, συνηθίζεται να προσθέτουν μια κουταλιά γιαούρτι για να γίνει ακόμη πιο πηχτός ο ζωμός της.

Κάρπαθος

Οι δεκάδες ονειρικές παραλίες, τα ψηλά και απόκρημνα βουνά, οι ιστορίες των κατοίκων, η Όλυμπος. Αυτά και πολλά ακόμη είναι η Κάρπαθος που στέκει εκεί, καταμεσής του Αιγαίου. Εκεί φυγαδεύτηκαν οι Θεοί του Ολύμπου, εκεί πέρασε ένα μεγάλο μέρος της... ζωής του ο Προμηθέας. Πράγματι, η Κάρπαθος έχει κάτι το θεϊκό, το απόκοσμο. Θα έρθεις εδώ το Πάσχα και θα δεις τις γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές φορεσιές, ενώ τον Επιτάφιο θα στολίσουν οι μαυροφορεμένες, καρφιτσώνοντας πάνω του φωτογραφίες εκείνων που έφυγαν και μοιρολογώντας. Θα δοκιμάσεις το βυζάντι, γαστρονομικό κατάλοιπο από τη βυζαντινή εποχή, που γίνεται με αρνί ή κατσίκι, το οποίο γεμίζουν με μυρωδικά και ρύζι, το βάζουν μέσα σε πήλινο σκεύος και το ψήνουν στον ξυλόφουρνο (ο οποίος σφραγίζεται με λάσπη), συνήθως ολόκληρη τη νύχτα, και το πρωί της Κυριακής είναι πλέον έτοιμο. Όταν βγει από τον φούρνο, στήνεται ένα μεγάλο γλέντι. Οι ώρες περνούν με φαγητό, κρασί και καλή παρέα κι έρχεται η ώρα του γλυκού. Τα παραδοσιακά γλυκά της Καρπάθου είναι οι «τούρτες», που φτιάχνονται με ανεβατό ζυμάρι και γέμιση γλυκιάς μυζήθρας με άνηθο. Συνυφασμένα με το Πάσχα είναι και τα περίφημα «οκτώ», λεπτά αλμυρά κουλούρια σε σχήμα οκτώ που στη μία άκρη τους τοποθετούν ένα κόκκινο αυγό. Το ξενοδοχείο Miraluna (6975865110), στον Λεύκο, είναι μια καλή αφετηρία για να εξερευνήσετε το νησί και να γνωρίσετε τους ανθρώπους του.

Κάλυμνος

Το νησί με το άγριο τοπίο και το βαθύ μπλε της θάλασσας, η Κάλυμνος, με την τόση πέτρα και τα βράχια, κατάφερε, από νησί των σφουγγαράδων, να γίνει γνωστή σε ολόκληρο τον πλανήτη για τις αναρριχητικές δυνατότητες που παρέχει. Όποιος βρεθεί το Πάσχα στο νησί θα δοκιμάσει το περίφημο μουούρι, γεμιστό αρνί ή κατσίκι με ρύζι, συκωτάκια και ντομάτα, το οποίο μπαίνει στον ξυλόφουρνο μέσα σε πήλινο σκεύος. Αυτό ακριβώς το σκεύος είναι που δίνει το όνομά του στο φαγητό. Στη συνέχεια σφραγίζουν τον φούρνο με λάσπη, ώστε να μην υπάρχει περιθώριο η μυρωδιά του κρέατος που ψήνεται να απλωθεί στη γειτονιά. Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην εποχή των πειρατών αλλά και της Τουρκοκρατίας, καθώς με αυτόν τον τρόπο η μυρωδιά του φαγητού δεν μαρτυρούσε ότι γιόρταζαν το Πάσχα.

Νάξος

Νάξος είναι η Πορτάρα στην είσοδο του λιμανιού, είναι το κάστρο στη Χώρα με τα σοκάκια του και τα στεγάδια του, είναι και τα απομακρυσμένα ορεινά χωριά, μαζί με τον Ζα, το ψηλότερο βουνό των Κυκλάδων, είναι το γοητευτικό Χαλκί και ο καλά κρυμμένος Καλόξυλος, όπου τη Μ. Παρασκευή γίνεται η ωραιότερη, ίσως, περιφορά Επιταφίου, αλλά κι ο Αϊ-Γιάννης στο λιμανάκι της Μουτσούνας, που γιορτάζει την Ανάσταση, στις 10 το βράδυ, με τον τοπικό σύλλογο «Τα Καπόνια» να ετοιμάζει πάντα μία έκπληξη. Στο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, ό,τι και αν γευτείς έχει μια γεύση αξέχαστη. Μπορείτε να μείνετε στο φιλόξενο Nastasia Village Hotel, (2285024202), στη Χώρα, με την ανθισμένη αυλή και το πρωινό που αξίζει βραβείο. Και αν σας ενδιαφέρουν οι γευστικές εξερευνήσεις, να ακολουθήσετε το πιο αυθεντικό γαστρονομικά τουρ στο νησί, σε συνεργασία με το Vioma (www.vioma.gr).

Στη Νάξο, το γεμιστό αρνί του Πάσχα το λένε πάτουδο κι έχει μία ιδιαίτερη γέμιση από άγρια χόρτα, άφθονες σταφίδες και λίγο ρύζι. Τα αρνιά και τα κατσίκια του νησιού, που βόσκουν συχνά δίπλα στο κύμα και ζουν σχεδόν αποκλειστικά σε συνθήκες ελευθέρας βοσκής, στο πάτουδο συναντιούνται με τα άγρια ανοιξιάτικα χόρτα, ενώ οι σταφίδες προσθέτουν βαθιά γλύκα και το ρυζάκι τραβάει τα υγρά του ψητού και το νοστιμίζει απίστευτα. Οι πιο μερακλήδες αλατίζουν το κρέας με θαλασσινό αλάτι, από τις αλατσόγουρνες του νησιού.

Κέρκυρα

Μπορεί το πέταγμα των μπότηδων να κυριαρχεί στις εικόνες από το νησί, ωστόσο ένα ιδιαίτερο έθιμο που χαρακτηρίζει την πασχαλινή περίοδο στην Κέρκυρα είναι η εκκλησιαστική μουσική μία ιδιαίτερα αρμονική ψαλμωδία με βυζαντινές μελωδίες και τρίφωνη αυτοσχέδια συνοδεία, που έφτασε εδώ στον 17ο αι. από την Κρήτη και την ονομάζουν «Κρητικό Μέλος». Την Κυριακή των Βαΐων, γύρω στις 11 το πρωί, γίνεται η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος, η οποία πραγματοποιείται, παραδοσιακά, από το 1630, με τη συμμετοχή και των 18 φιλαρμονικών του νησιού. Το πρωί του Μ. Σαββάτου πραγματοποιείται το έθιμο του τεχνητού σεισμού, στην Παναγία των Ξένων, ενώ στις 9 το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η περιφορά του Επιταφίου του Αγίου Σπυρίδωνος, καθώς το 1574 οι Βενετοί, για λόγους ασφαλείας, είχαν απαγορεύσει την περιφορά το βράδυ.

Στην Κέρκυρα, η μαγειρίτσα τρώγεται με το πιρούνι, την γνωρίζουν όλοι ως τσιλίχουρδα και υπάρχει σε διάφορες εκδοχές, ανάλογα με την περιοχή του νησιού. Βασικό συστατικό της είναι η συκωταριά του αρνιού, που συνήθως μαγειρεύεται με καυκαλήθρες, μυρώνια, μαρούλια και άφθονα μυρωδικά. Συνηθίζεται να την αφήνουν να δέσει στο λάδι της, που της δίνει πιο μεστή γεύση. Σε κάποια μέρη σερβίρεται αυγοκομμένη ενώ σε άλλα με κόκκινη σάλτσα. Μπορεί να βρείτε ακόμη και μαγειρίτσα με προσθήκη εντέρων σε πλεξούδα. Την ημέρα του Πάσχα, η παράδοση θέλει ως πρώτο εορταστικό φαγητό μια σούπα αυγολέμονο, η οποία φτιάχνεται με δύο είδη κρεατικών, συνήθως αρνί και μοσχάρι.

Μακεδονία και Θράκη

Ο ελληνικός Βορράς κρύβει ομορφιές και νοστιμιές απ’ άκρη σ’ άκρη. Είναι η Θεσσαλονίκη που βάζει τα γιορτινά της και η παλιά πόλη της Έδεσσας, με τα χαγιάτια να κοιτούν τον κάμπο με τις ροδακινιές. Είναι η μαγεία στη λίμνη της Κερκίνης, οι καπναποθήκες της Δράμας, το ρωμαϊκό υδραγωγείο και η παλιά πόλη της Καβάλας, τα γραφικά στενά της Ξάνθης και η απεραντοσύνη στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Είναι τα πευκοδάση στην ορεινή Χαλκιδική, αλλά και το Δέλτα του Έβρου. Για ένα σικάτο, αστικό Πάσχα θα μείνεις στο ομορφότερο σημείο της Θεσσαλονίκης, στο Makedonia Palace (2310897197). Για μια βουτιά στην ιστορία του καπνού στο Hydrama Grand Hotel (2521033322), στη Δράμα, όπου οι υποδειγματικά ανακαινισμένες καπναποθήκες μετατράπηκαν σε μοντέρνο ξενοδοχείο. Για να γευτείς τη μαγεία της Ανατολής, υπάρχει πάντα το στολίδι της Καβάλας, το Ιμαρέτ (2510620151). Και αν θέλεις να χαθείς μες στα βουνά, η Απολυμένη Πέτρα (2371094094), στον Ταξιάρχη Χαλκιδικής, στην καρδιά του Χολομώντα, θα σε γεμίσει με την ομορφιά της φύσης.

Εδώ, στον Βορρά, το Πάσχα θα φας τζιγεροσαρμάδες, ένα ιδιαίτερα απαιτητικό πασχαλινό φαγητό. Βασικό υλικό του τα εντόσθια από το αρνί ή το κατσίκι που τυλίγονται με την μπόλια του ζώου, μαζί με ανοιξιάτικα μυρωδικά. Κάποιες φορές, μάλιστα, προκειμένου να είναι περισσότερο λιπαρή η μπόλια, χρησιμοποιούν χοιρινή. Βασικό στοιχείο είναι ο δυόσμος, ο οποίος πρέπει να υπερισχύει των υπόλοιπων μυρωδικών. Οι πιο υπομονετικές νοικοκυρές κόβουν τη σκέπη σε μικρά κομμάτια και παρασκευάζουν μικρούς, περίτεχνους τζιγεροσαρμάδες, αντί ενός μεγάλου. Σε περιοχές της Μακεδονίας όπως στις Σέρρες, συναντάμε το ίδιο φαγητό, με το όνομα παπούδα ή παπουδάκια.

Λιβαδειά

Μία ανάσα από την Αθήνα, μπορούμε εύκολα να χαρακτηρίσουμε τη Λιβαδειά «επίκεντρο» των εορτασμών του Πάσχα, με το έθιμο «Οι λάκκοι του κεφιού», όπου η πόλη ολόκληρη γίνεται μία μεγάλη παρέα. Δεκάδες λάκκοι στα κεντρικά σημεία της πόλης ετοιμάζονται από το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου. Το πρωί του Πάσχα, το μεγαλύτερο μέλος κάθε οικογένειας θα ανάψει τη φωτιά χρησιμοποιώντας το Άγιο Φως, το οποίο έχει μεταφερθεί στο σπίτι από το προηγούμενο βράδυ, με τη λαμπάδα της Ανάστασης. Όταν η θράκα είναι έτοιμη, θα τοποθετηθούν οι σούβλες με τα αρνιά και το γλέντι θα ξεκινήσει. Θα πρέπει να πέσει το σκοτάδι για να αρχίσουν σιγά-σιγά να επιστρέφουν στα σπίτια τους.

Από τον Δημήτρη Σταθόπουλο

Πηγή: eatme Απριλίου. Το eatme κυκλοφορεί την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα με το Έθνος της Κυριακής