Ποτό που έμεινε παράνομο για 336 χρόνια οδήγησε μία ολόκληρη χερσόνησο της Ιρλανδίας να αυτοανακηρυχθεί σε ανεξάρτητη δημοκρατία!

Η βορειότερη κομητεία της Ιρλανδίας, το Ντόνεγκαλ, φημίζεται για τους εντυπωσιακούς βράχους των ακτών του, τα απόκρημνα βουνά και τις απομονωμένες παραλίες του. Στην κορυφή της κομητείας βρίσκεται και η μεγαλύτερη χερσόνησος της χώρας, το Inishowen.

Για κάθε ταξιδιώτη που επιχειρεί να φτάσεις στις βορειοδυτικές αυτές περιοχές, η περιοχή έχει πολλά να προσφέρει. Στο χωριό Doagh Famine, οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν πολλά για την καθημερινή ζωή των Ιρλανδών από τη δεκαετία του 1840 έως σήμερα. Εάν βρεθούν εκεί την κατάλληλη περίοδο του χρόνου, θα έχουν και τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουν το Βόρειο Σέλας.

Στο βορειότερο σημείο της χώρας, το Malin Head, απολαμβάνει κανείς την εκπληκτική θέα. Εκεί, και συγκεκριμένα στο κοντινό Clonmany, το κατάστημα Glendowen Craft Shop πουλάει ρούχα και αξεσουάρ από τουίντ που αποτελούν τέλεια αναμνηστικά και σουβενίρ. Η κοιλάδα Urris διαθέτει κάποιες από τις καλύτερες ορειβατικές διαδρομές της χώρας ενώ, οι παραλίες Lenan Beach και Tullagh Bay ενδείκνυνται για όσους ασχολούνται με το σερφ. Ωστόσο πίσω στον 19ο αιώνα, η κομητεία βρισκόταν στο επίκεντρο ενός παράνομου κυκλώματος εμπορίου poitin - ή ιρλανδικού moonshine. Ειδικότερα, το Inishowen υπήρξε άντρο ανομίας σε βαθμό που συχνά αναφερόταν ως ανεξάρτητη δημοκρατία του Urris Poitin.

Όταν οι άνθρωποι σκέφτονται την Ιρλανδία και το σκληρό αλκοόλ, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό τους είναι το ουίσκι. Αλλά το poitin – προφέρεται «ποτσίν»- είναι το πολύ παλαιότερο ξαδερφάκι του ιρλανδικού ουίσκι. Και μπορεί η τεχνογνωσία για το ποτό που αποστάζεται σε δοχεία σε αγροτικά σπίτια από έναν πολτό δημητριακών, σιτηρών και συχνά πατάτας, να μην είναι ευρέως γνωστή, ωστόσο πολλοί χρονολογούν την Παρασκευή του από τον πρώτο ήδη αιώνα – γεγονός που το καθιστά ως ένα από τα αρχαιότερα αλκοολούχα ποτά στον κόσμο - αν όχι το αρχαιότερο.

«Νερό της ζωής»

Γνωστό, μεταξύ άλλως ως «mountain dew», «uisce beatha» ή «νερό της ζωής», το poitin παρασκευάζονταν στην περιοχή απρόσκοπτα για ολόκληρους αιώνες. Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, όταν η Ιρλανδία βρισκόταν υπό βρετανική κυριαρχία, οι αρχές επιχείρησαν να ρυθμίσουν την παρασκευή του, με την επιβολή σχετικής φορολογίας. Ωστόσο, το εγχείρημα αποδείχθηκε ιδιαίτερα δύσκολο για τους παραγωγούς της υπαίθρου, οπότε το 1661, απόσταγμα έγινε παράνομο.

Η απαγόρευση του ποτού, όμως, αντί για την εξαφάνισή του, έφερε άνθιση στη μαύρη αγορά. Είναι αμέτρητες οι ιστορίες για τους αποσταγματοποιούς, την τέχνη τους αλλά και τα ευτράπελα κατά την παρασκευή του poitin. Συχνά σήμερα, στη βορειοδυτική Ιρλανδία θα ακούσει κανείς την ιστορία για το νησί Innis Murray, στα ανοικτά των ακτών του Sligo, το οποίο ανακηρύχθηκε από τον Martin Hegarty ανεξάρτητο βασίλειο και μετατράπηκε, εξολοκλήρου, σε ένα τεράστιο, παράνομο αποστακτήριο.

Ο πανούργος αγρότης και αποσταγματοποιός ήταν εξαιρετικά δύσκολο να συλληφθεί, πόσο μάλλον επ' αυτοφόρω, αφού ο ίδιος και οι συνεργάτες του δούλευαν για το poitin κρυφά τις νύχτες. Οι αρχές προσέφεραν αμοιβή σε όσους θα κατήγγειλαν τους γείτονές τους. Και αυτό το μέτρο, όμως, δεν είχε μεγάλη αποτελεσματικότητα. Έτσι, ολόκληρες κοινότητες Ιρλανδών έγιναν στόχος στο σύνολό τους.

Όπως εξήγησε στο CNN η ιδρύτρια της Irish Ancestral Tours and Research, Jennifer McLaughlin-Doherty, «οι αρχές όφειλαν να βρουν έναν τρόπο να εισπράξουν τους φόρους τους και ταυτόχρονα να εξαλείψουν την παράνομη απόσταξη». Η ίδια έχει μεγαλώσει στο Urris και έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με τη βραχύβια εποχή της Δημοκρατίας του Poitin στο νησί. «Αποφασίστηκε η επιβολή προστίμων σε ολόκληρες κωμοπόλεις, αντί για ατομικά. Αυτό σήμαινε ότι, ακόμα κι αν δεν παρήγαγες το απόσταγμα, ήσουν υποχρεωμένος να πληρώσεις. Όταν και αυτό δε λειτούργησε, άρχισαν να επιβάλλουν ειδικό τέλος στους γαιοκτήμονες. Με αυτό τον τρόπο, οι ιδιοκτήτες γης έγιναν υπεύθυνη για την αστυνόμευση».

Βασικός παράγοντας για τη δυνατότητα παράβασης των κανόνων στο Urris υπήρξε η γεωγραφική του απομόνωση. Στη δυτική πλευρά, προστατεύεται από ένα λιμάνι. Στη συνέχεια, τα βουνά Croagh Carragh, Mamore και Raghtin More, σχεδόν αποκόπτουν την περιοχή από την ηπειρωτική χώρα. Το μόνο σημείο εισόδου ήταν ένα στενό πέρασμα μεταξύ δύο βράχων, το Mamore Gap.

Οι κάτοικοι, αφού καλούνταν να πληρώσουν βαριά πρόστιμα, αυτοανακηρύχθηκαν πολίτες του ανεξάρτητου κράτους της «Δημοκρατίας Urris του Poitin» και φρόντισαν να απομονωθούν από την υπόλοιπη ώρα με την κατάρρευση του περάσματος, το 1812. Το στενό μονοπάτι αποδείχθηκε ιδιαίτερα χρήσιμο στις ενέδρες που έστηναν οι κάτοικοι στην αστυνομία ή τον στρατό που επιχείρησαν να διακόψουν τις παράνομες δραστηριότητές τους. Οι κάτοικοι της αυτονομημένης χερσονήσου, πολλές φορές παρείχαν καταφύγιο σε συμπατριώτες τους από άλλες περιοχές που είχαν συλληφθεί για παράνομη απόσταξη. Λόγω των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της αλιείας του Urris, οι κάτοικοι της περιοχής ήταν σε θέση να είναι αυτάρκεις. Έτσι, η αυτονομημένη δημοκρατία Urris της Poitin έκλεισε τρία χρόνια ζωής, μέχρι το 1815.

«Η γιαγιά μου έλεγε ότι, όταν ήταν πολύ μικρή, είχε ακούσει μία ιστορία από τη δική της γιαγιά σχετικά με τα κόκκινα παλτά των Βρετανών που κατέβαιναν τους λόφους σαν μία θάλασσα αίματος. Έγιναν συλλήψεις και οι αποστακτήρες κατασχέθηκαν, όταν οι Βρετανοί “κατέλυσαν” τη δημοκρατία. Αυτό ήταν το τέλος. Υπήρχε ένα τοπικό τάγμα των βρετανικών αρχών, αλλά μέχρι τότε ο στρατός ήταν στην περιοχή μόνο για την τήρηση της τάξης», λέει η McLaughlin-Doherty.

Ατυχής κληρονομιά

Η παρασκευή του poitin δε σταμάτησε, ούτε με το τέλος της δημοκρατίας του Urris. Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη παρασκευή και κατανάλωση μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα επικίνδυνες, καθώς σε πολλές περιπτώσεις έχουν σημειωθεί προβλήματα κοινωνικής φύσης αλλά και υγείας, όπως είναι η τύφλωση από μεθανόλη. Η καθολική εκκλησία, που παίζει σημαντικό ρόλο στην ιρλανδική κοινωνία συνέβαλλε καθοριστικά στον περιορισμό της παράνομης παραγωγής του αποστάγματος. Σύμφωνα με τον Pat Doherty, ιδιοκτήτη του Doagh Famine Village, το poitin, «κατέστρεψε αυτή την κοινότητα. Δεν υπάρχουν καλές ιστορίες σχετικά με αυτό, αφού διέλυσε ολόκληρες οικογένειες. Η εκκλησία ενεπλάκη και, σε συνεργασία με την κυβέρνηση, ισχυρίστηκαν ότι, οποιαδήποτε ασχολία γύρω από αυτό, αποτελεί θανάσιμο αμάρτημα. Είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά φαίνεται ότι η εμπλοκή της εκκλησίας υπήρξε αποτελεσματική».

Η Ιρλανδία, μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα, είχε αρχίσει να αποδέχεται την περίπλοκη ιστορία της. Το πρώτο βήμα σε αυτό, ήταν η αποποινικοποίηση της παραγωγής αποσταγμένου poitin. Από το 1971, το ποτό πωλούνταν σε καταστήματα αφορολόγητων ειδών στα αεροδρόμια στα αεροδρόμια του Shannon και του Δουβλίνου. Τελικά, το 1997, μπήκε τέλος στην απαγόρευση 336 ετών, αφού η πώληση του ποτού έγινε ξανά νόμιμη. Το 2008, το poitin έλαβε γεωγραφική ένδειξη της ΕΕ (ΠΟΠ), που σημαίνει ότι μπορεί να παραχθεί μόνο στην Ιρλανδία.

Το poitin σήμερα

«Πρόκειται για μία μικρή αλλά αναπτυσσόμενη εγχώρια βιομηχανία, η οποία υποκινείται και καθοδηγείται από τους ενθουσιώδεις καταναλωτές. Κάθε χρόνο αποκτά όλο και μεγαλύτερη φήμη», εξηγεί ο διευθυντής του επιχειρηματικού ομίλου Drinks Ireland, Aengus King. Σύμφωνα με τον ίδιο, η γεωγραφική ένδειξη πάνω στα μπουκάλια του ποτού καταδεικνύει ότι αυτό, «αποστάζεται και παράγεται σύμφωνα με τις επίσημες προδιαγραφές. Η κυριότερη από αυτές είναι ότι, το αυθεντικό poitin μπορεί να παρασκευάζεται μόνο στο νησί της Ιρλανδίας με παραδοσιακές μεθόδους και συστατικά».

Και μετά την άρση των απαγορεύσεων, όμως, τα αποστακτήρια χρειάστηκαν περίπου 20 χρόνια προκειμένου να «αγκαλιάσουν» αυτό το ξεχασμένο απόσταγμα. Οι αρχικές απαιτήσεις αδειοδότησης για την απόσταξη poitin είναι οι ίδιες με αυτές της παρασκευής οποιουδήποτε άλλου αποστάγματος. Υπάρχουν, όμως, και πρόσθετες απαιτήσεις καθώς, το ποτό, ανήκει σε μία ξεχωριστή, προστατευόμενη κατηγορία αποσταγμάτων.

Ο ιδρυτής και διευθυντής του αποστακτηρίου Micil στο Galway, Padraic O Griallais, εξηγεί πως, «μετά την άδεια ποτοποιίας από τις φορολογικές αρχές, είναι υποχρεωτικό να λάβει κανείς άδεια ως μονάδα παραγωγής poitin. Αυτή η ευθύνη μοιράζεται μεταξύ φορολογικών αρχών και υπουργείου γεωργίας. Το ποτό πρέπει να παρασκευάζεται, κατά κύριο λόγο, από σιτηρά και δημητριακά. Υπάρχουν λεπτομερείς, συγκεκριμένοι κανόνες που διασφαλίζουν την παραγωγή του σύμφωνα με την παράδοση». Όλα αυτά, φυσικά, απέχουν πολύ από τις πρακτικές ανεξέλεγκτης παραγωγής.

Το ποτό, στην Ιρλανδία του σήμερα, γνωρίζει μία νέα άνθιση. Αποτελεί δημοφιλές συστατικό σε κοκτέιλ. Ο δρόμος που έχει διανυθεί είναι μεγάλος, αλλά ακόμη και τώρα που η απόσταξή του δεν απαγορεύεται, δεν είναι λίγοι αυτοί που το παρασκευάζουν στα σπίτια τους. «Πιστεύω ότι η απόσταξη στο σπίτι είναι μία πρακτική που πεθαίνει», σημειώνει ο O Griallais. «Για ποιους λόγους εξακολουθούν κάποιοι να το κάνουν; Οι απαντήσεις είναι πολλές. Μας αρέσει να είμαστε λίγο ασεβείς στην Ιρλανδία. Επειδή η παραγωγή του poitin ήταν παράνομη, όσο βρισκόμασταν υπό βρετανική κατοχή, σήμερα μπορεί σε κάποιους να φαίνεται σχεδόν απελευθερωτική. Πρόκειται για ένα είδος κοινωνικής δικαιοσύνης του παρελθόντος, το οποίο πήρε τη μορφή της απόσταξης».