Lorena Vasquez: Με το ρούμι στην καρδιά

Η Lorena Vásquez είναι η master blender –δηλαδή εκείνη που εδώ και 35 χρόνια δημιουργεί τα χαρμάνια– για το ρούμι Zacapa. Κρατάει δε μια θέση που ελάχιστες γυναίκες έχουν κατακτήσει στον ανδροκρατούμενο χώρο της βιομηχανίας του ποτού.

Την πρωτογνώρισα πριν από δύο χρόνια στην Πόλη του Μεξικού, όπου βρέθηκα για τον παγκόσμιο τελικό του World Class της Diageo. Χόρευε και κρατούσε ένα Negroni φτιαγμένο με Zacapa. Έτσι ξεκίνησε η κουβέντα μας: «Πιες και θα δεις ότι είναι από τα καλύτερα Negroni που έχεις δοκιμάσει», μου είπε κλείνοντάς μου το μάτι. Δεν είχε καθόλου άδικο.

Τις μέρες που ακολούθησαν, πίναμε σχεδόν καθημερινά καφέ την ώρα του πρωινού και οι συζητήσεις μας δεν έμειναν μόνο στο Zacapa, παρότι η Lorena έχει πολλές ιστορίες να διηγηθεί γύρω από αυτό: πώς πρέπει να το πιεις, με τι να το συνδυάσεις, πώς γίνεται η παλαίωσή του, τι αρώματα βγάζει... Δεν κουράζεται να μιλάει για το ρούμι. Άλλωστε είναι όλη η ζωή της. Σε εκείνες τις πρώτες κουβέντες μας διαπίστωσα ότι αγαπά, όπως κι εγώ, τον καφέ. Την προ(σ)κάλεσα μάλιστα να «παίξουμε» με τον καφέ και το Ζacapa, το «παιδί» της, και δέχθηκε αμέσως με μεγάλη χαρά.

Η «επίσημη» σχέση της με το ρούμι μπορεί να ξεκίνησε πριν από τρεισήμισι δεκαετίες, αλλά, καθώς ο πατέρας της το αγαπούσε πολύ και πάντα υπήρχε στο σπίτι τους, είχε εξοικειωθεί από μικρή με το «παιχνίδι των αρωμάτων και των γεύσεων που κρύβεται πίσω από κάθε του γουλιά», όπως το περιγράφει η ίδια. Σπουδάζοντας στη συνέχεια Φαρμακευτική Χημεία, ήρθε σε επαφή με περισσότερα αρώματα.

Ένας έρωτας την έφερε στη Γουατεμάλα, όπου ξεκίνησε να εργάζεται στην παραγωγή μπίρας. Η μπίρα που έβγαζαν ήταν πικρή, δεν της άρεσε, και σύντομα μεταπήδησε στο ρούμι, ξεκινώντας από το κομμάτι της απόσταξης. «Πολλοί συνάδελφοί μου δυσκολεύτηκαν να αποδεχθούν την είσοδο μιας γυναίκας σε αυτόν τον χώρο. Βλέπεις τότε δεν υπήρχε άλλη. Διακόσιοι άνδρες και εγώ». Παρά τις δυσκολίες που είχε στην αρχή, όχι μόνο έγινε αποδεκτή και κέρδισε τον σεβασμό των συναδέλφων της, αλλά, με το πάθος της και την αγάπη για αυτό το ποτό, σιγά-σιγά κατάφερε να πάρει και τα ηνία και να γίνει η master blender – πράγμα που δεν είχε φανταστεί πότε. Δεν φοβόταν να πει τη γνώμη της ή να φέρει αντιρρήσεις.

Λειτουργούσε και λειτουργεί πάντα με τη μύτη και τα αρώματα. «Φαντάσου ότι το ρούμι είναι ένας άσπρος καμβάς και εμείς ζωγράφοι. Η διαφορά μας είναι ότι ο ζωγράφος βάζει χρώματα πάνω σε αυτόν, βλέπει αν ταιριάζουν και μπορεί να τα διορθώσει. Εμείς, από την άλλη, βασιζόμαστε στη μύτη μας και στα αρώματα. Και αυτό είναι το δύσκολο», μου λέει. Περνάει αρκετές ώρες δοκιμάζοντας, αλλά δεν την κουράζει αυτή η διαδικασία. «Είναι ένα όμορφο παιχνίδι» που την κάνει να νιώθει πάντα νέα.

Αυτό που κάνει ξεχωριστό το ρούμι Zacapa, για τη Lorena, είναι η πρώτη ύλη αλλά και ο τρόπος που το παλαιώνουν. «Χρησιμοποιούμε τον συμπυκνωμένο χυμό από την πρώτη πίεση του ζαχαροκάλαμου, που αποκαλείται “miel virgen” (παρθένο μέλι), κι όχι τη μελάσα που προτιμούν οι περισσότεροι». Όσον αφορά την παλαίωση, τα αποστάγματα παραμένουν από 6 έως και 30 χρόνια και περνούν διαδοχικά, σύμφωνα με το σύστημα solera, από διαφορετικά βαρέλια, καθένα από τα οποία τους δίνει τον δικό του ξεχωριστό χαρακτήρα. Μου φέρνει, για παράδειγμα, το Zacapa 23: «Στην αρχή το βάζουμε σε αμερικάνικα δρύινα βαρέλια, τα οποία είχαν πρώτα χρησιμοποιηθεί για ουίσκι, στη συνέχεια σε κάποια άλλα που τα έχουμε καπνίσει για να πάρουν μια νότα καπνού. Στην τρίτη φάση το αφήνουμε σε βαρέλια που πριν «φιλοξενούσαν» κρασί από το Jerez και στο τέλος, για να αποκτήσει μια γλυκά παραπάνω, σε βαρέλια με Pedro Ximénez.

Την κουβέντα μας σταματά για λίγο ο ερχομός του καφέ. Της είχα υποσχεθεί ότι, όταν ερχόταν στην Αθήνα, θα την πήγαινα να δοκιμάσει τον καφέ που αγαπώ. «Από την Κολομβία δεν είναι;» με ρωτάει, και γνέφω καταφατικά. «Το κατάλαβα από το έντονο άρωμα του κακάου που βγάζει και τους ξηρούς καρπούς που αφήνει στο στόμα. Δεν θα του πήγαιναν και λίγες σταγόνες Zacapa 23;». Δεν με εκπλήσσει το γεγονός ότι «έπιασε» αμέσως τα αρώματα του καφέ. Στη μνήμη της έχει «αποθηκεύσει» πολλά αρώματα. «Αυτή είναι η δουλειά μου», μου λέει. «Η όσφρηση μάς βοηθάει να θυμόμαστε, να ανακαλούμε αναμνήσεις του παρελθόντος. Για παράδειγμα, όποτε μυρίζω το Zacapa Royal (σ.σ. η κορυφαία ετικέτα του Zacapa), μου έρχεται στον νου η φιγούρα του πατέρα μου, αλλά και οι φάρμες με τα ζαχαροκάλαμα στη Νικαράγουα όπου μεγάλωσα».

Η Lorena Vásquez δεν είναι μόνο υπερήφανη για το Zacapa, αλλά και για το γεγονός ότι κατάφερε να προσφέρει απασχόληση σε ιθαγενείς γυναίκες απόγονους των Μάγιας στη Γουατεμάλα και δεν σταματά να μιλά για αυτό, όπου και αν ταξιδεύει. Τους έχει αναθέσει να πλέκουν το ψάθινο στεφάνι που «φοράει» το μπουκάλι του Zacapa 23. Λέγεται «petate» –όπως και τα πλεγμένα με νήμα κοκοφοίνικα στρωματάκια που χρησιμοποιούν στην περιοχή από την εποχή των Μάγιας και η πλέξη τους συμβολίζει τον Ήλιο, την Σελήνη και το πώς «μπλέκονται» μέσα στο σύμπαν–, έχει δηλαδή μια ιστορία που περνά τα 3.000 χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο η κουλτούρα τους γίνεται γνωστή ανά τον κόσμο. «Εκείνο όμως που μου δίνει μεγαλύτερη χαρά», σημειώνει η Lorena, «είναι ότι αυτές οι γυναίκες όχι μόνο έχουν δουλειά, αλλά δεν χρειάζεται να βγουν από το σπίτι τους για να κερδίσουν χρήματα».

Την ρωτάω για το διάσημο «σπίτι πάνω από τα σύννεφα» (La casa por encima de las nubes), εκεί όπου βρίσκεται το αποστακτήριο του Zacapa, σε υψόμετρο 2.300 μέτρων στο βουνό Quetzaltenango, και εκείνη μου διηγείται μια ιστορία: «Θυμάμαι την πρώτη φορά που πήγα με τα παιδιά μου εκεί. Καθώς ανεβαίναμε και περνούσαμε μέσα από τα σύννεφα, ο γιος μου μού λέει με χαρά: “μαμά, φτάσαμε στον ουρανό”. Έτσι είναι. Φτάνεις σχεδόν στον ουρανό. Είναι ένα μέρος όπου ο χρόνος κυλά αργά. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με το ρούμι – απαιτεί χρόνο για να ωριμάσει και να αποκτήσει τα πολύπλοκα, μαγευτικά αρώματά του».

Η Lorena δεν έβαλε πότε τα παιδιά της να ασχοληθούν με το Zacapa, τα άφησε να πάρουν τον δρόμο τους. «Ο γιος μου είναι σχεδιαστής και η κόρη μου επιπλοποιός, έχουν πάντως κληρονομήσει το πάθος μου για τα αρώματα και τις γεύσεις. Ο εγγονός μου όμως είναι... χειρότερος και από μένα. Είναι τεσσάρων και μπορεί να ξεχωρίζει τις μυρωδιές. Μου φαίνεται ότι σε λίγο καιρό θα πρέπει να αρχίσω να τον εκπαιδεύω», μου λέει χαμογελώντας.

Μιλάμε αρκετή ώρα χωρίς να το έχουμε καταλάβει. Αν και έχει κρύο, της αρέσει που βγήκαμε για βόλτα στον ήλιο. «Η Αθήνα είναι πιο ωραία τώρα. Πιο καθαρή από ότι την θυμάμαι». Σταματά συχνά για να βγάζει φωτογραφίες με το κινητό, αλλά δεν του δίνει άλλη σημασία. Βλέπει την ώρα. «Νομίζω ότι πριν από το φαγητό πρέπει να πιούμε ένα ποτήρι Zacapa. Θα μας ανοίξει την όρεξη», μου λέει. «Θα το κρατήσουμε με το αριστερό όμως για να είναι κοντά στην καρδιά μας. Γιατί εκεί πρέπει να βρίσκεται το ρούμι, στην καρδιά μας». Για τη Lorena, είμαι σίγουρος ότι εκεί βρίσκεται. Χρόνια τώρα.

Aπό τον Βασίλη Δημαρά

Πηγή: eatme Απριλίου. Το eatme κυκλοφορεί την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα με το Έθνος της Κυριακής