Πώς μια τηγανιά λαχταριστές πατάτες μπορεί να ανακυκλωθεί σε βιοκαύσιμο

Μία συμπαγής μάζα βάρους 130 τόνων και μήκους 250 μέτρων αποτελούμενη από λίπος, που κρατά σφικτά δεμένα μεταξύ τους χρησιμοποιημένα χαρτιά και πλαστικά, βρίσκεται να φράζει σωλήνα αποχέτευσης στο Whitechapel του Λονδίνου! Το αηδιαστικό «βουνό» εντοπίζουν εργάτες, που αναζητούν στο «υπόγειο βασίλειο» της βρετανικής πρωτεύουσας τον λόγο για τον οποίο σημειώνονται σοβαρά πλημμυρικά φαινόμενα. Η βασική ύλη του… τέρατος που εμποδίζει τη ροή των νερών, είναι το χρησιμοποιημένο λάδι επιχειρήσεων εστίασης και νοικοκυριών, που καταλήγει στις αποχετεύσεις…

Θα μπορούσε να είναι ευφάνταστη σκηνή εσχατολογικής ταινίας του Χόλλυγουντ. Τουλάχιστον έτσι, δεν θα κινδύνευαν ύπνοι, δεν θα διαταράσσονταν συνειδήσεις. Αλλά, δεν είναι. Είναι μία τρομακτική πραγματικότητα, που αποκαλύφθηκε μόλις το 2017 και η ανακοίνωση που εκδόθηκε από τη βρετανική εταιρεία ύδρευσης, που χαρακτήρισε τη μάζα «fatberg» (συμπαγές βουνό λίπους), ήταν αρκούντως ανησυχητική: «Ζυγίζει όσο 11 διπλά λεωφορεία και έχει μήκος όσο μία φάλαινα. Πρόκειται για ένα τέρας που θα χρειαστεί τεράστια προσπάθεια και μηχανήματα για να απομακρυνθεί. Είναι σαν να θέλεις να σπάσεις τσιμέντο»!

Το τηγανισμένο λάδι, λοιπόν. Ό,τι απομένει από μία λαχταριστή τηγανιά πατάτες, ψάρια, κοψίδια… Αυτός ο ένας από τους πολλούς εφιάλτες, που επεφύλαξαν οι άνθρωποι για το περιβάλλον. Το λάδι, που φεύγει αβασάνιστα από τα τηγάνια μας στις αποχετεύσεις του σπιτιού μας και καταλήγει στους κεντρικούς αγωγούς για να διοχετευτεί (αν δεν συσσωρευτεί και σφηνώσει ως άλλο λονδρέζικο… τέρας) στη φύση, με τη μορφή του απολύτως βλαβερού αποβλήτου. Κι όμως. Το τηγανέλαιο θα μπορούσε να μετατραπεί σε πηγή ζωής, καύσιμο κίνησης και οικονομικό πόρο. Πρώτες, ως συνήθως, στην ανακύκλωση αποβλήτων και απορριμμάτων, οι σκανδιναβικές χώρες, αξιοποιώντας τις περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες συνειδήσεις των πολιτών τους, βρήκαν εγκαίρως τη φόρμουλα και κατάφεραν να ανακυκλώσουν τα χρησιμοποιημένα λάδια, μετατρέποντάς τα σε πετρέλαιο κίνησης. Με καθυστέρηση και δειλά βήματα μπήκαν στην ίδια λογική και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Όσο για την Ελλάδα, μόλις το 2011 μετέτρεψε τις… ευχές σε δράσεις. Με την ίδρυση της «Πράσινο Λάδι», μιας θυγατρικής της Ελίν Verd, που αποτελεί την ηγέτιδα εταιρεία παραγωγής πετρελαίου κίνησης (βιοντίζελ) από τηγανέλαια στην Ελλάδα. Το αντικείμενο της «Πράσινο Λάδι» θα ήταν η συλλογή των υπολειμμάτων των τηγανιών μας αποκλειστικά για την παραγωγή βιοντίζελ.

Στην ουσία, η εταιρεία, ως «κλασική περίπτωση πράσινης επιχειρηματικότητας» -όπως τη χαρακτήρισε ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κ. Χατζηδάκης- δημιουργήθηκε για να αξιοποιήσει ενεργειακά τους περίπου 55.000 τόνους χρησιμοποιημένου λαδιού, που παράγουν ετησίως νοικοκυριά (30.000 τόνοι) και επιχειρήσεις (25.000 τόνοι) στην Ελλάδα. Και φαίνεται πως τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ένα σκέλος, το πέτυχε. Προσεγγίζοντας 15.000 ιδιοκτήτες μονάδων εστίασης, βιομηχάνους και άλλους «παραγωγούς» του βλαβερού αποβλήτου, και πείθοντάς τους αντί και ενός μάλλον ευτελούς ποσού (4 λεπτά ανά 1,5 λίτρο τηγανέλαιου) να παραδίδουν το χρησιμοποιημένο λάδι τους στους συλλέκτες της εταιρείας, το «Πράσινο Λάδι» κατάφερε έως τώρα να ανακυκλώνει σε βιοκαύσιμο κάτι λιγότερο από το μισό του παραγόμενου ελληνικού αποβλήτου.

Ανά εβδομάδα, αυτοκίνητα και πληρώματα της εταιρείας συλλέγουν σε βαρέλια των 50 κιλών (ένα μέσο εστιατόριο συγκεντρώνει σε μία εβδομάδα περίπου 50 κιλά αποβλήτου) τηγανέλαια από όλη τη χώρα και τα μεταφέρουν για μία πρώτη επεξεργασία σε δύο σύγχρονα κέντρα της εταιρείας στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη ή στις αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις των συνεργατών της στη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα.

Η επεξεργασμένη ύλη καταλήγει στο εργοστάσιο της μητρικής Ελίν Verd, στον Βόλο, για τη βιομηχανική παραγωγή βιοντίζελ. Το καθαρό πλέον προϊόν διοχετεύεται στα πρατήρια καυσίμων της χώρας και αναμειγνύεται με το ορυκτό πετρέλαιο κίνησης. Μόνο από αυτή τη δραστηριότητα, κάθε χρόνο εκλύονται στην ατμόσφαιρα 50.000 τόνοι λιγότερο CO2! Στην πραγματικότητα, πρόκειται για το καθαρότερο καύσιμο με το μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (μείωση αερίων του θερμοκηπίου από 84 έως 88% σε σχέση με το ορυκτό ντίζελ) και ταυτόχρονα δεν ανταγωνίζεται την τροφική αλυσίδα.

Το ποσοστό του καθαρού βιοντίζελ που επιτρέπεται να αναμειγνύεται με το ορυκτό είναι 7% (Biodiezel 7-B7) και έχει ορισθεί με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εσχάτως μελετάται να ανέβει σε 10% (B10). Είναι ποσοστά που δεν προϋποθέτουν αλλαγή κινητήρα και στην Ελλάδα είναι σε ζήτηση από σχεδόν τον μισό στόλο των οχημάτων (ταξί, φορτηγά, ΙΧ).

Το στοίχημα με την αξιοποίηση του αποβλήτου που προκύπτει από τη μαζική χρήση λαδιού, φαίνεται πως κερδίζεται. Αλλά το μεγάλο επίτευγμα θα είναι η ανταπόκριση των μεμονωμένων πολιτών. Η αξιοποίηση του αποβλήτου, που προκύπτει από τα τηγάνια των ελληνικών νοικοκυριών και που άλλωστε αποτελεί το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγόμενης ετήσιας ποσότητας. Σε αυτό αποσκοπεί η σχετική καμπάνια με σύνθημα «Τόσο απλό, τόσο σημαντικό» που ξεκίνησε το 2019 η εταιρεία.

«Στόχος μας πια είναι ο πολίτης» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθύνων σύμβουλος της «Πράσινο Λάδι», Γιώργος Κυριακόπουλος, και εξηγεί: «Πρέπει να κερδίσουμε τη νοικοκυρά. Πρέπει να προσφέρουμε στον πολίτη τη δυνατότητα να συλλέξει ο ίδιος το χρησιμοποιημένο λάδι του και να το μεταφέρει σε κάποιο από τα σημεία συλλογής. Γνωρίζουμε ότι το θέμα της εγγύτητας είναι βασικό. Όσο πιο κοντά σε ένα σπιτικό είναι το σημείο συλλογής του αποβλήτου, τόσο πιο εύκολα γίνεται συνήθεια από τον πολίτη να μεταφέρει εκεί το λάδι του. Τέτοιου είδους σημεία δημιουργούμε διαρκώς».

Πράγματι, στην εύχρηστη εφαρμογή στο διαδίκτυο που έχει δημιουργήσει η εταιρεία, ο πολίτης -αφού συλλέξει σε κάποιο δοχείο το χρησιμοποιημένο λάδι- μπορεί να ενημερωθεί γρήγορα για το πλησιέστερο στο σπίτι του ή στην εργασία του σημείο, όπου μπορεί να το παραδώσει. Πληκτρολογεί τη διεύθυνσή του και στα επόμενα δευτερόλεπτα έχει μπροστά του τον χάρτη με τα προσφερόμενα σημεία συλλογής, συνεργαζόμενα πρατήρια καυσίμων, σούπερ μάρκετ, ή εστιατόρια που βρίσκονται κοντά του. Σημειώνεται ότι η «Πράσινο Λάδι» έχει συνάψει και πρωτόκολλο συνεργασίας με τα υποκαταστήματα της μεγαλύτερης αλυσίδας σούπερ μάρκετ της χώρας.

«Ασφαλώς, δεν ελπίζουμε στη συλλογή, από τα νοικοκυριά, του 100% του τηγανέλαιου. Οι σκανδιναβικές χώρες, που θεωρούνται πρωτοπόρες, συλλέγουν μόλις 15%. Ωστόσο, είμαστε αισιόδοξοι ότι οι Έλληνες πολίτες θα ανταποκριθούν. Αν μη τι άλλο, η πρακτική μας είναι σωστή. Η έως τώρα μεθοδολογία συλλογής του τηγανέλαιου, που εφαρμόζουμε, έχει ανταπόκριση. Μας την έχουν ζητήσει ήδη από τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία» τονίζει ο κ. Κυριακόπουλος.

Η ιστορία, πάντως, έχει δείξει ότι τουλάχιστον στην Ελλάδα δύσκολα χτίζεται η οικολογική συνείδηση. Ή ίσως ακόμη ακόμη και ότι όλα έχουν μία τιμή… Μήπως ισχύσει και για τους πολίτες αυτό το μικρό οικονομικό κίνητρο των 4 λεπτών, που υπάρχει για τους εστιάτορες; Η απάντηση του κ. Κυριακόπουλου είναι κάθετη: «Όχι και πάλι όχι! Είναι λάθος και που υπάρχει! Βεβαίως, το τηγανέλαιο έχει μια χρηματιστηριακή αξία. Αλλά εδώ μιλάμε για τη διάσωση του περιβάλλοντος. Μιλάμε για περιβαλλοντική συνείδηση. Αυτό δεν αποτιμάται σε χρήμα. Το θέμα είναι να απευθύνεται κανείς στα ανώτερα ένστικτα του ανθρώπου. Όχι στα ταπεινότερα… Δηλαδή, αν αγοράζει κανείς το απόβλητο για να το ανακυκλώσει και κάποια στιγμή πάψει να το πληρώνει, αυτό σημαίνει πως αυτό δεν πρέπει να ανακυκλώνεται; Και με τους εστιάτορες προσπαθούμε να καταβάλλουμε σε είδος το αντίτιμο αυτού που μας προσφέρουν. Κάποια οικολογικά χαρτιά, κάποια απορρυπαντικά…».