Ημέρα ραδιοερασιτεχνισμού: Οι ανώνυμοι σαμαρίτες του πλανήτη που θεωρούνται «πειρατές»

Τη μεγάλη προσφορά του ραδιοερασιτεχνισμού στην παγκόσμια ιστορία γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 18 Απριλίου. Αν και στην Ελλάδα οι περισσότεροι έχουν ταυτίσει τους ραδιοερασιτέχνες με τους «πειρατικούς» σταθμούς στην συχνότητα των FM (Frequency Modulation) στην πραγματικότητα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό που δεν γνωρίζει ο πολύς κόσμος. Πρόκειται για ανθρώπους με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, με γνώσεις φυσικής και άλλων επιστημών και κυρίως ανεπτυγμένο το αίσθημα του αλτρουισμού, της επικοινωνίας και της κοινωνικής προσφοράς.

Ολα ξεκίνησαν στις αρχές του 1900 κυρίως στις Η.Π.Α μετά από τα επιτεύγματα του Μαρκόνι και το 1927 απέκτησε την επίσημη διεθνή του αναγνώριση στο Διεθνές Ραδιοτηλεγραφικο Συνέδριο της Ουάσιγκτον. Για περισσότερο από 120 χρόνια έχει διαδραματίσει κομβικό ρόλο στις εξελίξεις και στην επικοινωνία και σήμερα πάνω από 6.000.000 ανώνυμοι χρήστες έχουν στο ενεργητικό τους τεράστια προσφορά σε κοινωνικό έργο αλλά και στην εξέλιξη της τεχνολογίας.

Ο ρόλος τους στην πανδημία

Ο ραδιοερασιτεχνισμός είναι μια ενασχόληση με την τέχνη και την τεχνική των ραδιοεπικοινωνιών. Σκοπός της είναι η αυτοδιδασκαλία, η δημιουργία φιλίας σε διαφορετικούς τόπους και η κοινωνική προσφορά με πολλούς τρόπους. Τα κατορθώματα και η προσφορά των ραδιοερασιτεχνών τις περισσότερες φορές είναι αθέατες ωστόσο χιλιάδες είναι οι αναφορές ανθρώπων που βρέθηκαν σε κίνδυνο και σώθηκαν λόγω των ραδιοερασιτεχνών. Μεγάλη είναι η συμβολή τους σε περιόδους κρίσης, πολέμων και μεγάλων αναγκών. Μάλιστα και αυτή την περίοδο παίζουν σημαντικό ρόλο στην επικοινωνία σε χώρες όπως οι ΗΠΑ αλλά και σε απομακρυσμένες περιοχές του πλανήτη όπου θερίζει η πανδημία του covid.-19.

Η συμβολή τους στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τον Ελληνα ραδιοερασιτέχνη Μάριο Βασιλείου: «Ο όρος ραδιοερασιτέχνης είναι διεθνώς καθιερωμένος (Radio Amateur, Radioamateur, Amateurfunker) και σημαίνει σύμφωνα με την επικρατούσα διεθνή ορολογία "΄Ατομο, που έχει αποδείξει με εξετάσεις τις γνώσεις και την ικανότητά του στον χειρισμό συσκευών ασυρμάτου και έχει επίσημη άδεια της πολιτείας για κατοχή και λειτουργία αυτών των σταθμών». 

Στην Ελλάδα προσφέρουν και πολύτιμες υπηρεσίες με τις Ομάδες ΄Εκτακτης Ανάγκης σε περιπτώσεις που τα κρατικά μέσα επικοινωνίας δεν επαρκούν ή έχουν αχρηστευθεί (θεομηνίες, φωτιές κλπ.). Η δραστηριότητα των Ομάδων ΄Εκτακτης Ανάγκης που δημιουργήθηκαν το 1980, περιλαμβάνει διαβίβαση επειγόντων μηνυμάτων και τηλεπικοινωνιακή κάλυψη σε περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών και σεισμών, παροχή ιατρικής βοήθειας από ασυρμάτου, παροχή βοήθειας σε οδικά ατυχήματα, συμμετοχή στην ανεύρεση και διάσωση ατόμων κλπ.

Ακριβό... σπορ για λίγους

Οι ραδιοερασιτέχνες ασχολούνται με τη δραστηριότητα αυτή, χρησιμοποιούν εξοπλισμό ραδιοεπικοινωνιών, τους πομποδέκτες, για να επικοινωνήσουν με άλλους ραδιοερασιτέχνες σε όλο τον κόσμο ή ακόμα και στο Διάστημα. Η επικοινωνία δεν επιτυγχάνεται μόνο με την φωνή, αλλά και με σήματα (Μορς) morse, καθώς και με την βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο εξοπλισμός τους είναι κοστοβόρος, απαιτεί συντήρηση και συνεχή αναβάθμιση και τα έξοδα βαρύνουν σχεδόν αποκλειστικά τον ραδιοερασιτέχνη.

Δεν σχετίζονται με το πειρατικό ραδιόφωνο

Οι ραδιοερασιτέχνες μπορούν να επικοινωνήσουν με όλο τον κόσμο χρησιμοποιώντας τα ερτζιανά κύματα. Δεν κάνουν μεταδόσεις όπως αυτές του ραδιοφώνου. Δεν σχετίζονται με το πειρατικό ραδιόφωνο, όπως πολλοί πιστεύουν, ή τους χρήστες της μπάντας πολιτών Citizen's Band (CB).

Η λέξη ραδιοερασιτέχνης, δεν έχει κάποια σχέση με τις δυνατότητες του χρήστη, αφού οι περισσότεροι από αυτούς έχουν πολλές γνώσεις πάνω στο θέμα ή προέρχονται και από διαφορετικούς επαγγελματικούς κλάδους.

Σκοπός τους δεν είναι η εκμετάλλευση των ραδιοεπικοινωνιών για εμπορικούς λόγους ή κέρδος, αλλά για αυτοδιδασκαλία και προς το κοινωνικό όφελος.

Ανέτρεψαν τα δεδομένα

Στις αρχές του 19ου αιώνα κυρίως στις ΗΠΑ άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως τα ραδιοφωνικά κύματα για εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς και έτσι οι κρατικές αρχές παραμέρισαν τους ραδιοερασιτέχνες, δίνοντάς τους για χρήση μια περιορισμένη περιοχή των βραχέων κυμάτων, η οποία ήταν εντελώς άχρηστη εκείνη την εποχή. Οι ραδιοερασιτέχνες όμως, πειραματιζόμενοι, κατάφεραν να επικοινωνήσουν παγκόσμια χρησιμοποιώντας αυτή την μπάντα, παρά τις αντίθετες προβλέψεις των «ειδικών».

Οι ραδιοερασιτέχνες χρησιμοποιούν πολλά είδη διαμόρφωσης των ραδιοκυμάτων. Η πιο παλαιά και κοινή μέθοδος στην ραδιοερασιτεχνική επικοινωνία με φωνή, ήταν η διαμόρφωση πλάτους (ΑΜ), αλλά στις περιοχές VHF και πάνω χρησιμοποιείται η διαμόρφωση συχνότητας (FM, από το: Frequency Modulation) η οποία προσφέρει ήχο καλύτερης ποιότητας. 'Ενα άλλο είδος διαμόρφωσης, που σήμερα χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά από τους ραδιοερασιτέχνες στα βραχέα, είναι το SSB (Single Side Band).

Οι μέθοδοι επικοινωνίας

Ο τρόπος αυτός διαμόρφωσης προσφέρει πιο αξιόπιστη επικοινωνία, αυξάνοντας την ενεργό ισχύ του σήματος και περιορίζοντας το εύρος ζώνης που απασχολεί το κάθε σήμα, επιτρέποντας σε περισσότερους σταθμούς να λειτουργούν στο ίδιο εύρος, χωρίς να παρεμβάλλονται μεταξύ τους. Το SSB ουσιαστικά είναι διαμόρφωση AM, αλλά με τη χρήση φίλτρων ή άλλων διατάξεων (π.χ. Phasing circuits) αποκόπτονται το φέρον σήμα και η μία πλευρική μπάντα, αφήνοντας είτε το πάνω τμήμα που ονομάζεται USB (upper side band) ή το κάτω τμήμα LSB (lower side band) στο οποίο συγκεντρώνεται και όλη η διατιθέμενη ισχύς του πομπού.

Ο κώδικας Μορς

Η Ραδιοτηλεγραφία, δηλαδή η επικοινωνία με σήματα Morse χρησιμοποιείται επίσης ευρέως από τους ραδιοερασιτέχνες. Ήταν ο πρώτος τρόπος επικοινωνίας μέσω ερτζιανών. Βρίσκει πολλές χρήσεις ειδικά στα βραχέα κύματα, καθώς επίσης και για πειραματισμό όπως στην επικοινωνία μέσω ανάκλασης σήματος στο φεγγάρι, εξ αιτίας της αναγνωρισιμότητας του ήχου, καθώς είναι πιο εύκολη η ακρόαση ενός μονoτονικού ήχου μέσα από παράσιτα (στατικά κύματα), παρά μιας φωνής.

Tα γράμματα του κώδικα Μορς είναι τα ίδια σε όλο τον κόσμο, έτσι είναι πιο εύκολο να επικοινωνήσουν άτομα που ζουν σε διαφορετικές χώρες. Επίσης, η ιδιοκατασκευή ενός πομπού σημάτων μορς είναι πολύ πιο εύκολη. Επί πλέον, με τη χρήση συντομογραφιών, είναι ευχερέστερη η επικοινωνία μεταξύ ατόμων με διαφορετικές γλώσσες. Π.χ. QTH είναι το σπίτι ή η πόλη που ζούμε, CQ είναι η γενική κλήση, QRM είναι τα παράσιτα, QRL είναι το επάγγελμα ή η απασχόληση, YL είναι η κοπέλα, XYL η σύζυγος, κ.α.

Η είσοδος των υπολογιστών

Με την έλευση των υπολογιστών και την ευρεία χρήση τους, έχουν δημιουργηθεί νέοι, ψηφιακοί τρόποι διαμόρφωσης και κάποιοι άλλοι τρόποι επικοινωνίας, που υπήρχαν από πριν, όπως αυτή του ραδιοτηλέτυπου, συνεχίζουν να υπάρχουν, αλλά η αποκωδικοποίησή τους δεν γίνεται πια από μηχανικά συστήματα, αλλά από έναν απλό υπολογιστή. Οι υπολογιστές προσφέρουν νέες δυνατότητες στους ραδιοερασιτέχνες, όπως την μεταφορά δεδομένων με την βοήθεια ασυρμάτου ή και τον εντοπισμό θέσης, χρήσιμο σε αποστολές.

Τα VHF και UHF και οι επαναλήπτες

Οι επαναλήπτες (Repeaters), βοηθούν την επικοινωνία στα VHF και UHF, όπου είναι απαραίτητη η οπτική επαφή ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη. Οι επαναλήπτες τοποθετούνται σε κάποιο βουνό ή υψηλό κτήριο, κάνουν λήψη σε μια συχνότητα (Για Παράδειγμα 145.750 Mhz) και αναμεταδίδουν ό,τι λαμβάνουν σε μία κοντινή συχνότητα (Για Παράδειγμα 145.150 Mhz). Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να αυξηθεί η εμβέλεια της επικοινωνίας. Σε πολλές περιπτώσεις, όταν οι διαχειριστές των επαναληπτών το αποφασίσουν, και για λόγους αποκλεισμού παρεμβολών, απαιτείται να εμπεριέχεται στο λαμβανόμενο σήμα ένας τόνος, ο ποίος βρίσκεται σε μη ακουστική συχνότητα και δεν είναι αντιληπτός από τους ανθρώπους. Αυτός ο τόνος απαιτείται για να αναμεταδώσουν οι επαναλήπτες ό,τι λαμβάνουν. Αν δεν υπάρχει ο συγκεκριμένος τόνος, δεν ενεργοποιούνται. Επαναλήπτες γενικά υπάρχουν μόνο στα VHF, UHF και άνω, καθώς στα βραχέα, όπου η μετάδοση γίνεται σε μακρυνές αποστάσεις, δεν υπάρχει λόγος χρήσης τέτοιων συσκευών.

Αναμεταδότες και μπάντες

Μια ιδιαίτερη κατηγορία επαναληπτών είναι οι αναμεταδότες (Transponders). Οι αναμεταδότες λειτουργούν όπως οι επαναλήπτες, αλλά αναμεταδίδουν το σήμα σε άλλη μπάντα. Για παράδειγμα, ένα σήμα στην μπάντα των VHF (π.χ 145.750 Mhz) θα αναμεταδοθεί στην μπάντα των UHF (π.χ 430.975 Mhz).

Οι ραδιοερασιτεχνικές μπάντες, βρίσκονται στα Βραχέα (HF), στις Υψηλές συχνότητες (VHF) και στις υπερύψηλες συχνότητες (UHF). Στην Ελλάδα οι αδειούχοι κατηγορίας 1 έχουν δικαίωμα εκπομπής σε όλες τις ραδιοερασιτεχνικές μπάντες, ενώ οι αδειούχοι κατηγορίας εισαγωγικού επιπέδου μόνο στις υποζώνες των 40, 20, 15 και 10 μέτρων στα βραχέα, στα VHF και στα 70 εκατοστά στα UHF.

Η ραδιοερασιτεχνική άδεια

Σε όλες τις χώρες οι ραδιοερασιτέχνες απαιτείται να κατέχουν ραδιοερασιτεχνική άδεια που χορηγείται από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. Οι ραδιοερασιτεχνικές άδειες δεν δίνονται απλά με την καταβολή ενός παράβολου, αλλά μετά από επιτυχή γραπτή και προφορική εξέταση πάνω σε θέματα πομπών, δεκτών, ραδιοκυμάτων, νομοθεσίας, ασφάλειας χειριστή κ.ά. Κάθε χώρα έχει διαφορετική νομοθεσία για την χορήγηση ραδιοερασιτεχνικής άδειας, αλλά σχεδόν όλες οι χώρες υποβάλλουν τους ενδιαφερόμενους σε εξετάσεις για τη λήψη του ραδιοερασιτεχνικού πτυχίου. Κατόπιν, ο πτυχιούχος λαμβάνει από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες την αντίστοιχη άδεια.

Ραδιοερασιτέχνες στην Ελλάδα

Τα πτυχία των Ραδιοερασιτεχνών χωρίζονται σε (2) κατηγορίες ("κατηγορία 1" και "κατηγορία εισαγωγικού επιπέδου"). Δικαίωμα για την συμμετοχή στις εξετάσεις για την απόκτηση πτυχίου ραδιοερασιτέχνη έχουν οι υποψήφιοι οι οποίοι είναι πολίτες Κράτους μέλους της ΕΕ ή του ΕΟΧ ή διαθέτουν άδεια παραμονής στην Ελλάδα, έχουν συμπληρώσει το 12ο έτος της ηλικίας τους και έχουν αποδεικτικό αποφοίτησης από δημοτικό σχολείο.

Ραδιοερασιτεχνικοί σύλλογοι

Υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι σε όλο τον κόσμο, στις οποίες είναι μέλη οι περίπου 6.000.000 ραδιοερασιτέχνες στον κόσμο. Στην Ελλάδα ιδρύθηκε το 1958 η Ένωση Ελλήνων Ραδιοερασιτεχνών (ΕΕΡ), η οποία εκπροσωπεί τους Έλληνες Ραδιοερασιτέχνες στην Διεθνή Ένωση Ραδιοερασιτεχνών (IARU), Υπάρχουν αρκετοί ακόμα σύλλογοι σε όλη τη χώρα, με σκοπό τους τη διάδοση του Ραδιοερασιτεχνισμού,έχοντας επίσης σημαντικό έργο σε πολλούς τομείς όπως διοργανώνοντας εκδηλώσεις, εκπαιδεύοντας υποψήφιους ραδιοερασιτέχνες, εγκαθιστώντας δίκτυα τηλεπικοινωνιών στις ραδιοερασιτεχνικές συχνότητες, οργανώνοντας Ομάδες Έκτακτης Ανάγκης. Όλοι σχεδον οι σύλλογοι είναι ενταγμένοι στα μητρώα της Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.

Πηγές πληροφοριών:

el.wikipedia.org, Ένωση Ελλήνων Ραδιοερασιτεχνών, Σύλλογος Ελλήνων Ραδιοερασιτεχνών, Σύλλογος ραδιοερασιτεχνών Ελλάδος, Ο ιστότοπος της Ένωσης Ραδιοερασιτεχνών Βορείου Ελλάδος.