Κλείνουν «παράθυρα» στην εκτός σχεδίου δόμηση - Τι αλλάζει στην αρτιότητα οικοπέδων

«Ανένδοτο» στην εκτός σχεδίου δόμηση και στην κατά παρέκκλιση ανέγερση κτισμάτων, μέθοδος, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις έχει μετατραπεί στον κανόνα με την ανοχή της Πολιτείας, θέλει να κηρύξει το υπουργείο Περιβάλλοντος με το υπό κατάρτιση χωροταξικό νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί τις προσεχείς μέρες και θα περιλαμβανει κίνητρα ανοικοδόμησης σε εντός σχεδίου περιοχές και αντίστοιχα αντικίνητρα για τις εκτός σχεδίου.

Παράλληλα με το ίδιο σχέδιο νόμου θα επιχειρηθεί για ακόμα μία φορά το «ξεκλείδωμα» του εργαλείου της μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, το οποίο αναμένουν εδώ και δεκαετίες πολλοί ιδιοκτήτες τόσο διατηρητέων όσο και κτισμάτων με μεγάλες αυθαιρεσίες προκειμένου να ξεμπλοκάρουν τις ιδιοκτησίες τους.

Συγκεκριμένα, αναφορικά με την εκτός σχεδίου δόμησης, η οποία από τη δεκαετία του ΄60 σχεδόν... πριμοδοτείται από την πολεοδομική πολιτική με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις να είναι πιο ελκυστική, από οικονομική και επενδυτική άποψη από ό,τι η οικοδόμηση εντός πόλεων, προβλέπονται ριζικές αλλαγές. Κύρια αλλαγή θα είναι αυτή του δραστικού περιορισμού της κατά παρέκκλισης δόμησης στις δύο περπτώσεις που θεωρούνται «ακραίες», και βάσει των οποίων με πολλαπλές παρεκκλίσεις έχουν ανεγερθεί κτίσματα σε εκτός σχεδίου περιοχές ακόμα και σε αγροτεμάχια 1.200 ή και 750 τετραγωνικών μέτρων αντί των 4 στρεμμάτων της «κατά κανόνα αρτιότητας» και μάλιστα με υψηλούς συντελεστές δόμησης. Βεβαίως αυτές δεν είναι οι μοναδικές παρεκκλίσεις που έχουν καταγραφεί. Ωστόσο επειδή ακόμα και γι΄αυτές αναμένονται σφοδρές αντιδράσεις, το υπουργείο επέλεξε να προχωρήσει σταδιακά.

Η κατά παρέκλιση εκτός σχεδίου δόμηση, όπως επισημαίνουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος, έχει οδηγήσει στην άναρχη διάχυση κτισμάτων σε όλη την επικράτεια χωρίς σχεδιασμό, χωρίς υποδομές, με καταστροφή του τοπίου, και με ρύπανση του περιβάλλοντος. Επιπλέον «κατηγορείται» σε μεγάλο βαθμό και για την έκρηξη της αυθαίρετης δόμησης, που είναι πολύ πιο εύκολη σε απομακρυσμένες, δύσκολα ελεγχόμενες περιοχές μακριά από τα οικιστικά κέντρα: «Με το σχέδιο νόμου επιχειρείται μια αντιστροφή της πάγιας αυτής πολιτικής, με αύξηση της ελκυστικότητας των οργανωμένων αναπτύξεων και μείωση, για πρώτη φορά, έστω και λίγο, των πλεονεκτημάτων της άναρχης, εκτός σχεδίου, δόμησης» επισημαίνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Δημήτρης Οικονόμου.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η αυστηροποιημένη διάταξη που αφορά την ανέγερση ξενοδοχείων σε εκτός σχεδίου περιοχές, στις οποίες θα διπλασιαστεί από τα 4 στα 8 στρέμματα η έκταση για την αρτιότητα ενός οικοπέδου ώστε να είναι οικοδομήσιμο. Ουσιαστικά θα αλλάξει ριζικά η χωρική οργάνωση του τουρισμού, η οποία έως σήμερα στηρίζεται κυρίως στην εκτός σχεδίου δόμηση, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι υπάρχει μόνο μια πραγματική οργανωμένη τουριστική περιοχή (ΠΟΤΑ Μεσσηνίας) και μικρός αριθμός άλλων οργανωμένων τουριστικών αναπτύξεων.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τον τουρισμό πέραν του διπλασιασμού της έκτασης οικοπέδου για την αρτιότητα, προβλέπεται, μεταξύ άλλων, μικρή μείωση του συντελεστή δόμησης για ξενοδοχεία εκτός σχεδίου (που σήμερα είναι ίση με αυτή των ΠΟΤΑ, δηλ. 0,2 παρά το πολύ μεγαλύτερο κόστος των τελευταίων), και (μεγαλύτερη) για τη μεταποίηση εκτός σχεδίου (η τελευταία φθάνει τυπικά το 0,9 αλλά πρακτικά, μέσω εύκολων παρεκκλίσεων, το 1,2, δηλ. επίπεδο που προσιδιάζουν σε πολεοδομημένο χώρο).

Το σχέδιο νόμου προβλέπει επίσης ενίσχυση των διαφόρων μορφών οργανωμένης ανάπτυξης για όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες (βιομηχανία, εφοδιαστική, κλπ.). Μεταξύ αυτών, είναι η αύξηση του συντελεστή δόμησης από 0,2 (περίπτωση επιχειρηματικών πάρκων) σε 0,3, καθώς και η βελτίωση άλλων όρων δόμησης όπως ο συντελεστής κατ’ όγκον εκμετάλλευσης και το επιτρεπόμενο ύψος.

Μέχρι σήμερα οι οργανωμένες μορφές ανάπτυξης στην Ελλάδα είναι ελάχιστα αναπτυγμένες, κυρίως εξαιτίας του «αθέμιτου» ανταγωνισμού από την εκτός σχεδίου δόμηση, που προσφέρει συγκρίσιμα οικοδομικά μεγέθη, με πολύ μικρότερο κόστος και χωρίς τους ελέγχους που εξ αντικειμένου υπάρχουν στους οργανωμένους υποδοχείς. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο η βιομηχανική δραστηριότητα στις οργανωμένες Βιομηχανικές Περιοχές, δεν ξεπερνά το 1/10 των αντίστοιχων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Μεταφορά συντελεστή δόμησης – Ψηφιακή Τράπεζα Γης

Με τον fast track καθορισμό Ζωνων Υποδοχής Συντελεστή (ΖΥΣ) σκοπεύει το υπουργείο να «ξεπαγώσει» και το πολεοδομικό εργαλείο της Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, η οποία ουσιαστικά αποτελεί ένα θεσμό-φάντασμα, αφού αν και είχε θεσμοθετηθεί για πρώτη φορά το 1979, οι σχετικές νομοθετικές παρεμβάσεις έχουν ακυρωθεί και πρακτικά δεν εφαρμόζεται.

«Οχημα» για την ενεργοποίηση της μεταφοράς συντελεστή θα είναι η Ψηφιακή Τράπεζα Γης, μία ηλεκτρονική πλατφόρμα, η οποία θα αποτελεί ουσιαστικά μια αγορά δικαιωμάτων δόμησης συγκεκριμένης χρηματικής αξίας, δίνοντας λύση σε περιπτώσεις διατηρητέων κτισμάτων ή άλλων βαρών στην αξιοποίηση της ιδιωτικής περιουσίας καθώς θα προβλέπει το ενδεχόμενο μεταφοράς συντελεστή δόμησης σε «περιοχές υποδοχής». Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα, πλην των διατηρητέων κτιρίων, είναι οι δημόσιες εκτάσεις προς απόσυρση, οι εγκαταλελειμμένες βιομηχανίες και τα ξενοδοχεία, καθώς και τα ακίνητα κοινωφελών χρήσεων, τα οποία έχουν δεσμευθεί.

Στόχος του υπουργείου είναι να δώσει λύση και στα αυθαίρετα με βαριές αυθαιρεσίες, αλλά προυπόθεση για την ενσωμάτωση σχετικής διάταξης είναι να ανάψει το πράσινο φως το Συμβούλιο της Επικρατείας. Τα δηλωμένα αυθαίρετα της κατηγορίας 5 ξεπερνούν σήμερα τις 400.000, αντιστοιχούν στο 35% των δηλώσεων και αφορούν σε περισσότερα από 35 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα αυθαίρετης δόμησης.

Γα την κυβέρνηση η ενεργοποίηση της ΜΣΔ θεωρείται ζήτημα προτεραιότητας, καθώς, σύμφωνα με τον κ. Οικονόμου «θα επιτρέψει τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων στις πυκνοδομημένες πόλεις με μικρό κόστος, θα απελευθερώσει δεκάδες χιλιάδες ιδιόκτητων δεσμευμένων οικοπέδων ή διατηρητέων κτηρίων, και θα δώσει νέα ώθηση στην οικοδομική δραστηριότητα και στις επενδύσεις».

Βασική προυπόθεση για την ενεργοποίηση της είναι ο καθορισμός Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή. Στόχος είναι αυτό να γίνει φέτος με ένα πρόγραμμα ταχείας οριοθέτησης, βάσει του οποίου θα οριστεί επαρκής αριθμός ΖΥΣ σε δήμους στους οποίους εκτιμάται ότι πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις (ζήτηση δόμησης και περιοχές που μπορούν να την υποδεχθούν χωρίς τη δημιουργία προβλημάτων πολεοδομικού χαρακτήρα).

Το πρόγραμμα έχει ήδη σχεδιαστεί από το υπουργείο, έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση και οι σχετικές μελέτες θα προκηρυχθούν σε περίπου δύο μήνες.

Στη συνέχεια με τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα εκπονηθούν μέσα σε μια εξαετία για το σύνολο της χώρας, θα καθορίζονται ΖΥΣ και σε άλλες περιοχές.

Προκειμένου να ενεργοποιηθεί η ΜΣΔ θα λειτουργήσει η Ψηφιακή Τράπεζα Γης, στην οποία θα καταχωρούνται οι Τίτλοι μεταφοράς συντελεστή δόμησης (Μ.Σ.Δ.) που έχουν ήδη εκδοθεί ή θα εκδίδονται μελλοντικά.

Η Ψηφιακή Τράπεζα, την οποία θα λειτουργεί το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, δε θα αρχειοθετεί απλά τους τίτλους αλλά με απρόσωπη ηλεκτρονική διαδικασία θα αντιστοιχίζει προσφορά Τίτλων ΜΣΔ (δηλ. μεταφερόμενα δικαιώματα από υποψήφιους πωλητές) με ζήτηση για τέτοια δικαιώματα (δηλ. με υποψήφιους αγοραστές).

Μέσω της ΨΤΓ, θα προβλέπεται η μεταφορά τίτλων και η δυνατότητα αποζημίωσης των ιδιοκτητών. Να σημειωθεί ότι κατά το παρελθόν έχουν εκδοθεί τίτλοι µεταφοράς συντελεστή δόμησης από διατηρητέα, µνηµεία και ρυµοτοµούµενα ακίνητα που έχουν χορηγηθεί σε ιδιοκτήτες, οι οποίοι μέσω αυτών παραχώρησαν δικαιώματα δόμησης, αλλά δεν μπορούν να αξιοποιηθούν επειδή το συνολικό σύστημα είναι ανενεργό.

Αποτέλεσμα είναι να παραμένουν σε εκκρεμότητα συνολικά 3.837 Τίτλοι Δικαιώματος Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, οι οποίοι αντιστοιχούν σε 428.602 τ.μ. μεταφερόμενης επιφάνειας, η αξία της οποίας υπολογίζεται σε περίπου 185 εκατομμύρια ευρώ. Συνολικά έχουν εκδοθεί 19.763 Τίτλοι (έγκυροι και άκυροι). Η συνολική μεταφερόμενη επιφάνεια που αντιστοιχεί στους αρχικούς Τίτλους είναι 1.125.815 τ.μ.