Το 67% των γυναικών έχει βιώσει διακρίσεις λόγω φύλου στον εργασιακό χώρο

«... Αν είσαι πολύ μικρή, έχεις πολύ λίγη εμπειρία, αν είσαι μεγάλη, έχεις εμπειρία, αλλά σκέφτεσαι να κάνεις και οικογένεια. Αν πάλι το έχεις περάσει κι αυτό το στάδιο, θα έχεις θέματα επειδή έχεις οικογένεια. Δηλαδή δεν μπορείς να τους βρεις πουθενά».

Με τα λόγια αυτά περιέγραψε στους ερευνητές τις έμφυλες διακρίσεις που εξακολουθούν να υφίστανται οι γυναίκες στην ελληνική αγορά εργασίας, μία από τις ερωτηθείσες στην έρευνα που διεξήχθη την περίοδο Μαΐου - Σεπτεμβρίου 2019, από το Alba Graduate Business School, The American College of Greece, και τον Οργανισμό για την Επαγγελματική Ενδυνάμωση των Γυναικών Women on Top, με την υποστήριξη της Vodafone, η οποία και ανακοίνωσε τα αποτελέσματά της.

Η έρευνα με τίτλο «Breaking the Glass Ceiling» μελετά τη θέση των γυναικών στις επιχειρήσεις, στο πλαίσιο της δέσμευσής της για τη δημιουργία μιας κοινωνίας ίσων ευκαιριών και την ενδυνάμωση των γυναικών. Οπως προκύπτει για ακόμα μία φορά από τα δεδομένα της έρευνας, η πλειονότητα των γυναικών (67%) έχει βιώσει διακρίσεις λόγω φύλου στον εργασιακό της χώρο.

Το αποτέλεσμα περιγράφεται στην απάντηση μίας άλλης εργαζόμενης, η οποία συμμετείχε στην έρευνα: «αν δεν έκανα διπλοδουλειά που λέω εγώ, δεν ήμουν overperformer, θα ήμουν σίγουρα δεύτερη ταχύτητα»... Η χώρα μας κατατάσσεται τα τελευταία χρόνια, σταθερά στην τελευταία θέση του Ευρωπαϊκού Δείκτη για την Ισότητα των Φύλων, με μέσο όρο βαθμολογίας 51,2/100, σε αντιδιαστολή προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 67,4/100.

Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας που παρουσίασε η Vodafone, 4 στις 10 γυναίκες απάντησαν πως έχουν κληθεί συχνά, κατά τη διάρκεια συνέντευξης, να απαντήσουν σε ερώτηση για την οικογενειακή τους κατάσταση, ενώ 7 στις 10 έχουν βρεθεί σε αυτή τη θέση τουλάχιστον κάποιες φορές. Επίσης 5 στους 10 συμμετέχοντες – εκπροσώπους επιχειρήσεων θεωρούν ότι ο αντίκτυπος δεν είναι ούτε θετικός ούτε αρνητικός, το φύλο δηλαδή δεν έχει επίπτωση στη θέση μιας γυναίκας στο εργασιακό περιβάλλον.

Σε επίπεδο θέσεων ευθύνης, τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισότητα των φύλων, ο μέσος όρος των γυναικών στο Δ.Σ. των μεγαλύτερων εισηγμένων εταιρειών στην Ευρώπη των 28 ήταν για το 2018 μόλις 23,9%. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Γαλλία με 41,2%, τη Σουηδία με 36,9% και την Ιταλία με 32,3%, ενώ την «πρωτιά» από το τέλος καταλαμβάνουν η Μάλτα με 4,5%, η Εσθονία με 8,8% και η Ελλάδα με 9,1%. Τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων για το 1ο εξάμηνο του 2019 καταγράφουν αύξηση για την Ελλάδα, με το ποσοστό να ανέρχεται στο 10,2%.

Την ίδια στιγμή η ηχηρή απουσία γυναικών από θέσεις ευθύνης συνυπάρχει και με το μισθολογικό χάσμα που χωρίζει άντρες και γυναίκες εργαζόμενους. Με βάση τα στοιχεία της Eurostat για το 2014, στην Ελλάδα, το μισθολογικό χάσμα βρίσκεται στο 12,5%, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται στο 16,2%. Ωστόσο η συγκριτικά «καλή» επίδοση της χώρας μας στον δείκτη αυτόν, πιθανότατα οφείλεται και στη γενικότερη πτώση των αμοιβών κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς οι διαφορές στη μέση ακαθάριστη ωριαία αμοιβή ανδρών και γυναικών τείνουν να εντείνονται στα υψηλότερα μισθολογικά κλιμάκια των διαφορετικών επαγγελματικών πεδίων.

Αλλωστε και οι γυναίκες που ερωτήθηκαν αξιολογούν στη συγκεκριμένη έρευνα σε ποσοστό που αγγίζει το 80% λένε ότι υπάρχει ανισότητα αμοιβών μεταξύ γυναικών και ανδρών με τα αντίστοιχα προσόντα. Η ανισότητα αυτή αφορά κυρίως στη βασική αμοιβή για την εργασία, καθώς θεωρείται ότι οι διακρίσεις αμβλύνονται σε θέματα αυξήσεων και bonus.

Εάν η συζήτηση κινηθεί σε τομείς που στερεοτυπικά θεωρούνται ανδρικοί τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης όσο και απασχόλησης, τα πράγματα είναι χειρότερα καθώς, σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων «Γυναίκες στην Ψηφιακή Εποχή» (Women in Digital Scoreboard 2018), στην Ελλάδα οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 12,7% των ειδικών του τομέα Τεχνολογίας Πληροφορίας Επικοινωνιών (ΤΠΕ), έναντι μέσου όρου 16,7% στην Ε.Ε, ενώ κερδίζουν κατά μέσο όρο 22% λιγότερα σε σχέση με τους άνδρες (έναντι 19% στην Ε.Ε). Στο σύνολο της απασχόλησης στην Ελλάδα το 2017, οι γυναίκες ειδικοί σε ΤΠΕ αποτελούσαν το 0,4%, έναντι 2,5% των ανδρών.

Αλλά και στις γενικές ψηφιακές δεξιότητες, το χάσμα είναι απόλυτα εμφανές, αφού α ποσοστά των γυναικών είναι χαμηλότερα σε όλους τους δείκτες που αφορούν στη χρήση του διαδικτύου. Ενδεικτικά το ποσοστό των γυναικών που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο στη χώρα μας συστηματικά (regular use of internet) είναι 65% (έναντι 79% των ανδρών).

Ωστόσο, σύμφωνα με την έρευνα που παρουσιάστηκε σήμερα, 9 στις 10 γυναίκες δήλωσαν ότι διαφωνούν απόλυτα με τη δήλωση πως δεν έχουν τις τεχνολογικές/ψηφιακές δεξιότητες που απαιτούνται για την ανάληψη θέσεων ευθύνης ή ανταγωνιστικών θέσεων. Επιπλέον, στον κόσμο των επιχειρήσεων, είναι θετικά τα ευρήματα που σχετίζονται με την ετοιμότητα και ικανότητα των γυναικών για απασχόληση σε ρόλους που απαιτούν τεχνολογικές/ψηφιακές δεξιότητες ή σε επαγγέλματα STEM. Αναγνωρίζεται ωστόσο πως οι γυναίκες αποθαρρύνονται να ακολουθήσουν αυτές τις κατευθύνσεις.

Ομως 8 στις 10 γυναίκες θεωρούν πως οι εργοδότες τους δεν καλύπτουν επαρκώς τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες, ενώ μόλις το 18% των συμμετεχουσών γυναικών έχουν πρόσβαση σε προγράμματα καθοδήγησης εντός της επιχείρησης (mentoring).

Μέσα σε όλα αυτά οι γυναίκες έρχονται συχνά αντιμέτωπες με περιστατικά βίας και παρενόχλησης στην εργασία. Αν και από τα ευρήματα της έρευνας προκύπτει ότι υπάρχει ασάφεια σε σχέση με το τι ορίζεται ως σεξουαλική παρενόχληση, οι γυναίκες γίνονται αποδέκτριες συμπεριφορών και χειρονομιών που δεν νιώθουν πάντα ότι μπορούν να αξιολογήσουν, πολύ περισσότερο να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους γι’ αυτές. Παράλληλα μόλις 3 στις 10 επιχειρήσεις εφαρμόζουν προγράμματα εκπαίδευσης των εργαζομένων για την πρόληψη της βίας και της σεξουαλικής παρενόχλησης.

Κι αυτό την ώρα που σε πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις αναφερόταν ότι το 40% των Eλληνίδων έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ στο 63% των περιπτώσεων η παρενόχληση έχει λάβει χώρα αποκλειστικά ή/και στο χώρο εργασίας τους.

Βάσει ερευνητικών δεδομένων, η σεξουαλική παρενόχληση είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες πανεπιστημιακής μόρφωσης και στις γυναίκες που ανήκουν στις ανώτερες επαγγελματικές ομάδες: 75% των γυναικών στην κατηγορία των διευθυντικών στελεχών και 74% των γυναικών στην κατηγορία των ειδικευμένων επαγγελματιών έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, σε σύγκριση με το 44% των γυναικών στην επαγγελματική κατηγορία «εξειδικευμένη εργάτρια σε χειρωνακτική εργασία» και το 41% των γυναικών που δηλώνουν ότι δεν έχουν απασχοληθεί ποτέ σε αμειβόμενη εργασία, ενώ μία στις τέσσερεις έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση κατά τους 12 μήνες που προηγήθηκαν της έρευνας. Η διαφορά που προκύπτει (30%) μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες, όπως η καλύτερη ενημέρωση των γυναικών επαγγελματιών σχετικά με το τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και η έκθεση των επαγγελματιών γυναικών σε εργασιακά περιβάλλοντα και καταστάσεις όπου διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο κακοποίησης. Ο κίνδυνος απόλυσης ίσως αποτελεί μια ακόμη αιτία για τη μη αναφορά περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης, ιδιαίτερα για τις γυναίκες σε χαμηλόβαθμες θέσεις.

Πολιτική

Αλλά και στην πολιτική τα πράγματα δεν είναι καλύτερα ακόμα και μετά την εφαρμογή της υποχρεωτικής ποσόστωσης. Μετά τις εκλογές του Ιουλίου 2019, στο Εθνικό Κοινοβούλιο εξελέγησαν 65 γυναίκες, ενώ στην κυβέρνηση που προέκυψε απ΄αυτές σε σύνολο 51 μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, υπήρχαν συνολικά μόλις δύο γυναίκες υπουργοί (4%) και τρεις γυναίκες υφυπουργοί (5%).

Σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των γυναικών που δραστηριοποιούνται σ΄αυτήν παρουσιάζεται αυξημένος σε σχέση με τα ποσοστά ενεργοποίησής τους στην κεντρική πολιτική σκηνή, και πάλι, στις θέσεις ευθύνης του πεδίου αυτού η εκπροσώπησή τους εμφανίζεται περιορισμένη. Συγκεκριμένα, στις Δημοτικές & Περιφερειακές εκλογές του 2019, σε σύνολο 332 Δήμων και 13 Περιφερειών εξελέγησαν 19 γυναίκες δήμαρχοι και μόλις μία γυναίκα Περιφερειάρχης.

Προτάσεις δράσεων για τις εταιρείες και την Πολιτεία

Από την πλευρά των εταιρειών, με βάση τα ευρήματα της έρευνας, η υιοθέτηση πρακτικών για την αντιμετώπιση των έμφυλων διακρίσεων βασίζεται στην καλλιέργεια ενδοεταιρικής κουλτούρας που ενθαρρύνει τη διαφορετικότητα και την ενδυνάμωση των εργαζομένων, καθώς και τη διαφάνεια και στοχοθέτηση ως προς την αντιπροσώπευση των γυναικών σε ένα οργανισμό. Ακόμη, σημαντικές για κάθε επιχειρήσεις είναι πολιτικές και προγράμματα που εξασφαλίζουν τη συμφιλίωση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, την καταγραφή εκπαιδευτικών αναγκών, τη διευκόλυνση ευέλικτων μορφών εργασίας, την πρόσβαση των γυναικών στην τεχνολογία, αλλά και την ενδυνάμωση τους μέσω συνεχούς εκπαίδευσης και μέσω της ανάδειξης γυναικείων προτύπων.

Από την πλευρά της η Πολιτεία χρειάζεται να προχωρήσει στη θεσμοθέτηση αδειών γονεϊκότητας αλλά και κινήτρων για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν αποτελεσματικές πολιτικές ισότητας, στη συστηματική ενσωμάτωση των πεδίων STEM σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, καθώς και στην υλοποίηση δράσεων που στοχεύουν στην ενίσχυση της ενασχόλησης των κοριτσιών με STEM αντικείμενα.