Η δεύτερη ζωή των κακοποιημένων παιδιών - Πάνω από 1.000 παιδιά βρήκαν το «Χαμόγελό» τους

Στα δέκα της η Μαριλένα μαζί με τον αδερφό της μπήκαν στο πλοίο της γραμμής για Κρήτη με προορισμό το… άγνωστο, προκειμένου να γλιτώσουν το μαρτύριο και την φρίκη της κακοποίησης από την ίδια τους την… οικογένεια. Με τη βοήθεια του καπετάνιου του πλοίου και του Λιμενικού τα δύο αδέρφια σώθηκαν και λίγο αργότερα φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του «Χαμόγελου του Παιδιού» στην Κέρκυρα.

Τα χρόνια πέρασαν, η Μαριλένα στάθηκε όρθια, ενηλικιώθηκε και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, έκανε οικογένεια και σήμερα κρατά το τιμόνι του Σπιτιού του «Χαμόγελου του Παιδιού» στη Λέσβο. Από το… δρόμο, κυριολεκτικά, σώθηκε και ο Αλέξανδρος, ο οποίος στα 7 του χρόνια βρέθηκε σε σπίτι του οργανισμού μετά και τα σοβαρά προβλήματα που είχε με τον πατέρα του. Έντεκα χρόνια αργότερα σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πατρών, έκανε μεταπτυχιακά με υποτροφία και σήμερα δίνει το δικό του επαγγελματικό αγώνα. 

Πρόκειται για δύο από τα εκατοντάδες παραδείγματα παιδιών που είτε βρέθηκαν ξαφνικά στο δρόμο παρατημένα από τις οικογένειες τους είτε κακοποιήθηκαν (σωματικά, ψυχικά, σεξουαλικά) από αυτές και με εισαγγελική εντολή βρέθηκαν σε ένα από τα 11 σπίτια του «Χαμόγελου του Παιδιού»- ενός από τους μεγαλύτερους οργανισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο που προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία σε όσα παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο και σε ακραία παραμέληση. 

Συνολικά, περισσότερα από 1.000 παιδιά έχουν βρει το δρόμο τους τα τελευταία 20 χρόνια στο «Χαμόγελο του Παιδιού», άφησαν πίσω το τραυματικό τους παρελθόν, έπιασαν το νήμα της ζωής από την αρχή, ενηλικιώθηκαν, σπούδασαν, δημιούργησαν οικογένειες και σήμερα ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του «Χαμόγελου του Παιδιού» Κώστα Γιαννόπουλο μόλις ένα πολύ μικρό ποσοστό το οποίο δεν ξεπερνά το 1% δεν τα καταφέρνει. Πρόκειται κυρίως για παιδιά τα οποία με την ενηλικίωσή τους τα ξαναπαίρνουν δίπλα τους οι γονείς τους οι οποίοι συνεχίζουν να έχουν έντονη παραβατική συμπεριφορά (αλκοολισμός, εξάρτηση από τα ναρκωτικά κ.α.) και τα αποτελειώνουν. 

Αύξηση του ποσοστού κακοποιημένων παιδιών ακόμη και την εποχή των… παχιών αγελάδων 

Σήμερα στα 11 σπίτια, τα οποία συντηρούνται αποκλειστικά από δωρεές, φιλοξενούνται 300 παιδιά, ωστόσο, μέρα παρά μέρα, κάθε βδομάδα υπάρχουν αιτήματα για φιλοξενία παιδιών που βρίσκονται εγκαταλελειμμένα σε νοσοκομεία και αναζητούν… λύτρωση αλλά και μια δεύτερη ευκαιρία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού τα αιτήματα φιλοξενίας που καταγράφονται ολοένα και αυξάνονται τα τελευταία χρόνια έχοντας υπερδιπλασιαστεί από το 2012. 

Ενδεικτικό είναι ότι το «Χαμόγελο του Παιδιού» το 2012 δέχτηκε  91 αιτήματα, το 2014 125 , το 2015 128, το 2016 εκφράστηκαν 116 αιτήματα για φιλοξενία παιδιών σε κίνδυνο, το 2017 134  και το 2018 141. Εκτόξευση των αιτημάτων για διαμονή καταγράφηκε το 2019 με 214 παιδιά όλων των ηλικιακών ομάδων ενώ παραπέμφθηκαν τελικά 46. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του οργανισμού οι πιο ευάλωτες ομάδες εντοπίζονται στην ηλικία των 7 με 12 ετών ενώ σταθερά περισσότερα είναι τα κορίτσια από τα αγόρια που φιλοξενούνται κάθε χρόνο.

Η σεξουαλική κακοποίηση, η παραμέληση και η εγκατάλειψη είναι οι πιο συνήθεις λόγοι που τα παιδιά καταλήγουν σε οργανισμούς όπως το «Χαμόγελο του Παιδιού». «Ο αριθμός των παιδιών που βρίσκεται σε κίνδυνο πάντοτε ήταν αυξανόμενος-όχι μόνο τώρα λόγω της κρίσης-αλλά και την περίοδο των παχιών αγελάδων. Εμάς είναι περιορισμένες οι δυνατότητές μας και μάλιστα λέμε όχι σε πολλά αιτήματα για φιλοξενία παιδιών» είπε στο ethnos.gr ο πρόεδρος του οργανισμού Κώστας Γιαννόπουλος. Η άνοδος αυτή οφείλεται σύμφωνα με τον ίδιο, στην αυξανόμενη οικογενειακή βία, στα ναρκωτικά τον αλκοολισμό και τα προβλήματα ψυχικής υγείας των γονιών οι οποίοι ξεσπούν στα παιδιά είτε τα εγκαταλείπουν. 

«Κάθε μέρα ζω ένα σκωτσέζικο ντους» 

«Όταν θα έρθουν τα παιδιά αυτά στο ‘Χαμόγελο’ προσπαθούμε να τα κάνουμε να νιώσουν ότι βρίσκονται σε μια εναλλακτική οικογένεια.  Και όταν συναντούν κάποιον έξω να λένε ότι επιστρέφουν σπίτι και όχι σε κάποιο ίδρυμα. Και προσπαθούμε να τους δώσουμε την δυνατότητα να επιβιώσουν ψυχικά, σωματικά με φροντίδα και νοιάξιμο» είπε στο ethnos.gr ο κ. Γιαννόπουλος ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από ακόμη μια ορκωμοσία παιδιού που μεγάλωσε μέσα στα σπίτια του οργανισμού. Όπως εξηγεί ο ίδιος, κάθε μέρα ζει ένα σκωτσέζικο ντους.

Από τη μια είναι η αγωνία όταν θα του τηλεφωνήσουν και θα τον ενημερώσουν για ένα παιδί που χτύπησε μέχρι την επέμβαση των γιατρών και την ασφαλή μεταφορά του στο νοσοκομείο. Και από την άλλη η ευχαρίστηση και περηφάνεια  που παίρνει κάθε φορά που βλέπει τα παιδιά αυτά να προοδεύουν και να προχωρούν στη ζωή τους και να την κοιτούν κατάματα.  «Είναι αλήθεια ότι αισθάνομαι σαν πολύτεκνος πατέρας».

Δεν γίνεται ιδρυματοποίηση των παιδιών 

Σε κάθε σπίτι του οργανισμού μεγαλώνουν το μέγιστο 30 παιδιά. Αυτά στελεχώνονται από ικανό αριθμό κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, παιδαγωγών, εκπαιδευτικών, νοσηλευτών, μαγείρισσων, προσωπικού καθαριότητας και οδηγού. Πρόκειται για ανθρώπους, όπως λέει και ο πρόεδρος του οργανισμού, που δε «στέκονται» στην ειδικότητά τους αλλά καταθέτουν την ψυχή τους προσφέροντας αγάπη, ζεστασιά, φροντίδα όλο το 24ώρο, κάθε μέρα και κάθε ώρα. 

«Όλα γίνονται με απώτερο στόχο τα παιδιά να έχουν όλα όσα έχουν ανάγκη και δικαιούνται, να έχουν μέλλον μέσα στην κοινωνία και όχι έξω από αυτήν. Φανταστείτε μια πολύτεκνη οικογένεια μέσα σε ένα χωριό. Αυτό είναι. Είναι σαν τα παιδιά της γειτονιάς. Και για να μην είναι ιδρυματική η κατάσταση πρέπει να κάνουν ό,τι κάνουν τα παιδιά της ηλικίας τους. Αν κάνουν κάτι άλλο τότε μιλάμε για ιδρυματισμό. Και ο ιδρυματισμός σκοτώνει την ψυχή του παιδιού».

Όλα αυτά τα χρόνια-από το 1997 οπότε και λειτούργησε το πρώτο Σπίτι του «Χαμόγελου του Παιδιού»- τα παιδιά επιστρέφουν την αγάπη και την φροντίδα που πήραν. Επισκέπτονται το Χαμόγελο του Παιδιού τα Χριστούγεννα και το Πάσχα ενώ σε κάθε τους απογοήτευση και πρόβλημα ζητούν βοήθεια από αυτό. «Είναι κάτι μου κάνει εντύπωση όλα αυτά τα χρόνια» πρόσθεσε ο κ. Γιαννόπουλος δίνοντάς μας, όπως είπε, μια γνήσια επιστολή 17 παιδιών που βγήκε από την ψυχούλα τους: «

Θέλουμε, μέσα από τη δική μας φωνή, να μάθει ο κόσμος πως το Χαμόγελο μάς έδωσε μια  δεύτερη ευκαιρία και σήμερα έχουμε αρχίσει να χτίζουμε τη δική μας ζωή. Να μάθει πως  πλέον είμαστε οι γείτονές τους, οι συνάδελφοι τους, οι συμφοιτητές των παιδιών τους, πως σίγουρα μας έχουν δει κάπου αλλά ποτέ δεν μας ξεχώρισαν ως κάτι διαφορετικό, γιατί δεν είμαστε κάτι διαφορετικό. Έτυχε να περάσουμε κάποιες δύσκολες στιγμές σε  πολύ μικρή ηλικία. Το Χαμόγελο όμως μας έδωσε τη δυνατότητα να μεγαλώσουμε σε μια μεγάλη οικογένεια» έγραψαν  ο Άγγελος Σ, η Φανή, ο Μπεν, ο Νόα, ο Αργύρης Κ, ο Αλέκος, ο Αρμάντο, ο Δημήτρης, η Καρολίνα, ο Άγγελος Ν, ο Χρήστος, ο Θοδωρής, η Λένα, ο Αλέξανδρος, ο Αργύρης Γ, ο Παναγιώτης και η Άννα, αποχαιρετώντας τον οργανισμό.

Υπάρχουν ιδρύματα που δεν γνωρίζουν που είναι τα παιδιά τους 

Τα παιδιά φοιτούν σε σχολεία της περιοχής που μεγαλώνουν, σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών, ενισχυτικής διδασκαλίας και πληροφορικής. Συμμετέχουν σε αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής, σε σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες. Παίζουν, γιορτάζουν, πηγαίνουν διακοπές, θέατρο, κινηματογράφο, σε πάρκα ψυχαγωγίας κ.α.

Παράλληλα με το επιστημονικό προσωπικό του οργανισμού, ειδικά κέντρα προσφέρουν τις εξειδικευμένες υπηρεσίες τους, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο και αναγκαίο για την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και την αντιμετώπιση των ιδιαιτεροτήτων του. «Καθημερινά στο τέλος της μέρας γίνεται έλεγχος στην Κεντρική γραμμή που βρίσκονται τα παιδιά σε όλη την Ελλάδα. Υπάρχουν όμως ιδρύματα που δεν ξέρουν που βρίσκονται τα παιδιά τους».  Συνολικά, λειτουργούν 82 δημόσιες, ιδιωτικές και εκκλησιαστικές δομές παιδικής προστασίας σε όλη την Ελλάδα που φιλοξενούν παιδιά τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο. 

Οικογένειες με οικονομικά προβλήματα δεν πρέπει να αποχωρίζονται τα παιδιά τους 

Αν και από το «Χαμόγελο του Παιδιού» έχουν περάσει εκατοντάδες κακοποιημένα παιδιά ο οργανισμός δεν δέχεται να φιλοξενήσει παιδιά που έχουν παραμεληθεί επειδή οι οικογένειές τους αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. «Είναι λάθος να φύγουν τα παιδιά αυτά από το οικογενειακό περιβάλλον επειδή υπάρχει πρόβλημα οικονομικό. Η οικογένεια τα νοιάζεται αλλά είναι σε κρίση» εξήγησε ο κ. Γιαννόπουλος. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχουν οι εναλλακτικές λύσεις όπως είναι τα κέντρα στήριξης που «τρέχει» το ‘Χαμόγελο του Παιδιού’ τα οποία στηρίζουν τις οικογένειες που είναι σε δύσκολη κατάσταση για να μην υπάρχουν παιδιά που λιποθυμούν. 

«Αυτά τα παιδιά τα στηρίζουμε ολιστικά και δεν χρειάζεται να φαίνεται κιόλας». Η άλλη εναλλακτική λύση είναι τα σπίτια ημερήσιας φροντίδας. Στην περίπτωση αυτή δεν παίρνεις το παιδί από το σπίτι του. «Έρχεται το παιδί όλη την μέρα, τρώει, διαβάζει κάνει το μπάνιο του και με αυτόν τον τρόπο στηρίζουμε την οικογένεια και το παιδί παραμένει στο σπίτι του».

Επιτάχυνση της διαδικασίας υιοθεσίας αλλά όχι σε βάρος της ποιότητας

Τα παιδιά καταλήγουν στο Χαμόγελο του Παιδιού αλλά και σε άλλους οργανισμούς γιατί δεν μπορούν να προωθηθούν άμεσα για υιοθεσία αφού παραμένουν εγκλωβισμένα στα γρανάζια του συστήματος. Η αλλαγή, ωστόσο, της νομοθεσίας αναπτέρωσε και το ενδιαφέρον για υιοθεσία και αναδοχή. Ο νέος νόμος ορίζει την δημιουργία διασυνδεδεμένων μητρώων υποψήφιων γονέων και παιδιών, θεσπίζει την εκπαίδευση των υποψήφιων γονέων και επιτρέπει τη διεξαγωγή κοινωνικών ερευνών από πιστοποιημένους ιδιώτες κοινωνικούς λειτουργούς για να βοηθήσουν με τον όγκο των συσσωρευμένων αιτήσεων.

«Πάντοτε υπήρχε πρόβλημα στη διαχείριση  γιατί καθυστερούσαν πολύ να κάνουν αξιολόγηση. Υπάρχουν κάποια πράγματα στο που έχουν γίνει προς την θετική κατεύθυνση και κάποια που θα δυσκολέψουν περισσότερο γιατί όταν ορίζεις μόνον έναν κοινωνικό λειτουργό-που μπορεί να είναι καλός ή να μην είναι- και όχι μια ομάδα μπορεί να αξιολογήσει λάθος μια οικογένεια. Πρέπει να επιταχυνθούν και άλλο οι διαδικασίες όχι όμως σε βάρος της ποιότητας. Αν χάσεις την ποιότητα απλά πετάς τα παιδιά δεξιά και αριστερά και κρύβεις το πρόβλημα κάτω από το χαλί» κατέληξε ο κ. Γιαννόπουλος.