Άνω Μηλιά Πιερίας: Ενθύμιο της τραγωδίας του Γιάκοβλεφ

Τα Χριστούγεννα του 1997 ήταν παγωμένα στη βόρεια Ελλάδα. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το χιόνι κάλυπτε τα πάντα και ερχόταν σε αντίθεση με το μαύρο του πένθους από την ανείπωτη τραγωδία με την συντριβή του ουκρανικού αεροσκάφους ΥΑΚ-42 (Γιάκοβλεφ), το οποίο παρέσυρε στο θάνατο 72 επιβάτες και μέλη του πληρώματος, στα καλυμμένα από χιόνι Πιέρια Όρη, στην ορεινή Πιερία. Στο σημείο του φοβερού αεροπορικού δυστυχήματος υπάρχουν ακόμη θαμμένα στα χόρτα, προσωπικά αντικείμενα των επιβατών, ενώ τα συντρίμμια βρίσκονται σε ειδικά περιφραγμένο χώρο. Περίπου 300 μέτρα χαμηλότερα, έξω από το χωριό Άνω Μηλιά έχει στηθεί ένα πέτρινο μνημείο, με τα ονόματα των νεκρών.

Στους βράχους πίσω από το μνημείο φοιτητές του 3^ου Εργαστηρίου Ζωγραφικής της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. με την επίβλεψη τεσσάρων καθηγητών τους θα κάνουν μια τριήμερη δράση μνήμης από την Παρασκευή 10 ως την Κυριακή 12 Ιουλίου 2020. Η εικαστική παρέμβαση έχει θέμα «72κύκλοι» (όσοι και οι νεκροί του δυστυχήματος) και γίνεται μετά από πρόσκληση του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Άνω Μηλιάς και της Τοπικής Επιτροπής Αγίας Παρασκευής. Στα βράχια θα τοποθετηθούν 72 μεγάλοι δίσκοι από Inox (σαν καθρέφτες) που θα σηματοδοτούν την πνευματική υπόσταση των νεκρών και θα επισημαίνουν την απουσία τους, μέσα από την αντανάκλαση της παρουσίας στον καθρέφτη. Επιπλέον, από την στήλη του μνημείου μέχρι το σημείο της συντριβής του Γιάκοβλεφ θα μπει μια λαμαρίνα στο έδαφος και 72 κόκκινα σημάδια στα δέντρα για να θυμίζουν την γήινη υπόσταση των θυμάτων. Για την δράση θα χρησιμοποιηθούν φυσικά και τεχνητά υλικά, τα οποία σταδιακά θα απορροφηθούν από τον χώρο και τον χρόνο μέσω της φυσικής τους μετάλλαξης. Όμως ο εφήμερος χαρακτήρας του έργου αποκτά και μια διάσταση διάρκειας μέσα από την συγκινησιακή φόρτιση του αποτυπώματος που αφήνει. Το έργο ακολουθεί τη φύση, αλληλοεπιδρά με τον περιβάλλοντα χώρο και γίνεται τμήμα του, λειτουργώντας συγχρόνως σαν ένα όχημα μνήμης, ανασύροντας εικόνες πραγματικές ή φανταστικές.

Την εποπτεία της τριήμερη δράσης έχουν οι καθηγητές του 3^ου Εργαστηρίου Ζωγραφικής της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., Γιώργος Τσακίρης, Βασίλης Βασιλακάκης, Σταύρος Παναγιωτάκης και Χρήστος Κεραμάτης. «Η δράση «72 κύκλοι» αποτελεί την απαρχή ενός ετήσιου καλλιτεχνικού δρώμενου, στο οποίο καθηγητές της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, φοιτητές και προσκεκλημένοι καλλιτέχνες θα δημιουργούν κατασκευές, εγκαταστάσεις και γλυπτά που θα συνομιλούν με το περιβάλλον. Απώτερος σκοπός θα είναι η δημιουργία διαδρομών εικαστικού ενδιαφέροντος,  μετατρέποντας τον φυσικό χώρο των Πιερίων σε  μια δημόσια γλυπτοθήκη», δήλωσε στο ethnos.gr, ο Φώτης Φωτιάδης συντονιστής της δράσης.

Ο χώρος είναι φορτισμένος από τις μνήμες του συγκλονιστικού δυστυχήματος. Δυο μέρες κράτησε η αναζήτηση του χαμένου αεροσκάφους. Στις 17 Δεκεμβρίου χάθηκε από το ραντάρ του πύργου ελέγχου στο αεροδρόμιο Μακεδονία της Θεσσαλονίκης και στις 19 Δεκεμβρίου εντοπίστηκαν μέσα στο δάσος τα συντρίμμια. Όπως αποδείχτηκε αργότερα, το πλήρωμα δεν μπορούσε να συνεννοηθεί με τους ελεγκτές, επειδή δεν γνώριζε καλά την αγγλική γλώσσα. Το αεροσκάφος απογειώθηκε από το αεροδρόμιο Μπόρισπιλ του Κιέβου με προορισμό τη Θεσσαλονίκη και ενδιάμεσο σταθμό την Οδησσό. Μετέφερε 62 επιβάτες, από τους οποίους οι 34 ήταν Έλληνες εργαζόμενοι σε τεχνική εταιρία, ενώ υπήρχαν ακόμη 24 Ουκρανοί, 2 Πολωνοί και 1 Γερμανός, καθώς και 8μελές πλήρωμα. Όλοι νεκροί, ανάμεσά τους παιδιά και βρέφη. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά το αεροπλάνο διαλύθηκε, σε υψόμετρο 1006 μέτρων, κοντά στην κορυφή «Πέντε Πύργοι», 45 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης και τα πάντα θάφτηκαν το χιόνι.  Ακόμη και σήμερα οι κορυφές των δέντρων είναι σπασμένες και ανάμεσα στα χόρτα υπάρχουν μεταλλικά τμήματα από τον σκελετό, καλώδια, μικροαντικείμενα.