Εγκρίθηκε από το υπουργικό συμβούλιο το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων

Δέσμη δέκα μέτρων, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για τη διαχείριση αποβλήτων την προσεχή 10ετία περιλαμβάνει το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔα) του υπουργείου Περιβάλλοντος, το οποίο εγκρίθηκε τη Δευτέρα, 31 Αυγούστου, από το υπουργικό συμβούλιο.

Βασικοί στόχοι του σχεδίου για τη δεκαετία 2020-2030,είναι η ταφή των απορριμμάτων να μην ξεπερνά το 10%, πέντε χρόνια νωρίτερα από την κοινοτική υποχρέωση (2035), να παύσει η ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων και να προχωρήσει η αποκατάσταση των παράνομων χωματερών μέχρι το 2022. Συνακόλουθα θα πρέπει να αυξηθεί η ανακύκλωση στο 55% το 2025 και στο 60% το 2030 (συμπεριλαμβανομένων και των βιοαποβλήτων). Επιπλέον προβλέπεται χωριστή συλλογή οργανικών αποβλήτων (καφέ κάδος) και ανάπτυξη σχετικών υποδομών σε όλη την επικράτεια για μέχρι το 2022, καθώς επίσης και πλήρης κάλυψη της χώρας μέχρι το 2030 με 43 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) και 43 - 46 Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ). Επίσης, προβλέπει τη λειτουργία τεσσάρων (4) μονάδων παραγωγής ενέργειας με ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων των ΜΕΑ, όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη.

Τα μέτρα που θα ληφθούν για την επίτευξη αυτών των στόχων και ορισμένα εκ των οποίων έχουν ξεσηκώσει ήδη θύελλα αντιδράσεων από το στάδιο της διαβούλευσης είναι:

• Ο εκσυγχρονισμός του «τέλους ταφής» αποβλήτων σε ΧΥΤΑ και η εφαρμογή στην πράξη της αρχής «Πληρώνω όσο Πετάω».

• Η προώθηση της χωριστής συλλογής και η ενίσχυση δικτύου συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών με 4 ρεύματα ανακύκλωσης (χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο).

• Η ολοκληρωμένη ανάπτυξη δικτύου συλλογής οργανικών αποβλήτων (καφέ κάδος) μέχρι το τέλος του 2022.

• Η αύξηση και αναβάθμιση των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων  Υλικών (ΚΔΑΥ) προκειμένου να ανταποκρίνονται στις νέες αυξημένες ανάγκες ανακύκλωσης της χώρας.

• Η ανάκτηση ενέργειας από την επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων (βιομάζα) αλλά και την παραγωγή δευτερογενών υλικών (κόμποστ) στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας.

• Η δημιουργία του πρώτου ΧΥΤΕΑ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων) με σκοπό την ολιστική διαχείριση των αποβλήτων της χώρας σύμφωνα με τις επιταγές της ΕΕ.

• Η δημιουργία συστήματος ευθύνης παραγωγών για τα πλαστικά απόβλητα θερμοκηπίων και τα τις πλαστικές συσκευασίας φυτοφαρμάκων.

• Η επέκταση της διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού σε νέες κατηγορίες προϊόντων, όπως έπιπλα, στρώματα, ληγμένα φάρμακα, απόβλητα φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων, παιγνίδια κλπ.

• Η συνεχής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των ενδιαφερομένων μερών.

• Η αύξηση της ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων των αποβλήτων και η ανάπτυξη μονάδων παραγωγής ενέργειας με σκοπό τη μείωση της ταφής. Ειδικά γι’ αυτό το μέτρο που αφορά το μεγάλο ζήτημα της καύσης, το υπουργείο σημειώνει ότι «σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς ορισμένων πλευρών, το μέτρο αυτό είναι σε απόλυτη αρμονία με την πρακτική όλων σχεδόν των ευρωπαϊκών κρατών. Δεν είναι καύση αλλά ενεργειακή αξιοποίηση. Πάνω από 400 τέτοιες μονάδες λειτουργούν σε όλα σχεδόν τα κράτη – μέλη της ΕΕ και ορισμένες από αυτές μέσα στα κέντρα των πόλεων».

Να σημειωθεί ότι το ζήτημα της καύσης ήταν αυτό που προκάλεσε τα περισσότερα σχόλια στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης, ενώ οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Μεσόγειος SOS, Greenpeace και WWF Ελλάς κάλεσαν τόσο το υπουργείο όσο και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό να επανεξετάσουν και να απορρίψουν την επιλογή της καύσης, «που τόσο πρόχειρα τέθηκε μέσα στο ΕΣΔΑ» τονίζοντας μάλιστα ότι «η τυχόν απόφαση για καύση απορριμμάτων-υπολειμμάτων δεν είναι μία επιστημονικά τεκμηριωμένη επιλογή, ούτε οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά αναγκαία, αλλά μία πολιτική επιλογή που απλώς θα ωφελήσει κάποια μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα».

Οι οργανώσεις τονίζουν επίσης ότι το ΕΣΔΑ δεν προχωρεί σε εκτίμηση του κόστους καύσης σημειώνοντας πως «Το ΕΣΔΑ όφειλε να είχε εκτιμήσει με ακρίβεια το κόστος επεξεργασίας για όλα τα σενάρια της καύσης ή μη, για να μπορεί η πολιτεία και οι ΦΟΔΣΑ να πάρουν ασφαλέστερες αποφάσεις και η κοινωνία να καταλαβαίνει την αναγκαιότητα ή μη αυτών των αποφάσεων. Η απόφαση να μην παρουσιασθούν στο ΕΣΔΑ τα αναλυτικά στοιχεία κόστους ανά τόνο για τα σενάρια της καύσης συνάδει με την αδυναμία να πείσει το ΕΣΔΑ τους δήμους και την κοινωνία να πληρώσουν αυτό το μεγάλο κόστος».

Παρουσιάζοντας το ΕΣΔΑ, ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κωστής Χατζηδάκης επανέλαβε ότι η Ελλάδα  καταλαμβάνει την 4η χειρότερη επίδοση στη διαχείριση απορριμμάτων σε όλη την Ευρώπη, ενώ προσέθεσε ότι η «μεγάλη καθυστέρηση της Ελλάδας καθιστά το έργο της διαχείρισης των απορριμμάτων ένα Ηράκλειο έργο. Ίσως, είναι το πιο δύσκολο ζήτημα στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Είμαστε όμως αποφασισμένοι να επιτύχουμε. Είναι θέμα εθνικού φιλότιμου».

Στο νέο ΕΣΔΑ προβλέπεται η δημοπράτηση συνολικά 17 ΜΕΑ έως το τέλος του 2020 και η κατασκευή συνολικά 27 ΜΕΑ έως το τέλος του 2023 σε όλη την Ελλάδα.

Ήδη, 3 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων έχουν δημοπρατηθεί (Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ναύπακτος) και άλλες 7 βρίσκονται σε στάδιο κατασκευής (Αλεξανδρούπολη, Θήβα, Ηλεία, Αμάρι, Αρκαδία, Μεσσηνία, Λακωνία).

Οπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση του υπουργειου, στο νέο ΕΣΔΑ αναδεικνύεται η διάσταση «κόστος για τον πολίτη» έτσι ώστε να γίνει κατανοητό ότι μέσω της αρχής του «Πληρώνω όσο Πετάω (Π.ο.Π.)» και της προώθησης της ανακύκλωσης, το όφελος για τον καθένα δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό αλλά μπορεί να γίνει και οικονομικό.

Παράλληλα το υπουργείο αποτελεί τον αρμόδιο φορέα για την υλοποίηση των απαραίτητων μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης που θα γίνουν με ΣΔΙΤ, το οποίο και καθορίζει τον αριθμό τους, τις προδιαγραφές, τη χωροθέτηση και τη διαγωνιστική διαδικασία.

Επιπροσθέτως – όπως σημειώνεται - προβλέπεται πλέον η θεσμοθέτηση προδιαγραφών και ελέγχου του παραγόμενου κομπόστ από τις Μονάδες Επεξεργασίας ΒιοΑποβλήτων (ΜΕΒΑ), ενώ για την αξιοποίηση των υπολειμμάτων επεξεργασίας αποβλήτων, προκρίνονται οι εγχώριες ενεργοβόρες βιομηχανίες (τσιμεντοβιομηχανία, κεραμοποιία κλπ), χωρίς να εγκαταλείπονται οι νέες μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης που θα δημιουργηθούν.
Επίσης η διαχείριση της λυματολάσπης από τους βιολογικούς καθαρισμούς θα γίνεται μέσω των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ).

Στο Υπουργικό Συμβούλιο συζητήθηκε επίσης η ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο 4 ευρωπαϊκών Οδηγιών για τα απόβλητα. Ιδιαίτερη συζήτηση έγινε για τις 2 από αυτές, την 2018/851 και την 2018/852, για τις οποίες απαιτείται νόμος.

Η πρώτη οδηγία 2018/851 προβλέπει τη θέσπιση ξεχωριστής συλλογής κλωστοϋφαντουργικών και επικίνδυνων αποβλήτων από νοικοκυριά  κατά δύο χρόνια νωρίτερα (μέχρι 1/1/2025). Το Σχέδιο Νόμου προβλέπει μεταξύ άλλων, την θεσμοθέτηση της δυνατότητας από τους Ο.Τ.Α. να εφαρμόσουν την αρχή «Πληρώνω όσο Πετάω». Την υποχρεωτική εφαρμογή της αρχής αυτής από μεγάλους Ο.Τ.Α., στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος για τα βιοαπόβλητα. Τον εκσυγχρονισμό του τέλους ταφής των αποβλήτων που θα χρηματοδοτεί μέσω του Πράσινου Ταμείου δράσεις των Ο.Τ.Α. για το περιβάλλον και τη διαχείριση αποβλήτων, την  ανακύκλωσης και δράσεις για την έρευνα και την καινοτομία στη διαχείριση των αποβλήτων. Την υποχρέωση μεγάλων βιομηχανιών και ξενοδοχείων να οδηγούν τα απόβλητα τροφίμων σε μονάδες επεξεργασίας. Την ενίσχυση και επέκταση του Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων. Την διασύνδεση του ΓΕΜΗ και του Εθνικού Μητρώου Παραγωγών αποβλήτων για την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής υπόχρεων επιχειρήσεων από την καταβολή της εισφοράς τους σε ΣΣΕΔ. Την πρόβλεψη ύπαρξης χώρου για τον εξοπλισμό ξεχωριστής συλλογής αστικών αποβλήτων στις νέες οικοδομές. Την θέσπιση μέτρων για την επαναχρησιμοποίηση υλικών συσκευασίας.

Η δεύτερη οδηγία 2018/852 αφορά στις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας και θέτει συγκεκριμένους στόχους μέχρι το 2025 και το 2030. Το Σχέδιο Νόμου για τα θέματα αυτά προβλέπει, μεταξύ άλλων, την υποχρέωση αναβάθμισης των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών. Την δημιουργία συστήματος επιστροφής εγγυήσεων για συσκευασίες ποτών. Την θέσπιση ενιαίου ξεχωριστού χρώματος για τους κάδους απορριμμάτων ανά υλικό. Την υποχρέωση ξεχωριστής συλλογής των αποβλήτων συσκευασίας στα δωμάτια των ξενοδοχείων. Την υποχρέωση τοποθέτησης στους δημόσιους χώρους και στα δημόσια κτίρια κάδων πολλαπλών ρευμάτων μέχρι 31/12/2022.

Αντιδράσεις και από τον ΣΥΡΙΖΑ

Για εφαρμογή ενός ακόμα σχεδίου εις βάρος του περιβάλλοντος και του δημοσίου συμφέροντος «και μάλιστα με αντιδημοκρατικό τρόπο αυτή τη φορά», κατηγορεί το υπουργείο Περιβάλλοντος και τον υπουργό, Κωστή Χατζηδάκη, ο αρμόδιος τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκράτης Φάμελλος.

Στη δήλωσή του ο κ. Φάμελλος κάνει λόγο για «περιβαλλοντικό έγκλημα στη διαχείριση απορριμμάτων» και εντοπίζει «απαράδεκτες και αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις, εκ μέρους του κυρίου Χατζηδάκη, αφού φρόντισε η δημόσια "διαβούλευση" να διεξαχθεί και  να ολοκληρωθεί εν μέσω θέρους, μέσα στον Αύγουστο, "κλείνοντας τα αυτιά του" στο αίτημα πολλών παραγωγικών, αυτοδιοικητικών και κοινωνικών φορέων για παράταση της».

Ο τομεάρχης Περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ μιλά για «υποτίμηση και εξαίρεση της Βουλής» και για «κοντόφθαλμο σχεδιασμό δεκαετίας» δεδομένου ότι - όπως λέει - δεν ακολουθήθηκε η διαδικασία του 2015, οπότε και είχε πραγματοποιηθεί ευρεία διαβούλευση και συζήτηση στη Βουλή, σε δύο συνεδριάσεις.

Στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι το νέο Εθνικό Σχέδιο για τη Διαχείριση Αποβλήτων, παρά την περιορισμένη διαβούλευση και συζήτηση, που εγκρίθηκε, με fast track διαδικασίες από το Υπουργικό Συμβούλιο, όπως μαθαίνουμε από Δελτίο Τύπου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, περιλαμβάνει:

• Την καύση και την ιδιωτικοποίηση ως μονόδρομο στη διαχείριση απορριμμάτων με μεταφορά υψηλού κόστους στους πολίτες και τους επαγγελματίες και
• Την υποτίμηση και υπονόμευση της ανακύκλωσης και της ευρωπαϊκής στρατηγικής πρόληψης αποβλήτων και άρα την καθυστέρηση της Ελλάδας

«Η πρακτική που έχει ακολουθήσει ο κύριος Χατζηδάκης για να επιβάλλει το σχέδιό του αποδεικνύει ότι πράγματι προσπαθεί να αποκρύψει τις πραγματικές του προθέσεις από την ελληνική κοινωνία. Συγχαρητήρια κύριε Χατζηδάκη! Αυτή είναι η σύγχρονη Δεξιά, Αποφασίζομεν και διατάσσομεν... και στο περιβάλλον!» καταλήγει ο κ. Φάμελλος.