Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης - Η ιστορία του πολιούχου της Αθήνας

Στη θέση του σημερινού ναού υπήρχε παλαιότερα μικρότερος, που άρχισε να κτίζεται το 1880 και κατεδαφίστηκε το 1900, προκειμένου να οικοδομηθεί νέος και μεγαλύτερος ναός. Οι εργασίες κατασκευής του ξεκίνησαν το 1925 και ολοκληρώθηκαν το 1931, οπότε πραγματοποιήθηκαν και τα εγκαίνιά του από τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο.

Όπως αναφέρει η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών Ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με μεγάλο τρούλο, ακολουθεί τον ρυθμό του νεομπαρόκ, και χαρακτηρίζεται για τα νεοκλασικά στοιχεία στο εξωτερικό του. Τα σχέδιά του έγιναν από τον αρχιτέκτονα και βυζαντινολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο, που είχε και την επίβλεψη της ανέγερσής του, η οποία ολοκληρώθηκε με τη συμβολή του αρχιτέκτονα Δημητρίου Φιλιππάκη.

Για τη διακόσμηση του ναού εργάσθηκαν ορισμένοι από τους πιο σπουδαίους Έλληνες καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου, που έχει κάνει την αγιογράφηση, ο Σωτήριος Βάρβογλης και ο Στέφανος Ξενόπουλος, που έχουν φιλοτεχνήσει τα μωσαϊκά, και ο Θεοφάνης Νομικός, ένας από τους καλύτερους ξυλογλύπτες, που έχει κατασκευάσει τα ξυλόγλυπτα.

Τη γενική επίβλεψη του εσωτερικού και του εξωτερικού διακόσμου είχε ο αρχιτέκτονας Γεώργιος Νομικός, αδελφός του Θεοφάνη. Δημιούργημα δικό τους είναι και ο μοναδικός στην Ελλάδα εντυπωσιακός ξυλόγλυπτος πολυέλαιος του ναού. Πολλά από τα θρησκευτικά αντικείμενα τέχνης του ναού είναι δωρεές εύπορων Αθηναίων.

Ο ναός εορτάζει στις 3 Οκτωβρίου, αλλά μέχρι την οριστική επισκευή της Μητρόπολης χρησιμοποιείται ως καθεδρικός και φιλοξενεί όλους τους επίσημους εορτασμούς της πόλης.

Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης

Ο Άγιος Ιερομάρτυρας Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, είναι ο πολιούχος άγιος των Αθηνών. Η μνήμη του εορτάζεται στις 3 Οκτωβρίου. Είναι προστάτης των Δικαστικών και του Δικαστικού Σώματος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το ένατο έτος μετά από την γέννηση του Χριστού. Διετέλεσε μέλος του Ανώτατου Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου.

Υπήρξε ένας από τους πρώτους Αθηναίους που πίστεψαν στον Χριστό. Σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου (κοντά στο σημερινό Κάιρο) ακριβώς την εποχή της Σταυρώσεως του Κυρίου. Την Μεγάλη εκείνη Παρασκευή την ώρα της σταυρώσεως του Χριστού αν και μεσημέρι, σκοτίστηκε ο ήλιος "Ἀπὸ δὲ ἕκτης ὥρας σκότος ἐγένετο ἐπὶ πᾶσαν τὴν γὴν ἕως ὥρας ἐνάτης"(Ματ. 27,45). Ο Διονύσιος συγκλονίστηκε από το παράδοξο αυτό φαινόμενο και αναφώνησε: «Ή Θεός πάσχει ή το πάν απόλλυται» («Ή ο Θεός υποφέρει ή χάνεται το παν»). Σημείωσε δε με επιμέλεια την ημέρα και ώρα του υπερφυσικού αυτού γεγονότος του σκοτισμού του Ηλίου.

Όταν επέστρεψε στην Αθήνα άκουσε το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο να μιλά για εκείνο το υπερφυσικό σκοτάδι κατά την Σταύρωση του Κυρίου διαλύοντας κάθε αμφιβολία για την εγκυρότητα της νέας του πίστης. Βαπτίσθηκε, με την οικογένειά του κατά το έτος 52 μ.Χ. Η αποδοχή του Διονυσίου στον Χριστό αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων στο κεφάλαιο 17 και στίχο 34 «τινὲς δὲ ἄνδρες κολληθέντες αὐτῷ ἐπίστευσαν, ἐν οἷς καὶ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης καὶ γυνὴ ὀνόματι Δάμαρις καὶ ἕτεροι σὺν αὐτοῖς».

Όταν έμαθε ότι στα Ιεροσόλυμα ζει η Μητέρα του Χριστού, ταξίδεψε μέχρι εκεί όπου και την συνάντησε. Από αυτή την συνάντηση είπε: «το παρουσιαστικό της, τα χαρακτηριστικά της, η όλη εμφάνιση της μαρτυρούν, ότι είναι πράγματι Μητέρα Θεού». Στα Ιεροσόλυμα ξαναβρέθηκε, όταν εκοιμήθη η Θεοτόκος και εξεδήμησε προς τον Υιόν και τον Θεόν της. Τότε ηρπάγη και αυτός όπως οι Απόστολοι και άλλοι Ιεράρχαι, εν νεφέλαις και αιθερίως μετέβη και παρέστη εις την κηδείαν της Παναγίας.

Διετέλεσε Επίσκοπος της πόλεως των Αθηνών και έλαβε μαρτυρικό τέλος δια της πυράς.Την μαρτυρία ότι ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης υπήρξε επίσκοπος Αθηνών την δίνει ο Διονύσιος Κορίνθου και μας τη μεταφέρει στην Εκκλησιαστική Ιστορία του ο Ευσέβιος Καισαρείας.

Η εγκυκλοπαίδεια Britannica αναφέρει ότι τον συνέχεαν με μεταγενέστερους Χριστιανούς με το ίδιο όνομα, όπως ο πρώτος επίσκοπος της Αθήνας τον 2ο αιώνα και ο Σεν Ντενί (Άγιος Διονύσιος) στη Γαλλία.

Στην Αθήνα υπάρχουν δυο μεγάλοι ναοί που φέρουν το όνομά του, ο ένας στο Κολωνάκι επί της οδού Σκουφά, ενώ ο άλλος είναι η Καθολική Μητρόπολη της Αθήνας, επί της οδού Πανεπιστημίου. Το όνομά του φέρει επίσης ο πεζόδρομος περιμετρικά της Ακρόπολης, που περνά από το βράχο του Αρείου Πάγου.

Είναι ο πολιούχος άγιος των Γαργαλιάνων Μεσσηνίας, όπως και στο χωριό Διονύσι στα νότια του νομού Ηρακλείου. Το χωριό πήρε το όνομά του από τον άγιο και είναι το μόνο χωριό της Κρήτης με εκκλησία προς τιμήν του αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη.

Υστερα από την με αριθμ. 22/30 Σεπτεμβρίου 1999 εγκύκλιο της (Ορθόδοξης) Αρχιεπισκοπής Αθηνών, η μνήμη του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου συμπεριελήφθηκε να τιμάται επιπρόσθετα, εκτός από τις 3, και στις 12 Οκτωβρίου, οπότε και ορίσθηκε να τιμάται η σύναξη των εν Αθήναις αγίων.