Κάθε Ευρωπαίος πετά στα σκουπίδια 173 κιλά τροφίμων

Εκατόν εβδομήντα τρία κιλά τροφής πετά στα σκουπίδια κάθε χρόνο ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης την ώρα που 112 εκατομμύρια πολίτες σε ολόκληρη την ήπειρο κινδυνεύουν από φτώχεια ή από κοινωνικό αποκλεισμό.

Οπως επισημαίνεται σε κοινή έκθεση του WWF και του βρετανικού οργανισμού WRAP με αφορμή την 29η Σεπτεμβρίου, η οποία έχει οριστεί ως Διεθνής Ημέρα Ενημέρωσης για την Απώλεια και τη Σπατάλη Φαγητού, η ετήσια σπατάλη τροφίμων είναι τεράστια και φτάνει τους 88 εκατομμύρια τόνους ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Το κόστος της σπατάλης τροφίμων ανέρχεται σε περίπου 143 δισεκατομμύρια ευρώ στην ευρωπαϊκή οικονομία κάθε χρόνο, ενώ ευθύνεται για το 15% των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την εφοδιαστική αλυσίδα.

Ουσιαστικά ένα στα τρία τρόφιμα πετιέται, αναλογία που ισούται με 1,3 δισεκατομμύρια τόνους τροφής παγκοσμίως, αξίας περίπου 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων! Τα προϊόντα αυτά καταλήγουν είτε να σαπίζουν στους κάδους απορριμμάτων καταναλωτών ή λιανέμπορων, είτε να καταστρέφονται λόγω κακών πρακτικών μεταφοράς ή συγκομιδής. Την ίδια στιγμή, η παραγωγή τροφής -συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών καλλιεργειών, της κτηνοτροφίας και της υδατοκαλλιέργειας– αποτελεί σημαντική απειλή για το περιβάλλον. Χρησιμοποιεί το 70% του καθαρού νερού και το 34% της γης, ενώ για την παραγωγή τροφίμων καταστρέφονται σημαντικοί βιότοποι, θέτοντας σε κίνδυνο εξαφάνισης χιλιάδες είδη σε όλο τον κόσμο.

Αν και σχετικά στοιχεία, συγκεντρώνουν χώρες, οι οποίες αποτελούν μόλις το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού, υπολογίζεται ότι περίπου το 30% των φρούτων και των λαχανικών απορρίπτεται σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω εμφάνισης, το 1/3 της τροφής πετάγεται καθώς έχει παρέλθει η ημερομηνία λήξης της συσκευασίας, ενώ το 28% των αγροτικών περιοχών καλλιεργείται για την παραγωγή φαγητού που απλά σπαταλιέται.

Εκτός από την κοινωνική διάσταση του προβλήματος, όμως το WWF σημειώνει πως «είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, διανέμουμε και καταναλώνουμε τρόφιμα. Πρόκειται για ένα πρόβλημα με περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις».

Σύμφωνα με την έκθεση, τρεις είναι οι βασικοί πυλώνες, στους οποίους πρέπει να εστιάσουν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκή Ένωσης:

• Μέτρηση της σπατάλης: Η μέτρηση των απορριμμάτων τροφίμων αποτελεί μία από τις πλέον αποτελεσματικές ενέργειες για τη μείωση της απώλειας και σπατάλης τροφίμων, καθώς βοηθά στον εντοπισμό και την ιεράρχηση των αιτιών του προβλήματος, διευκολύνοντας τον σχεδιασμό αντίστοιχων παρεμβάσεων και την παρακολούθηση προόδου. Με ευρωπαϊκή Οδηγία (2018/851) έχει θεσπιστεί η υποχρέωση για όλα τα κράτη-μέλη να πραγματοποιούν μετρήσεις με συνέπεια και κοινή μέθοδο, ενώ η πρώτη πανευρωπαϊκή μέτρηση σε εθνικό επίπεδο προγραμματίστηκε για το 2020. 

• Αξιοποίηση των υπολειμμάτων τροφίμων: Ένα ακόμη πολύ σημαντικό μέτρο είναι η παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης για έρευνα και καινοτομία όσον αφορά στην ασφαλή και αποτελεσματική αξιοποίηση των υπολειμμάτων τροφίμων για επεξεργασμένα τρόφιμα, ζωοτροφές, χημικά ή άλλα υλικά.

• Αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο: Συστήνεται η θέσπιση πρόσθετων κανονιστικών ρυθμίσεων υπό τη μορφή νομοθεσίας, που θα καθιστά υποχρεωτική την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων σε συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. λιανεμπόριο ή φιλοξενία), θα αποτρέπει αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που οδηγούν σε σπατάλη σε επίπεδο γεωργικών εκμεταλλεύσεων ή θα επιβάλλει ως υποχρεωτική τη μέτρηση των απορριμμάτων για όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις τροφίμων. Μάλιστα, η νέα στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» αναμένεται να ενθαρρύνει την ανάληψη περαιτέρω δράσης προς αυτή την κατεύθυνση από τα κράτη μέλη την επόμενη δεκαετία.  

Στην Ελλάδα, πάντως, φαίνεται ότι θα πρέπει να γίνουν αρκετά περισσότερα βήματα, καθώς άγνωστο παραμένει ακόμα και το μέγεθος του προβλήματος. Αποτέλεσμα, είναι παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας σημειώνεται εδώ και χρόνια οικονομική και κοινωνική κρίση, με σημαντικό αριθμό πολιτών να μαστίζεται από επισιτιστική ανασφάλεια, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει μέχρι στιγμής η χώρα για τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων (πχ. η απαλλαγή ΦΠΑ για δωρεές τροφίμων με τον ν. 4238/2014) είναι ελάχιστες και δεν επαρκούν. Παράλληλα, η Ελλάδα δεν διαθέτει ακόμη στοιχεία για το μέγεθος της σπατάλης ή την ποιοτική σύσταση των υπολειμμάτων τροφίμων, ενώ το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο, δεν κάνει καμία απολύτως μνεία σε δράσεις περιορισμού της σπατάλης. Αντιθέτως, βάσει του ΕΣΔΑ, εκτιμάται ότι στην Ελλάδα δεν θα παρατηρηθεί μείωση έως το 2030.

Οι προτάσεις του WWF Ελλάς στο υπουργείο Περιβάλλοντος

Με στόχο τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, η περιβαλλοντική οργάνωση έχει ήδη υποβάλει σειρά προτάσεων στο υπουργείο Περιβάλλοντος, οι οποίες συνοψίζονται στα εξής:

• Ορισμός στόχου: Κατά την ενσωμάτωση της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, πρέπει να προβλεφθεί συγκεκριμένος στόχος για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων – συγκεκριμένα μείωση 50% κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού μέχρι το 2030.
• Μέτρηση και αποτύπωση μεγέθους της σπατάλης: Παρότι η ΕΛΣΤΑΤ έχει συμπεριλάβει στον προγραμματισμό της την εκπόνηση μέτρησης της σπατάλης, πρέπει να υπάρξει μέριμνα για την έγκαιρη υλοποίησή της ως τα τέλη 2020, ώστε βάσει των σημαντικών ευρημάτων να αποτυπωθεί η υφιστάμενη κατάσταση.
• Θέσπιση υποχρεωτικής καταγραφής απορριμμάτων τροφίμων σε επιχειρήσεις διακίνησης και εμπορίας τροφίμων.
• Παροχή κινήτρων για την ενίσχυση της δωρεάς τροφίμων, μέσα από την ανάπτυξη οικονομικών εργαλείων και την αποσαφήνιση των ποινικών ευθυνών στη διαδικασία δωρεάς.
• Άμεση εκπόνηση σχεδίου δράσης για την πρόληψη των απωλειών τροφίμων, το οποίο θα περιλαμβάνει μέτρα ανά κλάδο. Μεταξύ άλλων, προτείνεται η διεξαγωγή έρευνας για τον εντοπισμό των αιτιών της σπατάλης και η αναζήτηση λύσεων, η νομοθετική ρύθμιση για τη θέσπιση απλών και κοινών κανόνων σήμανσης προς διευκόλυνση των καταναλωτών, η αλλαγή στα marketing standards με στόχο τη μείωση της ποσότητας των μη επιλέξιμων φρούτων και λαχανικών για αισθητικούς λόγους, καθώς η προώθηση ενεργειών για τα κοντόληκτα προϊόντα προκειμένου να μπορούν να διατεθούν στους καταναλωτές σε χαμηλότερες τιμές.

«Ο χρόνος πιέζει και η Ελλάδα οφείλει να δεσμευτεί εδώ και τώρα για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, μέσα από ένα ξεκάθαρο πλάνο δράσης σε όλους τους τομείς της αλυσίδας εφοδιασμού. Θέτοντας στο επίκεντρο τις μετρήσεις της σπατάλης με συνέπεια και υιοθετώντας καλές πρακτικές με πρωταρχικό στόχο την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων, θα καταφέρουμε να κατανοήσουμε τον πραγματικό όγκο του προβλήματος και, ακολούθως, να σχεδιάσουμε ένα πιο βιώσιμο διατροφικό μέλλον», τονίζει η Βίκυ Μπαρμπόκα, Υπεύθυνη Προγραμμάτων Βιώσιμης διατροφής του WWF Ελλάς.