Οταν η Δικαιοσύνη στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων: Από τον Λαμπράκη στη Χρυσή Αυγή

Οι δύο τελευταίες εβδομάδες γράφτηκαν στο βιβλίο της μακρόχρονης Eλληνικής Iστορίας ως μία ακόμα νίκη της Δημοκρατίας ενάντια στον φασισμό. Και αυτό διότι για πρώτη φορά αποδόθηκε σε πολιτικό κόμμα ο χαρακτηρισμός της εγκληματικής οργάνωσης. 

Η ελληνική Δικαιοσύνη στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής, στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, όπως άλλωστε έκανε και κατά το παρελθόν σε αντίστοιχες περιπτώσεις όπως με τη δίκη για την υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη και τη δίκη των πρωταιτίων της χούντας. Και στις τρεις περιπτώσεις οι κατηγορούμενοι οδηγήθηκαν στις φυλακές έχοντας καταδικαστεί σε πολυετείς ποινές φυλάκισης. Να σημειωθεί ότι η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων με ανακοίνωση που εξέδωσε την Τετάρτη 7 Οκτωβρίου παρομοίασε την απόφαση της δίκης της Χρυσής Αυγής με τις προαναφερθείσες δίκες.

Δίκη Λαμπράκη

Το βράδυ της 22ας Μαΐου του 1963, ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για να παρευρεθεί στην εκδήλωση για την παγκόσμια ειρήνη. Ωστόσο έξω από το κτήριο όπου θα πραγματοποιούνταν η εκδήλωση είχαν συγκεντρωθεί παρακρατικές ομάδες που διαδήλωναν και προπηλάκιζαν όποιον τολμούσε να πλησιάσει. Δεν κυκλοφορούσε κανένα αυτοκίνητο και οι δρόμοι είχαν κλείσει.

Ο Λαμπράκης αποχώρησε συνοδευόμενος μόνο από δύο άνδρες. Όταν βγήκε στον δρόμο ένα τρίκυκλο όχημα με δύο επιβαίνοντες πέρασε δίπλα του με μεγάλη ταχύτητα. Οδηγός του ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης ενώ στην καρότσα του τρίκυκλου καθόταν ο Μανώλης Εμμανουηλίδης. Ο Λαμπράκης χτυπήθηκε, έπεσε στο έδαφος αιμόφυρτος και στη συνέχεια οι δύο άντρες απομακρύνθηκαν, χωρίς να τους σταματήσει κανείς απ’ τους παρευρισκόμενους αστυνομικούς.

Ο μόνος που αντέδρασε ήταν ένας περαστικός, ο Μανώλης Χατζηαποστόλου ή «Tίγρης». Αμέσως πήδηξε πάνω στο τρίκυκλο και για το επόμενο χιλιόμετρο πάλεψε με τους δύο άνδρες. Μάλιστα κατάφερε να τους ακινητοποιήσει με τη βοήθεια ενός τροχονόμου.

Ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο όπου τέσσερις μέρες μετά υπέκυψε στα βαρύτατα τραύματά του. Παράλληλα υπήρξαν κατηγορίες που έκαναν λόγο, ότι ο βουλευτής της ΕΔΑ δεν είχε την κατάλληλη ιατρική υποστήριξη. Μάλιστα ιατροδικαστική έκθεση ανέφερε ότι είχε δεχτεί ισχυρό χτύπημα στο κεφάλι από μεταλλικό αντικείμενο. 

Μάλιστα στην ίδια συγκέντρωση δέχθηκε επίθεση και άλλος ένας βουλευτής της ΕΔΑ, ο Γιώργος Τσαρουχάς. Ο βουλευτής μεταφέρθηκε βαριά τραυματισμένος στο νοσοκομείο. Ύστερα από τρία χρόνια και συγκεκριμένα στις 3 Οκτωβρίου 1966 άρχισε στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης η δίκη για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Πρόεδρος της έδρας ήταν ο εφέτης Ιωάννης  Γραφανάκης και εισαγγελέας ο αντεισαγγελέας Εφετών Παύλος Δελαπόρτας. Μάλιστα οκτώ μήνες πριν είχε εκδοθεί το βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών, με το οποίο παραπέμφθηκαν ως φυσικοί αυτουργοί σε «ανθρωποκτονία εκ προθέσεως» οι Σπύρος Γκοτζαμάνης και Μανώλης Εμμανουηλίδης.

Ως ηθικοί αυτουργοί παραπέμφθηκαν ο υπομοίραρχος Εμμανουήλ Καπελώνης και ο Ξενοφών Γιοσμάς. Παράλληλα παραπέμφθηκαν για επικίνδυνες σωματικές βλάβες σε βάρος του Γιώργου Τσαρουχά, οι Αντώναρος Πιτσάκος και Χρήστος Φωκάς, για παράβαση καθήκοντος οι αξιωματικοί της Χωροφυλακής Κωνσταντίνος Μήτσου, αντιστράτηγος, Ε. Καμουτσής συνταγματάρχης, Μιχαήλ Διαμαντόπουλος αντισυνταγματάρχης, Κωνσταντίνος Δόλκας και Δημήτριος Σέττας ταγματάρχες και ο μοίραρχος Τρύφων Παπατριανταφύλλου.

Ακόμη για διατάραξη κοινής ησυχίας παρεπέμφθηκαν 23 άτομα, παρακρατικοί, χωροφύλακες κ.α. Σύμφωνα με τις προτάσεις του τότε ανακριτή της υπόθεσης και μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη και του εισαγγελέα Στυλιανού Μπούτη, το Συμβούλιο Εφετών και το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών, απέρριψε τις κατηγορίες που είχαν διατυπωθεί από την πολιτική αγωγή εναντίον πολιτικών προσώπων (Κωνσταντίνου Καραμανλή, Κωνσταντίνου Τσάτσου, Δημήτρη Μακρή, Τρύφωνος Τριανταφυλλάκου κ.α.).

Ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας πρότεινε την ενοχή των 18 από τους 31 κατηγορούμενους (ανάμεσά τους βρίσκονταν τρεις από τους έξι αξιωματικούς). Στην αγόρευσή του, είχε ζητήσει την ενοχή των ανώτατων αξιωματικών, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «σήμερα, εδώ, ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δοσιλόγων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται -προς εθνοκαπηλεία και ανομολόγητους ιδιοτελείς σκοπούς- ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως Κέρβερος του νόμου και της τάξης. Τι άλλο έπρεπε να περιμένει κανείς απ' αυτό πλην του ότι θα εξελισσόταν σε κακοήθη νεοπλασία της κοινωνίας;»

Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης καταδικάστηκε σε 11 χρόνια κάθειρξη για θανατηφόρες σωματικές βλάβες σε βάρος του Λαμπράκη και διατάραξη της κοινής ειρήνης. Ακόμη ο Εμμανουηλίδης καταδικάστηκε σε 8 χρόνια, και αξίζει να σημειωθεί ότι, έκλαιγε με λυγμούς όταν του το ανακοίνωσαν. Και στους δύο αναγνωρίστηκε το ελαφρυντικό του «προτέρου έντιμου βίου» και ότι δεν «ενήργησαν από ταπεινά αίτια». Ωστόσο και στους δύο δόθηκε αμνηστία από το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967.

Να σημειωθεί ότι σημαντικό ρόλο στις αποκαλύψεις για την υπόθεση έπαιξε η έρευνα τριών δημοσιογράφων. Ο λόγος για τους Γιώργο Ρωμαίο, Γιάννη Βούλτεψη και Γιώργο Μπέρτσο.

Δίκη των πρωταιτίων της χούντας

Ενα χρόνο μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, τον Ιούλιο του 1975, άρχισε στις φυλακές Κορυδαλλού η δίκη των πρωταιτίων της χούντας, κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Στο εδώλιο κάθισαν οι πραξικοπηματίες της «21ης Απριλίου». Ανάμεσά τους ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο Στυλιανός Παττακός και ο Νικόλαος Μακαρέζος, καθώς και ο Δημήτριος Ιωαννίδης.

Οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος βρέθηκαν στη θέση του κατηγορουμένου έπειτα από μήνυση που κατέθεσαν σε βάρος τους πέντε δικηγόροι. Επρόκειτο για τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο, τον Γρηγόρη Κασιμάτη, τον Φοίβο Κούτσικα, τον Κωνσταντίνο Αναγνωστάκη και τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο. Μάλιστα για αρκετούς μήνες οι πραξικοπηματίες ήταν ελεύθεροι ή σε κατ΄οίκον περιορισμό όπως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. 

Στο βούλευμα που εκδόθηκε συμπεριλαμβάνονταν 24 ονόματα, όμως τέσσερις εξ αυτών δεν δικάστηκαν. Ο λόγος για τους Ασλανίδη - ήταν φυλακισμένος στη Γένοβα -, Κωτσέλη και Παλαιολόγο που φυγοδικούσαν καθώς και ο Θεοφιλογιαννάκος ο οποίος δικάστηκε από στρατοδικείο στη δίκη των βασανιστών.

Την δικαστική έδρα αποτελούσαν ο πρόεδρος Ιωάννης Ντεγιάννης, οι εφέτες Π. Λογοθέτης, Π. Κωνσταντινόπουλος, Ιω. Γρίβας και Γ. Πλαγιαννάκος. Αναπληρωματικά μέλη ήταν οι εφέτες Ηλ. Γιαννόπουλος και Δ. ΤΖούμας. Στην εισαγγελική έδρα κάθονταν οι εισαγγελείς εφετών Κ. Σταμάτης και Σπ. Κανίνιας. Οι μάρτυρες της δίκης έφτασαν τους 65. Ανάμεσά τους ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Γεώργιος Μαύρος, ο Γεώργιος Ράλλης και προσωπικότητες της αριστεράς όπως ο Χαρίλαος Φλωράκης και ο Ηλίας Ηλίου. Η τετράδα Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος, Ιωαννίδης κράτησαν την ίδια στάση σε όλη τη διάρκεια της απολογίας τους.

Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος ανάμεσα στον πρόεδρο του δικαστηρίου με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο στην αρχή της διαδικασίας. 

Ι. Ντεγιάννης: Λέγεστε Γεώργιος Παπαδόπουλος, του;

Γ. Παπαδ.: Χρήστου

Ι. Ντεγιάννης: Η μητέρα σας;

Γ. Παπαδ.: Χρυσούλα

Ι. Ντεγιάννης: Γεννηθήκατε που;

Γ. Παπαδ.: Ελαιοχώριο Αχαΐας

Ι. Ντεγιάννης: Και κάθεστε;

Γ.Παπαδ.: Αθήναις.

Ι.Ντεγιάννης: Και τι δουλειά κάνετε;

Γ. Παπαδ.:Εν αποστρατεία ταξίαρχος.

Ι. Ντεγιάννης: Παντρεμένος είστε;

Γ. Παπαδ.:Μάλιστα.

Ι. Ντεγιάννης: Πως τη λένε τη γυναίκα σας;

Γ. Παπαδ.: Εκ δεύτερου γάμου Δεσποίνης Κάσταρη.

Ι. Ντεγιάννης: Παιδιά έχετε;

Γ. Παπαδ.: Τρία. Ένα άρρεν, δύο θήλαι.

Ι. Ντεγιάννης: Πως λέγονται;

Γ. Παπαδ.: Χρήστος, Χρυσούλα και Υπερμαχία.

Ι. Ντεγιάννης: Έχετε κατηγορηθεί άλλη φορά;

Γ. Παπαδ.: Όχι.

Στη συνέχεια και όταν ήρθε η ώρα του Στυλιανού Παττακού να καταθέσει προκλήθηκε στιγμιαία ένταση από την έδρα του δικαστηρίου. Και αυτό διότι ο Παττακός με ειρωνικό τόνο αναφέρθηκε στον τόπο κατοικίας του. Όταν απάντησε ότι διέμενε στον Κορυδαλλό παρενέβη ο Ιωάννης Ντεγιάννης και του είπε πως ζητείται η πολιτική κατοικία, «εκτός κι αν τη δέχεστε ως εθελοντική σας κατοικία αυτή».

Η δίκη διήρκεσε 25 ημέρες, προκαλώντας την δυσφορία της κοινής γνώμης για την περιφρονητική στάση των πραξικοπηματιών προς το δικαστήριο. Παροιμιώδεις έχουν μείνει οι αλλοπρόσαλλες απαντήσεις του  Στυλιανού Πατακού: «Είμαι παρών – απών» - «Εγώ είμαι η Επιτροπή πάντων» κ.ά. Όταν ολοκληρώθηκαν οι καταθέσεις απαγγέλθηκαν οι κατηγορίες που αφορούσαν την εσχάτη προδοσία και τη στάση. Κανένας από τους κατηγορουμένους δεν αποδέχθηκε τις κατηγορίες.

Στις 23 Αυγούστου 1975 το δικαστήριο ανακοίνωσε την ετυμηγορία του και τις ποινές στους κατηγορούμενους. Στους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο, επιβλήθηκε θανατική ποινή για την κατηγορία περί στάσης στρατιωτικών και ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία. Στους Δημήτριο Ιωαννίδη, Γρηγόριο Σπαντιδάκη, Γεώργιο Ζωιτάκη, Ιωάννη Λαδά, Μιχαήλ Ρουφογάλη, Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο, Αντώνιο Λέκκα και Μιχαήλ Μπαλόπουλο, επιβλήθηκαν δέκα χρόνια κάθειρξη για στάση και πέντε χρόνια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, ενώ για την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη.

Ωστόσο με απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή η θανατική ποινή μετατράπηκε σε ισόβια. Το αποτέλεσμα ήταν να προκληθούν έντονες αντιδράσεις. Ωστόσο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είπε τη φράση που έμελλε να μείνει στην ιστορία: «Όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια».

Γιά την Ιστορία αναφέρουμε ότι ως φυλακισμένος άφησε την τελευταία του πνοή ο Γεώργιος Παπαδόπουλος στο νοσοκομείο από καρκίνο του προστάτη, αρνούμενος να επικαλεστεί ανήκεστο βλάβη και να επιστρέψει σπίτι του. Επίσης στη φυλακή πέθαναν οι Δημήτριος Ιωαννίδης, Μιχαήλ Ρουφογάλης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος (αδελφός του Γ. Παπαδόπουλου), Δημήτρης Μπαλόπουλος, Νικόλαος Ντερτιλής και ο Οδυσσέας Αγγελής που αυτοκτόνησε στο κελί του. Στο σπίτι τους, όπου κατάφεραν να επιστρέψουν κάνοντας χρήση των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα περί ανηκέστου βλάβης, πέθαναν οι Ν. Μακαρέζος, Ι. Λαδάς, Γρ. Σπαντιδάκης, Γ. Ζωιτάκης, Α. Λέκκας, Ν. Γκαντώνας, Στ. Καραμπέρης. Στο σπίτι του, στα Πατήσια, πέθανε σε ηλικία 104 χρονών ο Στυλιανός Παττακός.