Κορονοϊός: Γυναίκες και ηλικιωμένους άνω των 65 «χτύπησε» το lockdown

Ενα δύσκολο στοίχημα, πιο δύσκολο από εκείνο κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας από τον κορονοϊό, κατά τη διάρκεια του οποίου εφαρμόστηκε καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας, καλείται να κερδίσει η ελληνική κοινωνία την περίοδο αυτή, κατά την οποία εφαρμόζονται διάφορα μέτρα από μία μεγάλη παλέτα τοπικών δράσεων, ενώ η αύξηση στα κρούσματα υποχρεώνει τους πολίτες σε διαφορετική κοινωνική συμπεριφορά.

Κάθε μέτρο περιορισμού της κίνησης φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά το μοτίβο της κυκλοφορίας, αφήνοντας όμως το αποτύπωμά του και στην οικονομική και την ψυχική υγεία των πολιτών. Τη σχέση αυτή θα επιχειρήσουν να μελετήσουν οι επιστήμονες της ομάδας του ΑΠΘ με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή και διευθυντή του εργαστηρίου Συγκοινωνιακής τεχνικής του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, Γιάννη Πολίτη. Ήδη έχουν ολοκληρώσει την πρώτη τους μελέτη για τις κυκλοφοριακές συνήθειες των πολιτών την περίοδο του lockdown διερευνώντας τες σε συνάρτηση με δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.

«Η άρση της απαγόρευσης κυκλοφορίας έφερε μία χαλάρωση στον κόσμο αν και όχι οριζόντια. Η τάση αυτή παρατηρήθηκε περισσότερο στις μικρές πόλεις και τα χωριά» σημειώνει στο ethnos.gr ο κ. Πολίτης. Προσθέτει ότι πλέον είναι ανάγκη οι ενημερωτικές εκστρατείες να είναι πιο έξυπνες και στοχευμένες και όχι να περιλαμβάνουν οριζόντια μηνύματα όπως στην πρώτη φάση: «Οι άνθρωποι είναι πλέον πιο ενημερωμένοι και λιγότερο φοβισμένοι συγκριτικά με το πρώτο κύμα. Αυτό είναι προφανές ότι πιθανότατα θα οδηγήσει σε μια διαφορετική συμπεριφορά κινητικότητας. Δεν υπάρχει πλέον αυτός ο απόλυτος φόβος για το άγνωστο που επικράτησε τους πρώτους μήνες και συνεπώς χρειάζονται κάποια άλλα μηνύματα» υπογραμμίζει.

Οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών

Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος κορονοϊού, πάντως, ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών και γυναίκες αποτέλεσαν τις δύο κοινωνικές ομάδες, οι οποίες πραγματοποίησαν τις λιγότερες μετακινήσεις, όπως προκύπτει από τα συμπεράσματα της έρευνας «συσχέτιση ατομικών χαρακτηριστικών και μοτίβων κινητικότητας κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας Covid-19 στην Ελλάδα». Στον αντίποδα, οι υψηλότερες εισοδηματικές κλάσεις φάνηκε ότι πραγματοποιούσαν και τον μεγαλύτερο κατά μέσο όρο αριθμό μετακινήσεων.

Σύμφωνα με την έρευνα, ο τομέας των μεταφορών επηρεάστηκε βαθύτατα από το πρώτο κύμα με τη ζήτηση για μετακινήσεις να σημειώνει κάθετη πτώση. Σε διεθνές επίπεδο διαπιστώθηκε μεγάλη μείωση στην κίνηση οχημάτων και στη χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών.

Στην έρευνα ερωτηματολογίου, η οποία διενεργήθηκε από τις 6 έως τις 19 Απριλίου 2020, δηλαδή την τρίτη και τέταρτη εβδομάδα ισχύος του καθεστώτος καθολικής απαγόρευσης της κυκλοφορίας, μελετήθηκαν συνολικά 1.259 ερωτηματολόγια.

Βάσει των κύριων συμπερασμάτων προκύπτει ότι από τη σύγκριση του συνολικού πλήθους μετακινήσεων πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου ισχύος των μέτρων, σημειώθηκε μια σημαντική μείωση της τάξης του 51%.

Η μεγαλύτερη μείωση αφορούσε τις μετακινήσεις από και προς την εργασία, ενώ αναφορικά με τους υπόλοιπους σκοπούς μετακίνησης, αξιοσημείωτη – όπως αναφέρεται – είναι η μείωση των μετακινήσεων για αγορές σε καταστήματα προμηθειών αγαθών πρώτης ανάγκης και για σωματική άσκηση ή κίνηση με κατοικίδιο ζώο σε εξωτερικό χώρο «υποδηλώνοντας ένα ισχυρό επίπεδο συμμόρφωσης των πολιτών με τα περιοριστικά μέτρα, καθώς και ένα διάχυτο αίσθημα ανασφάλειας στην κοινωνία».

Οσον αφορά στην επιλογή μέσου μετακίνησης, παρατηρήθηκε αύξηση της χρήσης του ΙΧ αυτοκινητου για μετακινήσεις προς και από την εργασία καθώς και αύξηση των μετακινήσεων πεζή για μετάβαση στην εργασία ή σε κάποιο κατάστημα.

Με τα πόδια και ΙΧ αντί για ΜΜΜ

Σημαντική κάμψη εμφάνισε η χρήση της δημόσιας συγκοινωνίας τόσο λόγω της μειωμένης χωρητικότητας σύμφωνα με τα υγειονομικά πρωτόκολλα, όσο και των παραινέσεων για μείωση των μετακινήσεων με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς εάν δεν υφίσταται σοβαρός λόγος ή ανάγκη, με ένα σημαντικό μερίδιο των πρώην χρηστών τους να στρέφεται πλέον προς τα ιδιωτικά μέσα ή την πεζή μετακίνηση.

Εντυπωσιακό είναι, πάντως, το γεγονός ότι ακόμα και κατά την περίοδο της πανδημίας, η χρήση του ποδηλάτου παρέμεινε σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με άλλες χώρες.

Σημαντικές αλλαγές παρατηρήθηκαν και στις καθημερινές συνήθειες. Έτσι:

• Το 23% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι επέλεξε άλλα καταστήματα που βρίσκονται κοντά στην κατοικία του.

• Πάνω από το 87% επέλεξε να κάνει τα ψώνια του σε ώρες και ημέρες με μειωμένη εμπορική κίνηση.

• Το 52% πραγματοποιούσε μετακινήσεις μικρότερης διάρκειας σε σύγκριση με την τυπική περίοδο.

• Οι μετακινούμενοι ηλικίας 60 – 69 ετών προτιμούσαν να κάνουν τα ψώνια τους σε ώρες εκτός αιχμής και κυρίως το δίωρο 10.00 – 12.00, ενώ συνολικά οι άνθρωποι άνω των 65 ετών πραγματοποιούσαν όλες τις δραστηριότητες και τις μετακινήσεις τους τις πρωινές ώρες σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες που τις κατένειμαν σε όλη τη διάρκεια της ημέρας.

• Οι μετακινούμενοι ηλικίας 30 – 39 ετών πραγματοποίησε τις περισσότερες μετακινήσεις κυρίως εξαιτίας της ανάγκης μετάβασης στην εργασία επιλέγοντας την πεζή μετακίνηση. Αντίθετα η ηλικιακή ομάδα 40 – 49 ετών επέλεξε το ΙΧ.

• Οι γυναίκες μετακινούνταν κυρίως πεζή, ενώ συγκρινόμενες με τους άντρες πραγματοποίησαν λιγότερες μετακινήσεις, κάτι το οποίο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός πως ένα σημαντικό ποσοστό των γυναικών απασχολείται σε επιχειρήσεις που είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους. Έκαναν τις αγορές τους κοντά στον τόπο κατοικίας τους και εκτός των ωρών αιχμής. Δήλωσαν ωστόσο ότι οι «έρημοι δρόμοι» τους προκαλούσαν ανασφάλεια και την αίσθηση του κινδύνου από κακόβουλες ενέργειες.

• Οι υψηλότερες εισοδηματικές κλάσεις φάνηκε ότι πραγματοποιούσαν και τον μεγαλύτερο κατά μέσο όρο αριθμό μετακινήσεων. Ωστόσο αν εστιάσει κανείς μόνο στις μετακινήσεις προς και από την εργασία, οι περισσότερες πραγματοποιήθηκαν από χαμηλότερες εισοδηματικά κλάσεις, το οποίο αποδίδεται σε ένα βαθμό στο γεγονός ότι μεγάλο τμήμα αυτής της κατηγορίας εργάζεται σε τομείς που δεν καλύπτονται από την τηλεργασία και είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία.

Η ομάδα του ΑΠΘ ήδη ετοιμάζει τη δεύτερη έρευνα αναφορικά με το μοτίβο κινητικότητας κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος, έχοντας σκοπό να επανέλθει και σε αρκετούς από τους συμμετέχοντες στην πρώτη έρευνα ώστε να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις, επισημαίνει ο κ. Πολίτης. Παράλλη οι ερευνητές έχουν καταθέσει και αίτηση χρηματοδότησης προκειμένου να διερευνήσουν τα βελτιστα πακέτα μέτρων που θα εφαρμόζονται σε καθε περίπτωση λαμβάνοντας υπόψη την υγειονομική κατάσταση αλλά και κοινωνιολογικά και ψυχομετρικά μοντέλα

«Μας απασχολεί η επίδραση που έχουν όλα αυτά τα μέτρα, πως το μοτίβο των μετακινήσεων επιδρά στην ψυχολογία και την οικονομία. Το δεύτερο κύμα που δεν έχει οριζόντια μέτρα απαιτεί πιο ορθολογικό καταμερισμό μετακινήσεων με σεβασμό βέβαια στο δημοκρατικό δικαίωμα της μετακίνησης. Σημαντικοί παράγοντες για την επιλογή των απαραίτητων μέτρων είναι η γνώση της ηλικίας και του σκοπού της μετακίνησης, η αίσθηση της αστυνόμευσης» λέει ο επίκουρος καθηγητής του ΑΠΘ προσθέτοντας πως σημαντικό ρόλο παίζει και ο τρόπος που έχουν δομηθεί οι μεγάλες πόλεις χωρίς μεγάλες πλατείες, ελεύθερους χώρους και μητροπολιτικά πάρκα.