Κέντρο Ποντιακών Ερευνών ΑΠΘ: Η ερμηνεία του Μικρασιατικού Ζητήματος

Η ερμηνεία της Μικρασιατικού Ζητήματος, η εκστρατεία και καταστροφή, 100 χρόνια μετά, αναλύθηκε, υπό το πρίσμα των ειδικών, κατά τη διάρκεια της πρώτης εκδήλωσης, η οποία έγινε διαδικτυακά λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το οποίο ιδρύθηκε με τη στήριξη του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος Ιβάν Σαββίδη. 

Διακεκριμένοι καθηγητές ιστορίας ανέλυσαν και αντάλλαξαν απόψεις για τις προοπτικές, τις δυνατότητες, τους ενδοιασμούς, τους προβληματισμούς και τις αγκυλώσεις που πλαισιώνουν την επιστημονική προσέγγιση του Μικρασιατικού Ζητήματος σήμερα, έναν αιώνα μετά. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκαν στην ιδεολογική κατάσταση εκείνης της εποχής που επηρέασε το Μικρασιατικό Ζήτημα, στο χρονικό διάστημα που γεννήθηκε η Μεγάλη Ιδέα, στο πώς αντιμετώπισαν τότε τον πόλεμο οι Έλληνες της Μικράς Ασίας, στις δυνατότητες που δίνει σήμερα η μελέτη του αρχειακού υλικού και των πηγών και στις δυνατότητες αντικειμενικής επιστημονικής προσέγγισης του θέματος έναν αιώνα μετά, παρά τον υπαρκτό ακόμα έντονο συναισθηματικό φόρτο.

Η ψευδαίσθηση της ισχύος

Ειδικότερα και σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών του ΑΠΘ και καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Γιάννη Μουρέλο, η Ελλάδα προχώρησε στη μικρασιατική εκστρατεία, λόγω της ψευδαίσθησης ισχύος που προκάλεσαν στη χώρα οι επιτυχίες των Βαλκανικών Πολέμων και έχοντας έναν πρωθυπουργό, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος γαλουχήθηκε με τη Μεγάλη Ιδέα.
«Την εκστρατεία πυροδότησαν οι ανέλπιστες και δυσανάλογες με τις προσδοκίες επιτυχίες των Βαλκανικών Πολέμων. Η Ελλάδα μέσα σε ένα έτος διπλασίασε έκταση και πληθυσμό, κάτι που ήταν πρωτόγνωρο. Σε ό,τι αφορά τη γενεσιουργό αιτία της μικρασιατικής καταστροφής, δεν ήταν οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Οι νικητές των εκλογών βρήκαν μία κατάσταση που δεν μπορούσε να εξελιχθεί. Το πρόβλημα συνίσταται στην εμπλοκή της Ελλάδας στο ζήτημα ήδη από το 1919», λέει στο ethnos.gr o κ. Μουρέλος.

Σε ό,τι αφορά το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση της εκστρατείας, κατά τον καθηγητή Ιστορίας του ΑΠΘ, άρχισε να φωλιάζει στις ψυχές του ελληνικού λαού πολύ πριν από τις αρχές του 20ου αιώνα. Κατά τον κ. Μουρέλο, η Μεγάλη Ιδέα υπήρχε ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, από τη δεκαετία του 1840, με κύριο εμπνευστή της τον Ιωάννη Κωλέττη.  

Πώς το αντιμετώπισαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας

Τους εισηγητές στην εκδήλωση απασχόλησε και το πώς αντιμετώπισε τη μικρασιατική εκστρατεία ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας πριν από τον ξεριζωμό. «Οι Έλληνες της Σμύρνης και των περιοχών που εξελίσσονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις, βίωναν σε όλο του το μέγεθος το ζήτημα. Ωστόσο, στα βάθη της Ανατολίας ήταν μικρός ο απόηχος της εκστρατείας. Σας κεραυνός εν αιθρία έπεσε σε αυτούς τους ανθρώπους, όταν τους ζήτησαν να πάρουν τα υπάρχοντά τους και μέσα σε 15 μέρες να φύγουν για την Ελλάδα», σημειώνει ο κ. Μουρέλος.

Αντικείμενο της εκδήλωσης – συζήτησης ήταν και το κατά πόσο 100 χρόνια μετά τα γεγονότα οι ερευνητές μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιστημονικά αντικειμενικό τρόπο τα γεγονότα, παρά το γεγονός ότι παραμένει η συναισθηματική φόρτιση.

«Αυτός είναι ο άχαρος ρόλος που πρέπει να επιτελέσουν οι επιστήμονες. Παρά τη συναισθηματική φόρτιση, μπορεί να επιτευχθεί η αντικειμενικότητα στην ιστορία και μπορεί να εξευρεθεί η αντικειμενική αλήθεια. Βέβαια, δεν μπορεί να επιτευχθεί αυτό στο 100%, διότι ο κάθε ερευνητής προσλαμβάνει τα γεγονότα με το δικό του τρόπο, αφού παρεμβάλλονται ο δικός του χαρακτήρας, η Παιδεία του και τα λοιπά. Δεν υπάρχει απολύτως όμοιος τρόπος να τα προσλαμβάνουν όλοι και άρα πάντα θα υπάρχει μία υποκειμενικότητα. Πλέον την έρευνα διευκολύνει πολύ η πρόσβαση στο αρχειακό υλικό. Στη συζήτησή μας έγινε αναφορά στις αρχειακές πηγές, ποιες μελετήθηκαν και ποιες όχι μέχρι στιγμές, αν και θα άξιζε. Για παράδειγμα, οι ρωσικές και οι τουρκικές πηγές γύρω από το Μικρασιατικό Ζήτημα. Θα πρέπει να δει κανείς το θέμα και από την οπτική του αντιπάλου, ωστόσο, υπάρχει σήμερα μία δυσκολία μελέτης των τουρκικών πηγών», τονίζει ο κ. Μουρέλος.   

Εκτός από τον κ. Μουρέλο, στη συζήτηση συμμετείχαν ο καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Ιάκωβος Μιχαηλίδης, και ο επίκουρος καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ευρωπαϊκής και Βαλκανικής Ιστορίας του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Στράτος Δορδανάς. Την εκδήλωση συντόνισε η ομότιμη καθηγήτρια Νεότερης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών του ΑΠΘ, Άρτεμις-Νίκη Ξανθοπούλου-Κυριακού.