21 Απριλίου: Το κελί του Θεοδωράκη, το κλουβί του Γλέζου και η τελευταία πενιά του Χιώτη

Πέρασαν 54 χρόνια από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21η Απριλίου 1967 και τα κτίρια των παλιών φυλακών Ωρωπού στέκουν βουβά και αμίλητα μετά τα όσα «βίωσαν» τις δύσκολες εκείνες μέρες.

Το ethnos.gr βρέθηκε στον ιστορικό χώρο των φυλακών Ωρωπού όπου οι πολιτικοί κρατούμενοι της χούντας των συνταγματαρχών φυλακίστηκαν, δοκιμάστηκαν, βασανίστηκαν.

Μεταξύ αυτών ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μανώλης Γλέζος και ο Ανδρέας Λεντάκης. Αμέτρητες ανθρώπινες ιστορίες, σκληρές περιγραφές και γεγονότα ντροπής που διαδραματίστηκαν μέσα και έξω από τα κτίρια των φυλακών Ωρωπού.

Τα κτίρια αυτά ήταν το «Αμαλίειο Ορφανοτροφείο» που με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού μετατράπηκαν σε αγροτικές φυλακές για τις οποίες ο ρεμπέτης Γιώργος Μπάτης έγραψε το τραγούδι «Οι Φυλακές του Ωρωπού».

«Δεν συνεμορφώθην»

Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε το «Μην ξεχνάς τον Ωρωπό», αλλά και το «Διότι δεν συνεμορφώθην».

Την αφορμή είχε δώσει η προσπάθεια του μουσικοσυνθέτη να αποστείλει επιστολή διαμαρτυρίας στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Η διοίκηση των φυλακών δέσμευσε την επιστολή προβάλλοντας τη δικαιολογία ότι ο Μίκης Θεοδωράκης «δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις».

Από τότε τα κτίρια μένουν βουβά, οι πόρτες είναι ακόμα κλειστές και οι παλιές σκουριασμένες πινακίδες θυμίζουν το λειτουργικό χώρο των φυλακών.

Το κελί του Μίκη Θεοδωράκη

Οπως φαίνεται και στο βίντεο που ακολουθεί το κελί του Θεοδωράκη ήταν «ευρύχωρο» αλλά συνωστίζονταν αρκετοί κρατούμενοι. Οσοι δεν πειθαρχούσαν μεταφέρονταν στην απομόνωση. Ένα μικρό δωμάτιο σε σχήμα «Γ» που σήμερα έχει ακόμα τα συρματοπλέγματα γύρω από την παλιά λάμπα.

Η παραχώρηση στο Δήμο Ωρωπού

Τον Ιούλιο του 2020 ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσία και της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου παραχώρησε τον χώρο των φυλακών στο Δήμο Ωρωπού ικανοποιώντας ένα αίτημα πέντε δεκαετιών της τοπικής κοινωνίας.

Μουσείο Δημοκρατίας

«Έχει έρθει η στιγμή να πάρει ο χώρος αυτό τη θέση που του αξίζει. Να γίνει ένα σημείο αναφοράς που θα θυμίζει, θα διδάσκει και θα παραδειγματίζει τις επόμενες γενιές. Βρίσκεται σε εξέλιξη η χρηματοδότηση της μελέτης και της ανάπλασης του χώρου. Η πρόθεσή μας είναι να γίνει ένα μουσείο δημοκρατίας, ιστορίας και πολιτισμού» δήλωσε στο ethnos.gr ο δήμαρχος Ωρωπού Γιώργος Γιασημάκης.

Οι κλειδωμένες πόρτες

Το κεντρικό κτίριο έχει μετατραπεί σε Ωδείο το οποίο μάλιστα έχει πλούσια δραστηριότητα στην τοπική κοινωνία. Πολλές από τις παλιές πόρτες είναι ακόμα κλειδωμένες. Κρύβουν τη δική τους ιστορία. Με τη βοήθεια του προέδρου της Κ.Ε.Δ. Ωρωπού Αγγελου Χατζηιωάννου άνοιξε η πόρτα της απομόνωσης όπου κρατήθηκε ο Μανώλης Γλέζος. Σήμερα θα λέγαμε πως μόλις χωράει ένα... πλυντήριο. Και να θέλεις να καθίσεις δε μπορείς.

«Έπαιζαν τένις χωρίς μπάλα»

Ο Χριστόφορος Κουτσούρης ήταν από τους πρωτεργάτες στον αγώνα για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης αναφέρθηκε σε ένα περιστατικό που συνέβαινε συχνά μέσα στις φυλακές ως μία αντίδραση των κρατουμένων προς του φύλακες: «Όταν ήμουν παιδί μέσα από μία τρύπα της μάντρας είδα τους κρατουμένους να παίζουν με αυτοσχέδιες ρακέτες τένις αλλά χωρίς μπαλάκι. Αυτό όμως δεν τους εμπόδισε να μετράνε πόντους και το κοινό να πανηγυρίζει πότε για τον έναν παίκτη και πότε για τον άλλον. Προφανώς το έκαναν για να πικάρουν τους φύλακες».

Το μπουζούκι του Χιώτη

Από τα καγκελόφραχτα παράθυρα οι κρατούμενοι έβλεπαν τα νερά του Ευβοϊκού και άκουγαν τα τέλια από το μπουζούκι του Μανώλη Χιώτη που από τον κοντινό μώλο έπαιζε τις μελωδίες του και κρατούσε συντροφιά στους κρατουμένους.

Το τελευταίο «Ροδόσταμο»

Ο Χιώτης στις αρχές Μαρτίου 1970 μαζί με άλλους τρεις καλλιτέχνες πήγε έξω από τις φυλακές του Ωρωπού όπου βρισκόταν κρατούμενος από τη Δικτατορία, ο φίλος και συνεργάτης του, Μίκης Θεοδωράκης, παίζοντας το τραγούδι «Ροδόσταμο». Στο μόλο του Ωρωπού όπως βεβαιώνει ο Χριστόφορος Κουτσουρής έδωσε την τελευταία του παράσταση το βράδυ της 20ής Μαρτίου 1970.

Εκείνο το βράδυ έπαιξε για τελευταία φορά για χάρη των κρατουμένων και την επομένη το πρωί της 21ης Μαρτίου 1970 έπαθε ανακοπή μεταφέρθηκε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθήνας και την ίδια μέρα πέθανε το ξημέρωμα.

Ο Μίκης Θεοδωράκης αναφέρει για εκείνο το βράδυ στην αυτοβιογραφία του: «Στο μόλο μια παρέα τραγουδά τραγούδια σου και κοιτάζει κατά δώθε, θα 'ναι τίποτα φίλοι σου".

"Και οι φρουροί;"

"Φαίνεται πως τους αρέσει. Χαζεύουν".

Ντύθηκα πρόχειρα και βγήκα. Ο σιγανός άνεμος κουβαλά στα φτερά του το «Σε πότισα ροδόσταμο με πότισες φαρμάκι». Είναι δύο, είναι τρεις φωνές. Φωνές γνωστές. Πλησιάζω και κρεμιέμαι στο σύρμα. Κάποιος με χαιρετά. Σηκώνουμε τα χέρια μας ακόμα πιο ψηλά και γραπώνουμε το σύρμα.

Ο φρουρός σκύβει και μου λέει:

"Δικό σας είναι το τραγούδι, κύριε Μίκη;"

"Σαν ποιοι να 'ναι;" με ρωτά ένας συγκρατούμενος.

"Η φωνή του κάτι μου θυμίζει. Για κοίτα τον πώς περπατά. Είναι ο Μανώλης Χιώτης".

Ο γνωστός ενωμοτάρχης που κυνηγά τους μακρινούς μας επισκέπτες, ξεκίνησε από το διοικητήριο και βγήκε από την πύλη. Τους κάνουμε σήματα να φύγουν. Εκείνοι όμως συνεχίζουν αμέριμνοι το τραγούδι τους. Σε λίγο ο ενωμοτάρχης θα τους πλησιάσει, θα τους ζητήσει τα χαρτιά τους και θα τους οδηγήσει στο διοικητήριο κι από κει στη Διοίκηση Χωροφυλακής στη Νέα Ιωνία. Μερικοί φίλοι στο πλευρό μου σιγοτραγουδούν μαζί με τον Χιώτη: Της παγωνιάς αετόπουλο / της ερημιάς γεράκι...

Ανατριχιάζω».