Αλυσίδα ανθρωπιάς στη Θεσσαλονίκη: Προσφυγόπουλα φροντίζουν άστεγους

«Αν πας σήμερα το βράδυ στους φίλους μας που κοιμούνται στα παγκάκια έχω κάτι να σου δώσω να μοιράσεις από μένα» είπε ο Μπεν στον Δημήτρη Τσιολακίδη, φροντιστή της δομής όπου μένει ο 10χρονος που έφτασε πριν έξι μήνες στη Θεσσαλονίκη, καταφέρνοντας να σωθεί από τα χαλάσματα του πολέμου στη Συρία. Τριάντα τέσσερα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που ζουν στις εγκαταστάσεις του Οικουμενικού προγράμματος «Συνύπαρξις» στο Ωραιόκαστρο αποδέχτηκαν το κάλεσμα των υπαλλήλων της δομής και κάθε φορά που δεν καταναλώνουν μία από τις μερίδες φαγητού που δικαιούνται, την δωρίζουν σε έναν άστεγο της πόλης, δείχνοντας το δρόμο της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς. Την αποστολή συγκέντρωσης των μερίδων και την διανομή τους σε άστεγους της Θεσσαλονίκης έχει αναλάβει από τον περασμένο Οκτώβριο ο Δημήτρης Τσιολακίδης,  ο οποίος ξεκίνησε και την πρωτοβουλία. Πρόκειται για μια αυθόρμητη εθελοντική δράση, συμβαίνει τακτικά αλλά δεν είναι προγραμματισμένη. Γίνεται κάθε φορά που περισσεύει φαγητό, καταλήγοντας, συνήθως 20-25 μερίδες στους άστεγους δύο-τρεις φορές την βδομάδα. 

«Έστω και μια μερίδα να περισσέψει θα πάω να την μοιράσω» 

Αφορμή για την πρωτοβουλία που πήρε ο Δημήτρης ήταν η εικόνα των αστέγων που αντίκρυσε στο πρώτο κύμα της πανδημίας επιστρέφοντας στο σπίτι του από τη δουλειά. Από τον περασμένο Οκτώβριο, αθόρυβα μέσα στη νύχτα ξεκινά το δρομολόγιο διανομής φαγητού σε άστεγους της πόλης, βρίσκοντας τους περισσότερους σκεπασμένους κάτω από την κουβέρτα. Λίγο πριν το ρολόι δείξει μεσάνυχτα έχουν μοιραστεί και οι τελευταίες μερίδες…. Σχεδόν είναι οι ίδιοι και οι ίδιοι άνθρωποι. 

«Σκέφτηκα ότι είναι ένας καλός τρόπος για να μην χαραμίζονται και να πετιούνται οι μερίδες. Και τα παιδιά όταν έμαθαν για την προσπάθειά μου άρχισαν να μου δίνουν οικειοθελώς και με χαρά ό,τι δεν έτρωγαν. Είναι ένα είδος αμαρτίας να πετιούνται φαγητά ενώ κάποιοι τα έχουν ανάγκη. Και ακόμη και μια μερίδα να περισσέψει έχω την ηθική υποχρέωση να την μοιράσω».

Το προφίλ των ανθρώπων που αναγκάζονται να κοιμηθούν στο δρόμο ποικίλει. Σύμφωνα με τον Δημήτρη οι μισοί από όσους συναντά είναι μεταξύ 25 εώς 35 ετών και άλλοι οι μισοί πάνω από 50. Κάθε φορά που τους συναντά οι κουβέντες μεταξύ τους είναι πολύ λίγες εξαιτίας και του κορονοϊού. Υποτονική, όμως, είναι και η αντίδρασή τους, επειδή δεν έχουν αντανακλαστικά όπως οι άνθρωποι που έχουν μια κανονική ζωή. «Σαν να τους ξυπνάω από τον ύπνο για λίγο από ένα όνειρο που είναι εφιάλτης και ξανακοιμούνται Το περιμένουν, το καταναλώνουν αλλά η εκδήλωση της ικανοποίησης είναι μονολεκτική και γρήγορη. Πολλές φορές το αποδέχονται, ευχαριστώντας με ένα νεύμα. Και είναι σαν ξαναμπαίνουν αμέσως μετά σε ένα καβούκι και σε ένα κουκούλι δικό τους μέσα στη δυστυχία και μέσα στη μοναξιά και σε οτιδήποτε άλλο εκεί μπορεί να τους έχει καταβάλει. Είναι δηλ. κλεισμένοι στο πέπλο της μιζέριας τους. Στόχος είναι να συνεχιστεί η αλυσίδα ανθρωπιάς και σε επόμενο επίπεδο».

Τα πιο «φιλόξενα» παγκάκια των άστεγων 

Ο ίδιος εκτιμά ότι στο κέντρο κοιμούνται περίπου 30 άστεγοι σε παγκάκια, εισόδους πολυκατοικιών και γύρω από ναούς ενώ άλλοι περίπου 40 βρίσκονται στους περιφερειακούς δήμους. Περίπου δέκα κοιμούνται σταθερά στο ίδιο σημείο ενώ οι υπόλοιποι εναλλάσσουν τις θέσεις που διανυκτερεύουν. Τα παγκάκια της Τσιμισκή, της Καμάρας αλλά και αυτά που βρίσκονται απέναντι από το Λευκό Πύργο έχουν αποδειχθεί τα πιο «φιλόξενα» για τους άστεγους.  

«Δεν θέλουμε φαγητό - έχουμε αξιοπρέπεια»

Δεν λείπουν βέβαια και τα απρόοπτα. Κάποιοι μπορεί να μην θέλουν το φαγητό και το δηλώνουν με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο. «Θέλουν να διατηρήσουν ένα βαθμό αξιοπρέπειας, λέγοντας ότι δεν θέλουν οίκτο. Μου έχει τύχει να με επιπλήξουν κιόλας. Τι τους θεωρώ, με ρωτούν, και τους πηγαίνω φαγητό. Τους έχουμε παραμελημένους και τους ξεγελάμε με ένα πιάτο ή με μια μερίδα φαγητό. Έτσι αισθάνονται κάποιοι». Η μεγαλύτερη, ωστόσο, πλειοψηφία αποδέχεται την προσφορά, πάντα ευχαριστεί και εκφράζει ευγνωμοσύνη. Όπως εξηγεί ο κ. Τσιολακίδης η κατάστασή τους είναι ιδιαίτερη. Πολλοί έχουν αδυναμία στην επικοινωνία σε λεκτικό επίπεδο, σε επίπεδο έκφρασης, συναισθημάτων ενώ άλλοι αντιμετωπίζουν και ψυχολογικά προβλήματα. Δεν λείπουν βέβαια και αυτοί που βρίσκουν τη δύναμη και ζητούν μια κουβέρτα ή ένα καλύτερο σημείο για να διανυκτερεύσουν μέσα στο κρύο με ασφάλεια. 

 «Τσίπουρο έχεις;» 

«Τσίπουρο έχεις;» ρώτησε ένας μεσήλικας, αξύριστος, καθισμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο, αφήνοντας άναυδο τον Δημήτρη την προηγούμενη βδομάδα κατά τη διάρκεια της αυτοψίας που έκανε το ethnos.gr μαζί του. Παρά την αρχική του αμηχανία, ο Δημήτρης Τσιολακίδης χαμογέλασε και γρήγορα του υποσχέθηκε ότι θα του φέρει την επόμενη φορά. «Υπάρχουν και στιγμές της καθημερινότητας τις οποίες έχουν απωλέσει εδώ και χρόνια. Κάπως πρέπει να ισορροπήσουν την κατάσταση την τωρινή με την πρότερη και θέλουν να κάνουν ό,τι κάνουν και οι υπόλοιποι άνθρωποι».

Ιστορίες αστέγων 

Συνήθως κοιμούνται σε κοντινά παγκάκια δύο-δύο, τρεις-τρεις. «Βλέποντας να λείπει ο διπλανός τους, τους ρωτώ που είναι για να τους αφήσω φαγητό. Και σε κάποιες περιπτώσεις ο… διπλανός έχει συλληφθεί από την Αστυνομία γιατί είχε κλέψει την κουβέρτα και τα λεφτά του άλλου άστεγου».  Μεταξύ των άστεγων υπάρχουν και επαίτες που ήρθαν από το εξωτερικό αλλά εγκλωβίστηκαν λόγω του lockdown και δεν μπορούσαν μέχρι τώρα να μετακινηθούν και να επιστρέψουν στις πατρίδες τους όπως οι ίδιοι εκμυστηρεύτηκαν στο κ. Τσιολακίδη. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, αυτή της αλληλεγγύης μεταξύ των άστεγων. «Τους έχω δει να μοιράζονται φαγητό ή ο ένας να δίνει στον άλλο πιρούνι για να φάει». Και όλο αυτό που συμβαίνει είναι μια προσβολή απέναντι στην δικιά μας αξιοπρέπεια. 

Πατούν στην τελευταία γραμμή των πραγμάτων 

Κάθε φορά που ξεκινά το δρομολόγιο ο Δημήτρης Τσιολακίδης έχει αμφίδρομα και αντιφατικά συναισθήματα. Από την μια σκέφτεται ότι θα ανακουφίσει το αίσθημα της πείνας κάποιου ανθρώπου, από την άλλη έχει πιάσει τον εαυτό του να στεναχωριέται αν δεν βρει κάποιον γιατί η μερίδα πάει χαμένη και δεν την πήρε κάποιος που δεν την είχε ανάγκη. Γρήγορα, όμως, κάνει δεύτερη σκέψη καταλήγοντας ότι καλύτερο θα ήταν να μην υπάρχει κανένας λόγος  να μοιράζει αυτές τις μερίδες. 

Αυτό που του έχει κάνει εντύπωση όλο αυτό το διάστημα είναι η συνεχιζόμενη αδιαφορία των ανθρώπων, και η παγιοποίηση μιας κατάστασης στην οποία οι άστεγοι παραμένουν αβοήθητοι. «Δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τον εαυτό τους. Δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται, όμως, κανένας ενώ περνούν χιλιάδες άνθρωποι από μπροστά τους. Και παραμένουν στην ίδια κατάσταση χωρίς να υπάρχει καμία μέριμνα. Η αδιαφορία αφήνει αυτούς τους ανθρώπους στα αζήτητα. Η παγιωμένη κατάσταση και η μόνιμη εκεί παραμονή τους δείχνει ότι υπάρχει μια απουσία ή  δεν υπάρχει η παρουσία που θα έπρεπε να υπάρχει».  

Δημιουργία γραμμής ανίχνευσης από την Πολιτεία

Για αυτό προτείνει την λειτουργία μιας γραμμής ανίχνευσης από την Πολιτεία. «θα μπορούσαν να υπάρχουν κινητές μονάδες φροντίδας, περιποίησης μιλάμε για στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής. Η Πολιτεία καθαρίζει πεζοδρόμια αλλά δεν φτάνει ποτέ στα πεζοδρόμια αυτών των ανθρώπων».