Ελληνικός Σιδηρόδρομος «ώρα μηδέν»: Απαρχαιωμένο δίκτυο και έλλειψη προσωπικού

«Ωρα μηδέν» έχει σημάνει για τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων για τον ελληνικό σιδηρόδρομο που τα τελευταία χρόνια «γερνάει» σε υποδομές, οι οποίες χρήζουν άμεσης συντήρησης και ανάταξης, ενώ ταυτόχρονα «αδειάζει» και από εργαζομένους εξαιτίας των συνεχών συνταξιοδοτήσεων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν αποχωρήσει συνταξιοδοτούμενοι από τον ΟΣΕ περί τους 1.900 εργαζομένους, ενώ έχουν προσληφθεί μόλις ...35. Μόνο το 2021 υπολογίζεται ότι θα αποχωρήσουν άλλοι 120 εργαζόμενοι με τις εν λόγω αποφάσεις να συγκαταλέγονται στις συχνότερα υπογραφόμενες από τη διοίκηση του Οργανισμού.

Την ίδια στιγμή το δίκτυο παρουσιάζει συνεχή προβλήματα καθώς το έργο της ανάταξης και συντήρησης έχει αναβληθεί όσες φορές έχει εξαγγελθεί μέχρι τώρα με αποτέλεσμα τα συνεχή προβλήματα από την υποχρηματοδότηση και την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού να επηρεάζουν το σύνολο του σιδηροδρόμου δεδομένου ότι του στερούν χωρητικότητα καταδικάζοντάς τον σε μαρασμό.

Σταθμοί του Οργανισμού «κλείνουν» καθημερινά και εκτιμάται ότι αυτή τη στιγμή περίπου τα 2/3 του συνολου παραμένουν «κλειστοί», πράγμα που σημαίνει ότι ναι μεν οι αμαξοστοιχίες διέρχονται απ΄αυτούς κανονικά, αλλά δεν υπάρχει ούτε ένας υπάλληλος του ΟΣΕ, ο οποίος θα μπορούσε να αντιδράσει σε οποιοδήποτε πρόβλημα ή δυσλειτουργία προκύψει, κάτι που άλλωστε δε συμβαίνει σπάνια.

Εκτός της έλλειψης προσωπικού, ο ΟΣΕ είναι και υποχρηματοδοτούμενος δεδομένου ότι έχει μόνο δύο πηγές εσόδων. Ο ένας είναι η ετήσια κρατική επιχορήγηση που ανέρχεται σε 45 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο (5 εκατομμύρια λιγότερα ακόμα κι από αυτήν που λαμβάνει η ΤΡΑΙΝΟΣΕ για την εκτέλεση των δρομολογίων άγονης γραμμής). Ο δεύτερος είναι τα έσοδα από τα τέλη χρήσης δικτύου, από τα οποία έχει μέχρι τώρα 45 εκατομμύρια ανείσπρακτες οφειλές (30 εκ. από τη ΣΤΑΣΥ και 15 εκ. από την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, δηλαδή συνολικό ποσό που ισούται με μία ετήσια επιχορήγηση.

Στα δύο αυτά προβλήματα έχει επικεντρώσει την προσοχή της η διοίκηση του Οργανισμού, όπως επισημαίνει στο «ethnos.gr» ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ, Σπύρος Πατέρας.

«Αυτή τη στιγμή δαπανούμε περίπου το 1/10 των απαιτούμενων πόρων για την ετήσια συντήρηση του δικτύου, δηλαδή 5 εκατομμύρια το χρόνο αντί για 45. Αν πραγματικά θέλουμε να αποκτήσουμε σιδηρόδρομο στην Ελλάδα είναι κρίσιμο να συνδυάσουμε τρία πράγματα: την ύπαρξη κονδυλίων, ανθρώπινου δυναμικού και στρατηγικού σχεδιασμού για την υλοποίηση του οποίου όμως αποτελούν προυπόθεση τα δύο προηγούμενα» εξηγεί ο κ. Πατέρας.

Το ΣΔΙΤ για την ανάταξη και συντήρηση

Στις πρώτες προτεραιότητες της διοίκησης του Οργανισμού είναι να προχωρήσει το ΣΔΙΤ για την ανάταξη και συντήρηση του δικτυου προυπολογισμού 1,2 – 1,3 δισεκ. Ευρώ και διάρκειας τουλάχιστον 10 ετών, το οποίο έχει εξαγγελθεί: «Πιστεύουμε ότι το 2023 θα έχει ολοκληρωθεί. Η χρηματοδότηση θα είναι ένας συνδυασμός πόρων 130 εκ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και ιδιωτικής χρηματοδότησης, εκτός αν καταφέρουμε να εντάξουμε και ευρωπαικά κονδύλια, αν και ο συνδυασμός τριπλής χρηματοδότησης είναι μια ιδιαιτερα δύσκολη <άσκηση>» σημειώνει ο κ. Πατέρας. Αυτήν την περίοδο το έργο βρίσκεται σε φάση ωρίμανσης και κατάρτισης business plan ώστε να προχωρήσει η έγκρισή του από την αρμόδια διυπουργική επιτροπή.

Την κρίσιμη διετία μέχρι το ΣΔΙΤ να μπει στις ράγες, πάντως, οι παρεμβάσεις θα συνεχίσουν να είναι αναγκαστικά «πυροσβεστικές» και θα αφορούν τις απαραίτητες συντηρήσεις και σίγουρα όχι την ανάταξη του δικτύου. Πρακτικά θα αντιμετωπίζονται τα πιο σημαντικά θέματα, ενώ ταυτόχρονα θα εξακολουθήσει να ακολουθείται συντηρητική χρήση του σιδηροδρόμου με περιορισμό των δυνατοτήτων στο δίκτυο προκειμένου να επιτυγχάνεται η ασφάλεια σε υψηλό βαθμό.

Ταυτόχρονα ο ΟΣΕ αναμένει απάντηση και για τις 290 προσλήψεις που έχει ζητήσει, αλλά δεν έχουν προχωρήσει ακόμα λόγω των περιορισμών των προσλήψεων στο δημόσιο τομέα.

Σύμφωνα με τον κ. Πατέρα, πάντως, εάν γίνουν ορισμένες κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση, ο σιδηρόδρομος μπορεί να μπει σε άλλη τροχιά και το τρένο να σταματήσει να βρισκεται εκτός συζήτησης στην Ελλάδα: «Τα προβλήματα είναι μεγάλα αλλά έχουν και την ανάποδη όψη. Αν γίνουν ορισμένα κρίσιμα βήματα στη συντήρηση, αν προχωρήσουν συνδέσεις που θεωρούνται εύκολες με λιμάνια και αεροδρόμια και ενισχυθεί το ανθρώπινο δυναμικό με κρίσιμες ειδικότητες όπως οι σταθμάρχες, υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα γύρω που θα αρχίσει να ακούει», λέει και προσθέτει: «H εγκατάσταση του ETCS (European Control Train System), η ύπαρξη σταθμαρχων που θα επέφεραν και συντόμευση του ταξιδιού από την Αθήνα μέχρι τη Θεσσαλονίκη με αμαξοστοιχίες σύγχρονες και παροχές όπως το wifi μπορούν να καταστήσουν το τρένο ευθέως ανταγωνιστικό με το αεροπλάνο».

Το πλέον δυσεπίλυτο πρόβλημα που ξεχωρίζει ο επικεφαλής του ΟΣΕ είναι αυτό των βανδαλισμών στην περιουσία του Οργανισμού: «Δίνουμε ετησίως 8 εκατομμύρια ευρώ στη φύλαξη και πάλι δεν επαρκεί», σημειώνει προσθέτοντας πως ειδικά στα τμήματα του ανοιχτού δικτύου η φύλαξη είναι πρακτικά αδύνατη και οι δολιοφθορές μπορεί να αφορούν από καλώδια μέχρι σταθμούς. Σε ό,τι αφορά τους σταθμούς, πάντως, επισημαίνει ότι η ύπαρξη σταθμάρχη επιτελεί ταυτόχρονα τρεις διαφορετικούς ρόλους και του φύλακα και του διαχειριστή εκτός από τον καθαρά σιδηροδρομικό. Συμπληρώνει επίσης πως υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις και στην εξασφάλιση ανταλλακτικών φερνοντας ως παράδειγμα τη βλάβη στο Κιάτο για την αποκατάσταση της οποίας απαιτήθηκαν 6 μήνες από την παραγγελία των ανταλλακτικών.

Ακίνητη περιουσία

Ενα μεγάλο κεφάλαιο που αφορά το σιδηρόδρομο στην Ελλάδα αποτελεί και η τεράστια ακίνητη περιουσία που τον συνοδεύει τη διαχείριση και εκμετάλλευση της οποίας όμως δεν έχει ο ΟΣΕ αλλά η ΓΑΙΑΟΣΕ, η οποία μάλιστα υπάγεται στο υπερταμείο. Κατά συνέπεια δεν μπορούν να υπολογιστούν έσοδα απ΄αυτήν. Ωστόσο τον τελευταίο καιρό γίνονται συζητήσεις μεταξύ των δύο φορέων για κάποιες ενδεχόμενες περιπτώσεις συνεκμετάλλευσης για την ανάπτυξη υποδομών πράσινης ενέργειας και παραγωγής πράσινης ενέργειας.

Στο ζήτημα της ακίνητης περιουσίας είχε αναφερθεί πρόσφατα ο κ. Πατέρας και από το βήμα του 4ου Συνεδρίου Υποδομών και Μεταφορών: «Ο Οργανισμός είναι εκ των ελαχίστων αν όχι ο μοναδικός παγκοσμίως στον αναπτυγμένο κόσμο που δεν έχει δικαίωμα εκμετάλλευσης και αξιοποίησης της ακίνητης και κινητής περιουσίας του. Επιβαρύνεται με δαπάνες αλλά το έσοδό του είναι μηδενικό», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά.

Συνδέσεις με λιμάνια

Η αύξηση του μεταφορικού έργου της Cosco αλλά και η υποστήριξη του λιμανιού της Θεσσαλονίκης που έχει πολλά αιτήματα για εμπορευματικές μεταφορές είναι δύο κεφάλαια που απασχολούν ιδιαίτερα τη διοίκηση του ΟΣΕ δεδομένου ότι αυτά τα δύο λιμάνια αποτελούν τη βασική εμπορευματική δραστηριότητα του σιδηροδρόμου.

Παράλληλα εκτός του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης που είναι ήδη συνδεδεμένο, τώρα εξετάζεται και η σύνδεση με το αεροδρόμιο. Στη Μαγνησία έχει ολοκληρωθεί ήδη μελέτη για τη χάραξη της σύνδεσης με το λιμάνι, τις ΒΙΠΕ και το αεροδρόμιο της Αγχιάλου, ενώ έχει ξεκινήσει και η συζήτηση για την Ελευσίνα, η οποία θεωρείται εύκολή λόγω μικρής απόστασης (800 μέτρα), αλλά θα δημουργήσει μεγάλη δυναμική.

Ταυτόχρονα σε εξέλιξη βρίσκεται και η προετοιμασία των τευχών για τη διαγωνιστική διαδικασία που αφορά το διαμετακομιστικό κέντρο του Θριασίου (Θριάσιο ΙΙ). Ο κ. Πατέρας εκτιμά πως τον προσεχή Σεπτέμβριο ο διαγωνισμός θα βγει στον αέρα, ενώ είναι αισιόδοξος ότι θα προκύψει ένα αξιοπρεπές τίμημα και θα υπάρξει ανάδοχος καθώς έχει ακολουθηθεί ένα διαφορετικό μοντέλο στην προκήρυξη.

Ο ΟΣΕ σε αριθμούς

Το σημερινό δίκτυο ανέρχεται σε 2.552 χλμ. (γραμμές σε εκμετάλλευση), εκ των οποίων το 70% αφορά γραμμή κανονικού εύρους (1435 χιλιοστά).

Προσωπικό στην διαχείριση δικτύου

• 4 μηχανικοί
• 170 σταθμάρχες
• 150 προσωπικό ελιγμών
• 30 Επισκέπτες (τεχνικός έλεγχος)
  
  
  Παραγόμενο έργο
• Τρεις πάροχοι (μέχρι στιγμής) σιδηροδρομικών μεταφορών
• Διαχείριση κυκλοφορίας 105 χιλιάδων επιβατικών και 7.5 χιλιάδων εμπορικών αμαξοστοιχιών κάθε χρόνο
• ~11 εκατομμύρια τραινοχιλιόμετρα
  
  
  Προβλήματα
• Παραμένει κομβικό το ζήτημα περιορισμού της χωρητικότητας λόγω:

• • Εκτεταμένων βανδαλισμών στη σηματοδότηση
  • Εκτέλεσης έργων

Προοπτικές

• Η ολοκλήρωση των έργων σηματοδότησης από τη θυγατρική του ΟΣΕ, «ΕΡΓΟΣΕ» πρόκειται να τριπλασιάσει και σε ορισμένες περιπτώσεις πενταπλασιάσει τη διαθέσιμη χωρητικότητα