140 χρόνια από την απεργία της Σύρου - Ποιοι την οργάνωσαν και γιατί

Το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Σύρου συµπλήρωσε 100 χρόνια λειτουργίας και άνοιξε τις πόρτες στο ιστορικό Μέγαρο Βελισσαροπούλου, που στεγάζεται στην Ερµούπολη και φυλάσσονται σπάνια ντοκουµέντα από την εµπορική και κοινωνική δραστηριότητα του νησιού που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία της χώρας.

Κουβαλάει, δε, τη µεγάλη παράδοση των πρώτων εργατικών κινητοποιήσεων που καταγράφηκαν στην Ελλάδα, πριν από 140 χρόνια όταν και ιδρύθηκε το πρώτο εργατικό συνδικάτο που οργάνωσε και την οργανωµένη απεργία δύο ολόκληρα χρόνια. Το αρχικό όνοµα του εργατικού συνδικάτου ήταν «Αδελφικός Σύνδεσµος Ξυλουργών του Ναυπηγείου Σύρου» που ιδρύθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1879 από 450 εργάτες του Ναυπηγείου Σύρου και ήταν το πρώτο εργατικό σωµατείο στην Ελλάδα.

Ηταν µία περίοδος που τα πρώτα σύννεφα ύφεσης είχαν φτάσει πάνω από τη Σύρο έπειτα από δεκαετίες ξέφρενης ανάπτυξης στη βιοτεχνία, τη βιοµηχανία, τη ναυτιλία και τη ναυπηγική. Η Ερµούπολη την εποχή εκείνη ήταν το βασικότερο εµπορικό λιµάνι του Αιγαίου και στα πρώτα χρόνια ζωής του νεοσύστατου ελληνικού κράτους έπαιξε σηµαντικό ρόλο. Η ουδετερότητα του νησιού στις διαµάχες µε τους Τούρκους και η προστασία του από τις µεγάλες δυνάµεις το βοήθησαν να εκτοξευτεί οικονοµικά και να συγκεντρώσει τεράστιο πλούτο.

Το νησί γιορτάζει την επέτειο της πρώτης εργατικής κινητοποίησης στην Ελλάδα, τον Φεβρουάριο του 1879

Η Σύρος αποκαλούνταν τότε η «Νέα Υόρκη της Μεσογείου» λόγω της µεγάλης εµπορικής δραστηριότητας αλλά και της πληθυσµιακής έκρηξης, διότι αποτέλεσε πόλο έλξης για τεχνίτες και εργάτες από όλα τα νησιά και την Ευρώπη. Το νησί είχε τότε 21.000 κατοίκους και 2.500 εργάτες που απασχολούνταν κυρίως στο ναυπηγείο στο Νεώριο, στη βυρσοδεψία, στους αλευρόµυλους, στις βιοτεχνίες, ενώ υπήρχαν πολλοί αµπελουργοί, τεχνίτες, µηχανουργοί και χτίστες που εργάζονταν στην οικοδόµηση µεγαλοπρεπών κτιρίων, τα οποία σώζονται µέχρι σήµερα και µαρτυρούν την αίγλη της εποχής.

Το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Σύρου εδρεύει στο Μέγαρο Βελισσαροπούλου, το οποίο αποτελεί µοναδικό και σπάνιο κόσµηµα αρχιτεκτονικής στην Ερµούπολη και χτίστηκε από τον Συριανό αρχιτέκτονα Ιωάννη Βλυσίδη. Η σηµερινή διοίκηση, µε πρόεδρο τον Μάρκο Βουτσινό, άνοιξε τις πόρτες του µεγάρου στο «Εθνος» και µας ξενάγησε στις εντυπωσιακές και ιστορικές αίθουσές του. Τα αρχεία και τα σπάνια ντοκουµέντα αφορούν τα εργατικά δρώµενα σε όλες τις Κυκλάδες και µάλιστα έχουν ψηφιοποιηθεί και βρίσκονται στη διάθεση ερευνητών και µελετητών.

Το τριώροφο κτίριο είναι στολίδι αρχιτεκτονικής µε τοιχογραφίες και ουρανογραφίες και αγοράστηκε από το εργατοϋπαλληλικό κέντρο το 1914. Στο ίδιο κτίριο στεγάζονται επίσης οι σύλλογοι συνταξιούχων, ΑµεΑ, το κοινωνικό φροντιστήριο µε την ευθύνη του φυσικού Ιωάννη Μαρούλη µε µαθητές όλων των τάξεων και µε µαθήµατα επτά ηµέρες την εβδοµάδα.

Τα βασικότερα αιτήµατα των περίπου 1.000 εργατών ήταν αύξηση των ηµεροµισθίων κατά 27%, πληρωµή σε νόµισµα µε βάση τη βασιλική διατίµηση, ελάττωση των ωρών εργασίας και κατάργηση της δίωρης απασχόλησης της Κυριακής

Η κατάργηση της... κουτουράδας

Οταν ξεκίνησαν τα πρώτα σηµάδια της ύφεσης, οι εργάτες ένωσαν τις δυνάµεις τους. Αφορµή ήταν οι ανατιµήσεις µέχρι και 27% σε βασικά αγαθά και η υποτίµηση των µεροκάµατων.

Στις 19 Φεβρουαρίου 1879 οι εργάτες των βυρσοδεψείων ενώθηκαν µε τους εργάτες στο Ναυπηγείο.

«Οµάς χιλίων περίπου εργατών (...) διατρέχουσα τας οδούς της πόλεως διαµαρτυρόµενη κατά της του νοµίσµατος µεταβολής (...) διαµαρτυρούµενοι συµβάλλονται αλλήλοις σύµβασιν απεργίας» έγραψε η εφηµερίδα «Η Πατρίς».

Τα βασικότερα αιτήµατα ήταν: αύξηση των µεροκάµατων κατά 27%, πληρωµή σε νόµισµα µε βάση τη βασιλική διατίµηση, κατάργηση της κουτουράδας (κατ’ αποκοπή εργασία), εξασφάλιση εργασίας για όλους τους εργάτες, ελάττωση των ωρών εργασίας, κατάργηση της δίωρης απασχόλησης της Κυριακής που δεν πληρωνόταν.