Χημικά σε διαδηλώσεις: Μια ιστορία με πολλά (πολιτικά) δάκρυα...

Ο δημοσιογραφικός πρόλογος «έντονες αντιδράσεις προκάλεσε η εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων από τις δυνάμεις των ΜΑΤ, κατά τη διάρκεια επεισοδίων με ομάδα διαδηλωτών», δεν είναι η πρώτη φορά που έχει γραφτεί σε ελληνικά ΜΜΕ. Αυτή τη φορά αφορά στα όσα έγιναν την Κυριακή στο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία, κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Το φυτίλι, λοιπόν, άναψε λίγο πριν από τις 15:00 της ίδιας ημέρας όταν ομάδα διαδηλωτών επιχείρησε να ανέβει στα σκαλιά δίπλα στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, με τα ΜΑΤ να τους απωθούν ρίχνοντας δακρυγόνα. Τα επεισόδια, ωστόσο, γενικεύθηκαν λίγα λεπτά αργότερα, με αποτέλεσμα να γίνει εκτεταμένη χρήση χημικών από τις αστυνομικές δυνάμεις, μετατρέποντας σε θάλαμο αερίων την ευρύτερη περιοχή γύρω από την πλατεία Συντάγματος. Έτσι, προκλήθηκε ασφυξία σε μεγάλη μερίδα των διαδηλωτών, ανάμεσά τους παιδιά και μεγάλης ηλικίας άνθρωποι.

Σε μηνυτήρια αναφορά θα προχωρήσει ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ) για τα χημικά και δακρυγόνα που χρησιμοποιήθηκαν στο συλλαλητήριο. «Καταγγέλλουμε το αντιδημοκρατικό και επικίνδυνο αυτό μέσο καταστολής ενός ειρηνικού συλλαλητηρίου για τα εθνικά μας συμφέροντα που βάναυσα καταπατούνται. Η χρήση των χημικών ουσιών, έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή ακόμα και παιδιών ενώ πέρα από τις άμεσες βλάβες στην υγεία, έχει επιπτώσεις στο σύνολο του πληθυσμού που παραμένει στην περιοχή. Καθώς έχει αποδειχθεί ότι η χρήση τους, σε μικροπεριβάλλοντα, προκαλεί τη συσσώρευση τοξικών χημικών ενώσεων, σε επίπεδα ικανά να επιφέρουν συμπτώματα στους κατοίκους της περιοχής για μακρό χρονικό διάστημα. Ζητούμε να αποδοθούν ευθύνες σε όσους επέλεξαν το βάναυσο αυτό τρόπο για να φιμωθεί η φωνή των εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μας που συμμετείχαν στο συλλαλητήριο», σημειώνεται στη σχετική ανακοίνωση.

Το ζήτημα, ανάμεσα στα υπόλοιπα, δεν είναι μόνο η αλόγιστη ποσότητα των χημικών που έπεσαν στο Σύνταγμα, αλλά πως ήταν ληγμένα, από το 2017. Όπως καταγγέλλουν πολίτες -οι οποίοι μετείχαν στο συλλαλητήριο, δημοσιεύοντας φωτογραφίες στα κοινωνικά δίκτυα- είναι εμφανές πως η ημερομηνία λήξης των χημικών -εισαγόμενα, από τη Βραζιλία- έχει προ πολλού παρέλθει. Χαρακτηριστικά, φαίνεται να έχουν λήξει από τον Ιανουάριο του 2017. Αυτό επισημαίνει και ο Ισπανός συγγραφέας Πέδρο Ολάγια στο Twitter, όπου γράφει πως αυτού του τύπου τα χημικά έχουν απαγορευθεί από διεθνείς συνθήκες.

«Σύμφωνα με τον επιχειρησιακό σχεδιασμό και τις υπηρεσιακές εντολές» ενήργησαν οι αστυνομικές δυνάμεις που έκαναν χρήση χημικών στο Σύνταγμα, «προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους ταραξίες», σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της ΕΛΑΣ. Παράλληλα, στην ίδια ανακοίνωση σημειώνεται ότι οι άνδρες των ΜΑΤ «επέδειξαν ψυχραιμία και επαγγελματισμό, κάνοντας χρήση των ενδεδειγμένων μέσων απώθησης».

Είναι, όμως, τα χημικά ο ενδεδειγμένος τρόπος απώθησης;

Το δακρυγόνο είναι χημικό αέριο που προσβάλλει τους βλεννογόνους ιστούς του αναπνευστικού συστήματος και κάνει τα μάτια να δακρύζουν. Τώρα, μπορεί να χρησιμοποιείται για τον έλεγχο διαδηλώσεων, αλλά παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε στο πεδίο της μάχης. Όμως, η χρήση του στον πόλεμο είναι πλέον απαγορευμένη κατά τη Συνθήκη για τα Χημικά Όπλα. Δηλαδή, δεν κάνουν για πόλεμο, αλλά είναι κατάλληλα εν καιρώ ειρήνης;

Οι κυβερνήσεις όλων των κρατών δικαιολογούν τη χρήση των δακρυγόνων εναντίον του εσωτερικού εχθρού, με επιστημονικά επιχειρήματα. Αναφέρονται δύο κυρίως πορίσματα, τα οποία πιστοποιούν την υποτιθέμενη ακίνδυνη χρήση των χημικών. Ενα πόρισμα του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν και ένα του καθηγητή Κλίμερ της Βόννης. Το πρώτο πραγματοποιήθηκε κατ' εντολή της τοπικής αστυνομικής διεύθυνσης, ενώ το δεύτερο παραγγέλθηκε από τη γνωστή βιομηχανία όπλων Smith and Wesson. Λεπτομέρεια ουσίας: πρόκειται για τη μητρική εταιρεία της General Ordnance Equipment Company, η οποία παρασκευάζει τα δακρυγόνα!

Αντίστοιχα, η χρήση τους ως μέσο καταστολής, θεωρείται απολύτως ακίνδυνη για την υγεία, σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία. Τα επιχειρήματα είναι δύο:

-Η γενικευμένη χρήση των δακρυγόνων στις δυτικές χώρες («όλες οι αστυνομικές δυνάμεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά και των ΗΠΑ χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια τη δραστική αυτή ουσία CS (χλωροβενυλιδενεμαλονιτρίλιο) ως το ηπιότερο μέσο, όταν απαιτείται διάλυση συγκεντρωμένου πλήθους») πρέπει να γίνεται με την τήρηση των προβλεπόμενων προδιαγραφών από τους κατασκευαστές – χρονική διάρκεια, απόσταση και σημείο ψεκασμού στους διαδηλωτές.

-Η χαμηλή περιεκτικότητα των δακρυγόνων αερίων της δραστικής ουσίας “CS” («σε ελάχιστη συγκέντρωση, πολύ κάτω του 56,3 mg/m3, που θεωρείται αβλαβής») και η, ως εκ τούτου, απουσία οποιουδήποτε κινδύνου: «Κατόπιν τούτων καθίσταται σαφές ότι δεν υπάρχουν βλαβερές συνέπειες στις ανωτέρω συγκεντρώσεις δραστικής ουσίας πέραν αυτής του συμπτώματος της δακρύρροιας, με πλήρη ανάληψη εντός δέκα λεπτών από την έκθεση», σημειώνει -επίσημα- η Ελληνική Αστυνομία.

Βέβαια, η άποψη των συνδικάτων των Ελλήνων αστυνομικών διαφέρει από αυτή της επίσημης άποψης της Αστυνομίας. Μάλιστα, έχουν γίνει πολλά παράπονα από αστυνομικούς για προβλήματα που αντιμετωπίζουν από τη χρήση των δακρυγόνων. Οι μάσκες που χρησιμοποιούνται -για οικονομικούς λόγους- δεν αντικαθιστούν συχνά τα φίλτρα τους και επιτρέπουν έτσι την εισαγωγή αερίου, ενώ αναπόφευκτη είναι πολλές φορές η επαφή των δακρυγόνων με το δέρμα. Ακόμα και μέσα στα λεωφορεία μετακίνησης των Δυνάμεων, σχεδόν πάντα υπάρχει κάποια διαρροή από τα κουτιά στα οποία φυλάσσονται αυτά τα χημικά. Τα συνδικάτα, μάλιστα, έχουν ζητήσει γνωμάτευση του Γενικού Χημείου του Κράτους ή κάποιας άλλης αρμόδιας υπηρεσίας που να λέει καθαρά ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Αλλά αυτή δεν υπάρχει.

Αντίστοιχα, όμως, υπάρχει επίσημη κυβερνητική θέση για το μείζον θέμα. Τον Οκτώβριο του 2016, τη δυσφορία του εξέφρασε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, απευθείας στον υπουργό Προστασίας του Πολίτη Νίκο Τόσκα, για τη ρίψη χημικών στους εκατοντάδες συνταξιούχους που διαδήλωναν έξω από το Μέγαρο Μαξίμου. Μάλιστα, του είχε ζητήσει «να μην επαναληφθεί κάτι τέτοιο». Λίγα λεπτά μετά τη συνομιλία Τσίπρα-Τόσκα, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη εξέδωσε ανακοίνωση: «Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη για την περιορισμένη χρήση χημικών κατά τη διάρκεια διαδήλωσης συνταξιούχων σήμερα, 3 Οκτωβρίου 2016, στη συμβολή της λεωφόρου Βασ. Σοφίας με την οδό Ηρώδου Αττικού. Μετά το σημερινό περιστατικό, δόθηκε εντολή να απαγορευτεί κάθε χρήση δακρυγόνων σε διαδηλώσεις εργαζομένων και συνταξιούχων».

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι κατά των χημικών. Όχι μόνο τώρα, ως πρωθυπουργός, αλλά και πριν. «Είναι ευκαιρία να πούμε ότι η ιστορία με τα χημικά πρέπει κάποτε να τελειώσει. Είμαστε η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που γίνεται χρήση αυτών των απαγορευμένων ουσιών, είναι πολύ επικίνδυνες αυτές οι ουσίες. Εμείς ισχυριζόμαστε ότι γενικά η καταστολή δεν είναι μέσο λύσης των κοινωνικών προβλημάτων, αλλά εδώ πρέπει να δούμε ότι γιατί σε άλλες ώρες δεν χρησιμοποιούνται αυτά τα χημικά και χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα;» είχε πει προ ετών σε τηλεοπτική του συνέντευξη ο πρωθυπουργός.

Στις 07/10/2011 μαθαίναμε με ένα tweet πως ο ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε τροπολογία στη Βουλή για την καθολική απαγόρευση χημικών αερίων και άλλων όπλων εξαιρετικά επικίνδυνων για την ανθρωπότητα, κάνοντας και σχετική ανάρτηση στη σελίδα του κόμματος.

Στο ίδιο πνεύμα κινούνταν και οι θέσεις τού ΣΥΡΙΖΑ που είχαν δοθεί προεκλογικά προς δημόσια διαβούλευση για την ΕΛΑΣ. Στο σχετικό κείμενο αναφερόταν, μεταξύ άλλων: 

«Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει και θα υλοποιήσει αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση της χώρας την άμεση κατάργηση των ΜΑΤ και την ενοποίηση των ομάδων ΔΙΑΣ, ΖΗΤΑ και ΔΕΛΤΑ με παράλληλη απαγόρευση εμπλοκής τους σε διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις πολιτών. Επίσης, στο ίδιο κείμενο προτείνεται η άμεση απαγόρευση χρήσης χημικών ουσιών (δακρυγόνων κ.λπ.).

Ο πρώτος υπουργός Δημόσιας Τάξης επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, Γιάννης Πανούσης, είχε κάνει λόγο για «αυτοκάθαρση της Αστυνομίας». Εναν χρόνο μετά, τον Ιανουάριο τού 2016, και ενώ είχαν ξαναρίξει χημικά σε συνταξιούχους, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Νίκος Τόσκας, είχε κάνει λόγο για «καταστολή με τον ηπιότερο δυνατό τρόπο» και είχε αποδώσει την επίθεση των ΜΑΤ σε «συνδυασμό ατυχών συγκυριών ή ατυχών χειρισμών».

Στις 11 Ιανουαρίου 2019, την αντίδραση των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Παιδείας, καθώς και του ΣΥΡΙΖΑ, προκάλεσαν οι χειρισμοί της Αστυνομίας στη διαδήλωση των δασκάλων, κατά την οποία τραυματίστηκε μια πολίτης, αλλά και ο βουλευτής του ΚΚΕ Γιάννης Δελής. Η πολιτική προϊσταμένη της ΕΛΑΣ, Όλγα Γεροβασίλη, χαρακτήρισε «πολιτικά επικίνδυνες» και «αντιδημοκρατικές» τις ενέργειες των αστυνομικών των ΜΑΤ που «χτύπησαν στα τυφλά» κατά τη διαδήλωση των εκπαιδευτικών, στη διασταύρωση Βασ. Σοφίας και Ηρώδου του Αττικού: «Θεωρώ απαράδεκτες και πολιτικά επικίνδυνες τις σημερινές ενέργειες κάποιων ανδρών των ΜΑΤ, οι οποίοι χτύπησαν στα τυφλά συγκεντρωμένους διαδηλωτές με δακρυγόνα και χειροβομβίδες κρότου-λάμψης, με αποτέλεσμα να μεταφερθούν στο νοσοκομείο τραυματισμένοι ο βουλευτής του ΚΚΕ Γιάννης Δελής και η Θοδώρα Δριμάλα, μέλος του ΔΣ της ΔΟΕ και στέλεχος του ΠΑΜΕ» είχε δηλώσει τότε η κυρία Γεροβασίλη.

Αλλά δεν είναι μόνο η σημερινή κυβέρνηση η οποία έχει συγκεκριμένη στάση απέναντι στη ρίψη χημικών στις διαδηλώσεις. Τον Δεκέμβριο του 2009, απαγόρευση χρήσης των δακρυγόνων και των χημικών κατά την αντιμετώπιση διαδηλώσεων, ανήγγειλε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης σε συνέντευξη Τύπου, στην οποία έκανε απολογισμό των πεπραγμένων στα όσα έγιναν στο τριήμερο των εκδηλώσεων για τον θάνατο του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου. «Τα χημικά», όπως είπε ο ίδιος, «βλάπτουν τη δημόσια υγεία και, παράλληλα, καταστρέφουν το περιβάλλον». Επίσης, για πρώτη φορά παραδέχεται δημοσίως ο αρμόδιος υπουργός αυτό που έχει επανειλημμένως υποστηριχθεί από επιστήμονες: ότι, δηλαδή, οι χειροβομβίδες κρότου–λάμψης (Νο 514) και όλοι οι άλλοι τύποι δακρυγόνων που χρησιμοποιούνται από τις Αρχές περιέχουν -μεταξύ άλλων χημικών- και την εξαιρετικά δραστική ουσία CS, την οποία αναφέραμε παραπάνω.

Πολλά χρόνια πριν, στις 10 Ιανουαρίου του 1991, η χρήση δακρυγόνων στην Αθήνα ήταν τόσο εκτεταμένη, για τα δεδομένα της εποχής, που οδήγησε στην απώλεια του ελέγχου. Αφορμή για το μαζικό ξέσπασμα του μαθητικού και φοιτητικού κινήματος ήταν η δολοφονία του καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα από μέλη της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας.

Στις ημέρες των «Αγανακτισμένων», το 2011, όταν ψηφιζόταν το μεσοπρόθεσμο ρίχθηκαν χιλιάδες χημικά και βομβίδες κρότου λάμψης. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Real News» τότε, “την Τετάρτη 29 Ιουνίου τα ΜΑΤ κατανάλωσαν 2.200 βομβίδες χημικών και κρότου λάμψης και την Πέμπτη 30 Ιουνίου 2011 το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας παράγγειλε 10 χιλιάδες τεμάχια δακρυγόνων αξίας 900.000 ευρώ”.

Το 2012, επί κυβερνήσεως Σαμαρά, θύματα της ευρείας χρήσης χημικών και δακρυγόνων από την Αστυνομία -στην πλατεία Συντάγματος, μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη-  έπεσαν και οι Μίκης Θεοδωράκης και Μανώλης Γλέζος, που την ώρα εκείνη προσπαθούσαν να εισέλθουν στη Βουλή.

Φυσικά, όπως έχει αποδειχθεί και βλέπουμε καθημερινά, οι αστυνομικές δυνάμεις -όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλον τον κόσμο- χρησιμοποιούν εκτεταμένα διαφόρων ειδών χημικά για τη διάλυση ταραχών, διαδηλώσεων κ.λπ.

Κάποιοι, εξαιρετικά ρομαντικοί, θεωρούν ότι κάποτε οι ρίψεις δακρυγόνων θα καταργηθούν. Αλλά μέχρι να γίνει πράξη αυτό, τα δάκρυα στα μάτια από τα χημικά θα συνεχίσουν να  τρέχουν…