Σεισμός Κρήτη: Γιατί ήταν ιστορικός – Γιατί σημειώθηκαν τόσες ζημιές στο Αρκαλοχώρι

Τα σεισμικά αντανακλαστικά ενός νομού που δε «θυμόταν» σεισμό με καταγεγραμμένο επίκεντρο στο χερσαίο χώρο ξύπνησε ο ισχυρός σεισμός των 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που σημειώθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης το πρωί της Δευτέρας αφήνοντας πίσω της ένα νεκρό και πλήθος υλικών ζημιών.

Σεισμός Κρήτη: Γιατί πέρασε στην ιστορία

Οπως εξηγούν σεισμολόγοι στο «ethnos.gr» στα χρόνια ύπαρξης των ενόργανων μετρήσεων δεν είχε προυπάρξει στην περιοχή σεισμός τέτοιου μεγέθους με επίκεντρο που δε βρισκόταν στον υποθαλάσσιο χώρο. Το θέμα αυτό πάντα προβλημάτιζε τους ειδικούς επιστήμονες δεδομένου ότι το Ηράκλειο είναι μια πόλη με σημαντικά ανοιχτά οικιστικά ζητήματα καθώς είναι κοινό μυστικό ότι σε μεγάλο βαθμό πρόκειται για μια «αυθαιρετούπολη» με τις εκτιμήσεις να ανεβάζουν τον αριθμό των αυθαιρέτων σε περίπου 35.000 σε μια πόλη των 150.000 κατοίκων. 

Την ίδια στιγμή το Ηράκλειο δεν ξεφεύγει από τον γενικό κανόνα του κτιριακού δυναμικού της χώρας που βάσει των στοιχείων, «γερνάει» και δεν είναι επαρκώς σεισμικά θωρακισμένο. Σήμερα υπολογίζεται ότι το 75% του δομημένου πλούτου στην Ελλάδα είναι κατασκευασμένο πριν το 1985. Αυτό σημαίνει ότι οι σχετικές μελέτες κατασκευής έχουν γίνει με τον πρώτο αντισεισμικό κανονισμό του 1959, ο οποίος θεωρείται εν πολλοίς ξεπερασμένος καθώς δεν λάμβανε υπόψη το ζήτημα της επιτάχυνσης ή σε σημαντικά ποσοστά ακόμα και πριν το 1959.

Παράλληλα βάσει μιας πρόσφατης καταγραφής του ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης μόνο στην παλιά πόλη του Ηρακλείου καταγράφηκαν περισσότερα από 700 κτίρια, τα οποία θεωρούνται επικίνδυνα, καθώς εμφανίζουν χαρακτηριστικά ετοιμορροπίας με τις επεμβάσεις σε αυτά να είναι εξαιρετικά δύσκολες και χρονοβόρες αφού στην πλειονότητά τους έχουν σύνθετο ιδιοκτησιακό καθεστώς ή είναι διατηρητέα.

Στο παρελθόν από κτίρια όπως αυτά – πολλά εκ των οποίων βρίσκονται σε κεντρικούς δρόμους της πόλης - έχουν αποκολληθεί ολόκληρα μπαλκόνια και από θαύμα αποφεύχθηκαν τα χειρότερα.

Οσο για το Αρκαλοχώρι, το οποίο υπήρξε και το επίκεντρο του σεισμού, τα περισσότερα κτίρια είναι λιθόκτιστα και άρα ιδιαιτέρως ευάλωτα εάν δε θωρακιστούν.

«Διαπιστώνονται πολλές βλάβες σε παραδοσιακές κατασκευές και συγκεκριμένα σε κτίρια από τοιχοποιία: λιθοδομές, κ.α. τόσο σε κτήρια κατοικιών όσο και σε άλλα δομήματα ή ναούς» λέει στο «ethnos.gr» ο Βασίλης Μπαρδάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας. Και συνεχίζει: «Επιβεβαιώνεται με θλιβερό τρόπο η ανάγκη στατικής αναβάθμισης των κατασκευών. Προς τούτο, πρέπει να δοθούν κίνητρα στους πολίτες, και στους φορείς που έχουν την ευθύνη συντήρησης παλαιών κατασκευών (πχ ΟΤΑ, ΑΕΙ, κλπ). Πέραν δηλαδή των κινήτρων της επιθυμητής ενεργειακής αναβάθμισης, προκύπτει η ανάγκη σημαντικών κινήτρων βελτίωσης της αντισεισμικής συμπεριφοράς των παλαιών κατασκευών».

Σύμφωνα με τον κ. Μπαρδάκη, η βελτίωση γίνεται μετά από στοχευμένες επεμβάσεις – ενισχύσεις: «Έχουμε πλέον κανονιστικά κείμενα που καλύπτουν και αυτές τις περιπτώσεις. Οι σύγχρονοι κανονισμοί, η τεχνολογία και τα προηγμένα υλικά, μας δίνουν τη δυνατότητα να επέμβουμε και να αναβαθμίσουμε την ασφάλεια αυτών των κατασκευών ακόμη και μέχρι το επίπεδο ασφάλειας των σύγχρονων κατασκευών – αυτών που ανεγείρονται τώρα. Αν ακολουθήσουμε αυτό τον στόχο, της στατικής αναβάθμισης των κατασκευών, θα μειώσουμε τις επιπτώσεις τέτοιων ή και «μεγαλύτερων» σεισμών, που όπως γνωρίζουμε…. Επαναλαμβάνονται» καταλήγει.

Ενεργειακή αναβάθμιση χωρίς στατική ενίσχυση

Η ανάγκη ταυτόχρονης στατικής ενίσχυσης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων έχει τεθεί πολλές φορές από τον κλάδο των μηχανικών και πλέον επιβεβαiώνεται από περιπτώσεις, όπως αυτές του φονικού σεισμού στη Σάμο, αποτέλεσμα του οποίου ήταν ουσιαστικά να εκμηδενίσουν οι ενέργειες αναβάθμισης που είχαν προηγηθεί σε κτίρια που «τραυμάτισε» βαριά ο σεισμός.

Ωστόσο παρά τις προσπάθειες, στα προγράμματα «Εξοικονομώ» δεν έχουν μπει ακόμα οι εργασίες στατικής ενίσχυσης, καθώς η Ε.Ε. δε φαίνεται να ενστερνίζεται τις ανάγκες του ευρωπαικού και πιο σεισμογόνου νότου.

Στη λύση του προβλήματος των ετοιμόρροπων κτιρίων στόχευε σε ένα βαθμό και το πρόγραμμα «Διατηρώ», του υπουργείου Περιβάλλοντος, το οποίο είχε ως αντικείμενο την παροχή κινήτρων για τη θωράκιση διατηρητέων κτιρίων. Το υπουργείο φιλοδοξούσε να το εντάξει στη λίστα έργων του Ταμείου Ανάκαμψης, κάτι το οποίο δεν κατέστη εφικτό. Τελικώς εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ με τη σχετική πρόσκληση για τους ιδιοκτήτες να αναμένεται να βγει στον αέρα το πρώτο τρίμηνο του 2022. Στόχος είναι η δαπάνη αναικαίνισης να επιχορηγείται κατά το ήμισυ, ενώ εκτιμάται ότι ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος θα φτάσει τα 250 εκατομμύρια ευρώ.

Για τα κτίρια που είναι επικινδύνως ετοιμόρροπα, πάντως, έχει ανοίξει ο δρόμος για fast track διαδικασίες κατεδάφισης. Ωστόσο οι αποκεντρωμένες διοικήσεις, οι οποίες έχουν την ευθύνη πραγματοποίησης των αυτοψιών και σύνταξης των πρωτοκόλλων κατεδάφισης εντός 15 ημερών δεν έχουν πιάσει ακόμα δουλειά.

Ο σεισμός στο Αρκαλοχώρι θα μείνει στην ιστορία

Ο χθεσινός σεισμός, πάντως, υπενθύμισε στην Κρήτη ότι καμία περιοχή δεν είναι άτρωτη. Ως «σεισμό που θα μείνει στην ιστορία» τον περιγράφει στο «ethnos.gr» ο σεισμολόγος, Γεράσιμος Παπαδόπουλος επισημαίνοντας ότι πρόκειται ουσιαστικά για τον πρώτο σεισμό αυτού του μεγέθους που καταγράφηκε στον χερσαίο χώρο της Κρήτης ενόργανα.

Το χτύπημα του Εγκέλαδου σημαίνει και το τέλος του «μύθου» που ήθελε στην περιοχή να συμβαίνουν αποκλειστικά υποθαλάσσιοι σεισμοί μεγάλου μεγέθους και ενδεχομένως να είχε οδηγήσει σε έναν σχετικό εφησυχασμό.

«Πλέον έχουμε ένα ιστορικό μάθημα καθώς το τεκμήριο της καταγραφής επιβεβαιώνει ότι στην πραγματικότητα στον ελλαδικό χώρο δεν υπάρχουν απρόσβλητες περιοχές από σεισμό», εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος.

Υπενθυμίζει μάλιστα ότι τον Μάιο του 2020 είχε καταγραφεί σεισμός αρκετά μεγαλύτερος – μεγέθους 6,6 Ρίχτερ – ο οποίος όμως είχε επίκεντρο στο θαλάσσιο χώρο της Ιεράπετρας και ως εκ τούτου δεν υπήρξαν καθόλου ζημιές.

Τον πρόσφατο σεισμό που έπληξε το Αρκαλοχώρι, πάντως, οι σεισμολόγοι όχι μόνο τον περίμεναν εξαιτίας της έντονης σεισμικότητας που είχε καταγραφεί τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά είχαν συστήσει και την πλήρη εφαρμογή του επιχειρησιακού σχεδίου «Εγκέλαδος», το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ενημέρωση των κατοίκων, λήψη πρακτικών μέτρων, καθαίρεση επικινδύνων και επικαιροποίηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης.

Συγκεκριμένα, όπως σημειώνει ο κ. Παπαδόπουλος, από τις αρχές Ιουνίου είχαμε συνεχή σεισμική δράση στην ίδια περιοχή. Γι΄αυτόν το λόγο η Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου του ΟΑΣΠ της οποίας είμαι μέλος, συνεδρίασε εκτάκτως στις 21 Ιουλίου, υπό την προεδρία του Καθ. Ευθύμιου Λέκκα, και απεφάνθη ότι:

• δεν αποκλείεται η γένεση ισχυρότερου σεισμού, σε σχέση με αυτούς που είχαν γίνει μέχρι τότε, δηλαδή 4,4 Ρίχτερ, και

• πρέπει να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή του Σχεδίου Εγκέλαδος από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Αν και το μέγεθος του σεισμού που ανέμεναν οι σεισμολόγοι δεν προσδιοριζόταν, η σύσταση για ενεργοποίηση του σχεδίου «Εγκέλαδος» είθισται να γίνεται όταν εκτιμάται οτι υπάρχει κίνδυνος για σεισμούς άνω των 5 Ρίχτερ.

Αλλωστε, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, στην περίπτωση της Κρήτης «η φύση είχε προειδοποιήσει». Οσο για το ρήγμα που έδωσε τον ισχυρό σεισμό, ήταν μερικώς άγνωστο, αλλά πλέον θεωρείται πλήρως επιβεβαιωμένο.

Οι ειδικοί επιστήμονες εκτιμούν ότι πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για τον κύριο σεισμό, αλλά αναμένουν παράλληλα και την παρέλευση των πρώτων 72 ωρών ώστε να μελετηθει επαρκώς η μετασεισμική ακολουθία, η οποία έως και το βράδυ κρινόταν φυσιολογική έχοντας «δώσει» μετασεισμό έως και 4,8. 

Γεωλογικά σύνθετη εξίσωση

«Ο σεισμός των 6 Ρίχτερ στο Αρκαλοχώρι και η ακολουθία του που θα «επιβαρύνει» τις κατασκευές στην περιοχή, εκδηλώνεται σε μια γεωλογικά σύνθετη περιοχή» σημειώνει στο «ethnos.gr» ο καθηγητής Γεωδυναμικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Γιάννης Κουκουβέλας.

Ο ίδιος εξηγεί ότι το σημείο του επικέντρου αφενός βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο που συγκρούεται η πλάκα της Αφρικής με την ευρωπαική, ενώ ταυτόχρονα επειδή αυτή η περιοχή βρίσκεται σε μία ανύψωση έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρχουν παλιά ρήγματα και να δημιουργούνται νέα: «Η ανυψωση που συμβαίνει δημιουργεί και νέα ρήγματα. Επομένως αν δει κανένας και πως ήταν κατανεμημένα τα επίκεντρα το προηγούμενο διάστημα και που εκδηλώνεται η σεισμικότητα σήμερα, θα περιμέναμε σύμφωνα με το σμήνος των μικροσεισμών που είχαν προηγηθεί, το επίκεντρο να είναι βορειοτερα, γύρω στα 4 – 5 χιλιόμετρα στο ύψος μεταξύ Αρχανών και Καστελίου».

Ο κ. Κουκουβέλας προσθέτει πως ο σεισμός δεν έχει «δείξει» ακόμα με βεβαιότητα το ρήγμα που τον προκάλεσε τονίζοντας ότι ο ίδιος θα ανέμενε μία ακόμα πλουσιότερη μετασεισμική ακολουθία.

Σε επίπεδο κτιριακού δυναμικού, σημειώνει ότι στο Αρκαλοχώρι υπάρχουν πολλά πετρόκτιστα κτίρια, τα οποία ενδέχεται να παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα καθώς ήταν ήδη καταπονημένα και από τις προηγούμενες δονήσεις: «Ο κόσμος θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός γιατί τα κτίρια ήταν ήδη επιβαρυμένα από την προσεισμική δραστηριότητα και τα σπίτια δεν είναι αυτά που ήταν πριν έξι μήνες. Θα πρέπει σίγουρα να ζητήσουν γνώμη μηχανικού και να τηρήσουν τις συστάσεις με ευλάβεια».

Το κτιριακό δυναμικό του νομού

Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή που είχε πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Αντισεισμικής Ενίσχυσης Υφισταμένων Κατασκευών (ΕΠΑΝΤΥΚ), στο νομό Ηρακλείου καταγράφηκαν 124.354 κτίρια. Απ΄αυτά, το 35% αφορά κτίρια πριν το 1960 και κατά συνέπεια πριν τον πρώτο αντισεισμικό κανονισμό, ενώ 44% αφορά κτίρια που αναγέρθηκαν έως το 1985, δηλαδή με τον πρώτο αντισεισμικό κανονισμό.

Αναλυτικά, το κτιριακό δυναμικό του νομού Ηρακλείου κατασκευάστηκε:

• Πριν το 1919: 4%.

• 1920 – 1945: 14%

• 1946 – 1960: 17%

• 1961 – 1970: 17%

• 1971 – 1980: 17%

• 1981 – 1985: 10%

• 1986 – 1990: 8%

• 1991 – 1995: 6%

• Από το 1996 και μετά: 4%

• Υπό κατασκευή ή δε δηλώθηκαν: 3%.

Η πόλη του Ηρακλείου γλίτωσε από το σεισμό της Δευτέρας με ελάχιστες μικροζημιές σε λίγα κτίρια. Παρόλα αυτά τα ειδικά συνεργεία του δήμου θα διενεργησουν αυτοψίες στο σύνολο των σχολείων της περιοχής για προληπτικούς λόγους, όπως μας λέει ο αρμόδιος για πολεοδομικά θέματα αντιδήμαρχος Ηρακλείου, Γιώργος Καραντινός.

Αναφορικά με τα επικίνδυνα κτίρια της παλιάς πόλης, το ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης έχει ήδη παραδώσει στο δήμο κατάλογο με περισσότερα από 700 κτίρια, τα οποία εμφανίζουν επικινδυνότητα για το δημόσιο χώρο, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του, Μιχάλης Χωραφάς.

«Τα κτίρια στην πόλη του Ηρακλείου ανταποκρίθηκαν ικανοποιητικά σε αυτόν το σεισμό. Αλλα για την ανθεκτικότητα του κτιριακού δυναμικού θα πρεπει να αναληφθούν οι ευθύνες συντήρησης και επισκευής όπου χρειάζονται».

Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εύκολο, ειδικά αν πρόκειται για διατηρητέα κτίρια, σημειώνει ο κ. Καραντινός: «Ο δήμος έχει ήδη ελέγξει 200 επικίνδυνα κτίρια. Ορισμένα αποκαταστάθηκαν και από τους ιδιοκτήτες τους αν και αυτό δεν είναι πάντα εύκολο ύστερα από τη μακροχρόνια οικονομική κρίση. Ωστόσο ο κατάλογος εξαιτίας των καθυστερήσεων διαρκώς μεταβάλλεται».

Όλες οι ειδήσεις

Συναγερμός στο Καστελόριζο: Περίεργες κινήσεις Τούρκων - Δύο συλλήψεις

Σεισμός Κρήτη: Οι δύο Αρμαγεδδώνες των 8 Ρίχτερ που σήκωσαν το νησί 9 μέτρα και ισοπέδωσαν Αίγυπτο και Τυνησία

Ληστεία σε τράπεζα στη Μητροπόλεως: Σε Παγκράτι, Βύρωνα, Αιγάλεω και Κορυδαλλό ο 33χρονος με το Καλάσνικοφ

Mega deal 5 δισ. με Γαλλία: 3 φρεγάτες Belharra, 3 κορβέτες Gowind - Ιστορική αμυντική συμφωνία