Κορονοϊός: Η μετάλλαξη Όμικρον και… η υπόλοιπη ελληνική αλφάβητος - Ποια γράμματα παραλείφθηκαν και γιατί

Αλφα, Βήτα, Λάμδα, Δέλτα και τώρα Ομικρον. Τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου βρίσκονται αυτή τη στιγμή στα χείλη όλων των ανθρώπων του πλανήτη περιγράφοντας τον εφιάλτη των μεταλλάξεων του κορονοϊού, ο οποίος εδώ και δύο χρόνια έχει κυριεύσει τις ζωές μας.

Η χρήση των γραμμάτων της ελληνικής αλφαβήτου προκειμένου να περιγράψουν τις μεταλλάξεις δε φάνηκε να δυσκόλεψε ιδιαίτερα όσους προσπαθούσαν να τις προφέρουν μέχρι που ...φτάσαμε στη μετάλλαξη Ομικρον.

Από την ημέρα που «βαφτίστηκε» η νέα μετάλλαξη έχει αναπτυχθεί μια πολεμική σε αρκετές χώρες αναφορικά με τη σωστή προφορά της, ενώ όσοι αναγκάζονται να την αναφέρουν συχνά φαίνεται ότι έχουν ένα λόγο παραπάνω να εύχονται η ανθρωπότητα να ξεμπερδέψει με αυτήν μια ώρα αρχύτερα.

Δημοσιεύματα σε μεγάλα ειδησεογραφικά μέσα μεταξύ των οποίων οι New York Times και η γαλλική Liberation αφιερώνουν τις τελευταίες ημέρες επαναλαμβανόμενα και εκτενή ρεπορτάζ για το σωστό τρόπο προφοράς της μετάλλαξης Ομικρον φιλοξενώντας μάλιστα επιστήμονες γλωσσολογίας και κοινωνιογλωσσολογίας ορισμένοι εκ των οποίων υποστηρίζουν ότι ακόμα και ο τρόπος που προφέρει κανείς αυτή τη μικρή ελληνική λέξη και το πόσο αυτός βρίσκεται κοντά στην ελληνική γλώσσα αποτελεί σε ένα βαθμό ένδειξη του αν έχει διδαχτεί αρχαία ελληνικά και κατ΄επέκταση της κοινωνικής του τάξης.

Πολλά απ΄αυτά τα ρεπορτάζ συνοδεύουν ηχητικά, με προτεινόμενους τρόπους προφοράς της λέξης, η οποία ετυμολογικά σημαίνει μικρό «ο» (βραχύ) ώστε να ξεχωρίζει από το μακρό «ω», τα οποία πρόφεραν διαφορετικά οι Αρχαίοι Ελληνες.

Πώς επελέγη το ελληνικό αλφάβητο

Στα τέλη της περασμένης άνοιξης ο ΠΟΥ ξεκίνησε να αναφέρεται στις βασικές μετάλλάξεις του ιού με γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι άλλωστε πολύ κοντά και στο λατινικό αλφάβητο.

Στόχος ήταν να βρεθεί ένας απλός και εύκολος τρόπος να ταξινομηθούν οι μεταλλάξεις καθώς τα εργαστηριακά τους ονόματα ήταν ιδιαίτερα σύνθετα και πολύ δύσκολο να απομνημονευτούν και να αποδοθούν σωστά για την ενημέρωση των πολιτών. Αποτέλεσμα ήταν όλοι να καταλήγουν να αναφέρονται στις μεταλλάξεις βάσει της χώρας στην οποία εντοπίστηκαν τα πρώτα κρούσματα, κάτι το οποίο θεωρήθηκε ότι στιγμάτιζε συγκεκριμένες χώρες αποτελώντας ουσιαστικά τρόπο διάκρισης μεταξύ των κρατών.

Απόδειξη ήταν ότι μέχρι να ανακοινωθεί η χρήση του ελληνικού αλφαβήτου κανείς δεν αναφερόταν στη μετάλλαξη B.1.1.7 ή B.1.351 με τους περισσότερους να κάνουν λόγο για τη βρετανική μετάλλαξη και τη μετάλλαξη της Νότιας Αφρικής.

Αλλωστε, σύμφωνα με τους επιστήμονες, συχνά η ονομασία ιών με γεωγραφικούς όρους εκτός από άδικη είναι και παραπλανητική. Φερνουν μάλιστα ως παράδειγμα τον ιό Εμπολα που ονομάστηκε έτσι λόγω ενός ποταμού, ο οποίος όμως στην πραγματικότητα βρίσκεται πολύ μακρια από τον τόπο εμφάνισης του ιού, ενώ ακόμα και για την ισπανική γρίππη η επιστημονική κοινότητα μοιάζει να μην έχει καταλήξει για τον ακριβή τόπο προέλευσής της.

Κάπως έτσι ο ΠΟΥ οδηγήθηκε στα ελληνικά γράμματα, χωρίς αυτο να σημαίνει ότι προηγουμένως δεν είχαν εξεταστεί και άλλα συστήματα από μία ειδική ομάδα συνεργατών του Οργανισμού από όλον τον κόσμο μεταξύ των οποίων ειδικοί στην ταξινόμηση ιών, ερευνητές ακόμα και εθνικές αρχές.

Τα συγκεκριμένα ονόματα των μεταλλάξεων ουδέποτε αντικατέστηκαν την επιστημονική ονομασία τους, η οποία άλλωστε εμπεριέχει σημαντική επιστημονική πληροφορία και γι΄αυτό εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στην έρευνα.

Ποια γράμματα παραλείφθηκαν και γιατί - Ποια η συνέχεια εάν εξαντληθούν τα γράμματα

Μέχρι τώρα με το ελληνικό αλφάβητο έχουν ονοματιστεί άλλες 11 γνωστές μεταλλάξεις εκτός της Ομικρον. Οι προηγούμενες αφορούν τέσσερεις μεταλλάξεις ανησυχίας συμπεριλαμβανομένης της Δέλτα και της Βήτα, τέσσερεις μεταλλάξεις ενδιαφέροντος όπως η Ητα και η Λάμδα και τρεις μεταλλάξεις αρχικού ενδιαφέροντος που στη συνέχεια υποβαθμίστηκαν η Εψιλον, η Ζήτα και η Θήτα.

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που παρατήρησαν ότι η επιλογή του Ομικρον για τη νέα μετάλλαξη, άφησε ανεκμετάλλευτα δύο γράμματα, το Νι και το Ξι. Το πρώτο αποφεύχθηκε επειδή στη λατινική του απόδοση Nu θεωρήθηκε ότι θα μπορούσε να προκαλέσει σύγχυση με τη λέξη new (καινούριος), ενώ μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αιτία παράλειψης του Ξ. Και εδώ ο λόγος ήταν η αποφυγή δημιουργίας διακρίσεων εις βάρος μιας συγκεκριμένης χώρας καθώς η λατινική απόδοση Xi αποτελεί διαδεδομένο επώνυμο στην Ασία, αλλά και τμήμα του ονόματος του ίδιου του Κινέζου προέδρου Xi Jinping.

Στο μεταξύ η πορεία της πανδημίας έως τώρα δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού ή αισιοδοξίας με τα συνεχή κύματα να εξακολουθούν να σκοτώνουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους ανά τον κόσμο. Στον ΠΟΥ ήδη σκέφτονται ότι στο μέλλον οι μεταλλάξεις ενδέχεται να ξεπεράσουν τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου αναζητώντας ένα άλλο σύστημα ονοματοδοσίας.

Στελέχη του Οργανισμού σε πρόσφατες δηλώσεις τους σε ΜΜΕ ανέφεραν ότι πιθανότατα η συνέχεια θα γραφτεί στα ...άστρα καθώς αφού εξετάστηκε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθούν τα ονόματα των αρχαίων ελληνικών θεοτήτων, στη συνέχεια απορρίφθηκε για λόγους δυσκολίας στην προφορά.

Ετσι, το πιθανότερο σενάριο θέλει τη συνέχεια – εφόσον αυτή υπάρξει – να έχει ονόματα αστερισμών, όπως οι Ιχθείς, οι Δίδυμοι ή ο Ωρίωνας, κλπ.

Μακραίωνη παράδοση η χρήση του ελληνικού αλφαβήτου

Οι μεταλλάξεις του κορονοιού δεν είναι οι πρώτες έννοιες που πήραν τα ονόματά τους από το ελληνικό και το λατινικό αλφάβητο. Τα ελληνικά γράμματα έχουν χρησιμοποιηθεί στις επιστήμες των Μαθηματικών, της Φυσικής, της Μηχανικής.

Η ονομασία αστερισμών από τον Μπάγιερ χρησιμοποίησε επίσης ελληνικά γράμματα με το πεζό α να αναφέρεται στο πιο φωτεινό αστέρι ενός αστερισμού, ενώ ειδικά οι λέξεις Alpha και Omega χρησιμοποιούνται ευρέως και σε άλλες γλώσσες για να υποδηλώσουν διάφορες έννοιες ή ακόμα ως εμπορικές ονομασίες.

«Δε θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι χρησιμοποιείται η ελληνική ορολογία διότι μπορεί το ελληνικό αλφάβητο να το πήραν οι Ελληνες από τους Φοίνικες και να το εμπλούτισαν με φωνήεντα, αλλά μέσω της ελληνικής γλώσσας διαδόθηκε και τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου έγιναν διεθνή», εξηγεί στο «ethnos.gr» ο καθηγητής Γλωσσολογίας στο ΕΚΠΑ, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.

Σε αυτό βεβαίως – όπως προσθέτει ο ίδιος – βοήθησε σημαντικά και η λατινική γλώσσα, η οποία κυριάρχησε μετά την ελληνική «ταξιδεύοντας» ακόμα περισσότερο τα ελληνικά γράμματα και κάνοντάς τα οικεία στις δυτικές χώρες.

«Στην πραγματικότητα αυτή η κατηγοριοποίηση από τον ΠΟΥ όχι μόνο δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση, αλλά είναι αυτονόητη διότι αποτελεί συνέχεια μιας μακραίωνης παράδοσης» σημειώνει ο κ. Χαραλαμπάκης προσθέτοντας ότι «από τον 12ο αιώνα βλέπουμε στα λεξικά τις λέξεις alpha, beta, κλπ. Επιβεβαιώνεται ότι και στην επιστήμη, στην υψηλή τεχνολογία και στην ειδικευμένη ορολογία συνεχίζεται η παράδοση της χρήσης του ελληνικού αλφαβήτου, η οποία γνώρισε έκρηξη μετά την εποχή του Διαφωτισμού», καταλήγει.