Μεταφορά υπουργείων σε ΠΥΡΚΑΛ: Σφοδρές αντιδράσεις - «Βίαιη εκκένωση του κέντρου» – Ερωτήματα για νομιμότητα και διαφάνεια

Βίαιη εκκένωση του κέντρου της Αθήνας, η οποία μοιάζει περισσότερο με έκρηξη παρά με μια παρέμβαση στο χώρο, χαρακτήρισαν τη μεταφορά εννέα υπουργείων και πολυάριθμων άλλων Οργανισμών από το κέντρο της πόλης στις εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ στο δήμο Δαφνης – Υμηττού, οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Εταιρίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) και του Συλλογου Ελλήνων Μηχανικών Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΣΕΜΠΧΠΑ), σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησαν την Πέμπτη.

Παράλληλα σημείωσαν ότι η απόφαση εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για τη νομιμότητα, την επιστημονική δεοντολογία, τη διαφάνεια, τη συμμετοχή και εν τέλει, τη δημοκρατικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, για μια μείζονος σημασίας και μητροπολιτικού χαρακτήρα πολεοδομική παρέμβαση.

Δεν παρέλειψαν να αναφέρουν επίσης πως η διαδικασία που ακολουθήθηκε θα μπορούσε να προσβληθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).

Με μελανά χρώματα περιγράφηκε η απουσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος από το σχεδιασμό, το οποίο χρησιμοποιήθηκε μόνο την τελευταία στιγμή για την κατάθεση σχετικής τροπολογίας. «Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει γνώση της κατάστασης των κεντρικών επιτελικών κτιρίων και των κτιρίων του ευρύτερου δημοσίου στο κέντρο. Πρόκειται για μία βίαιη εκκένωση περίπου των μισών από τα υπουργεία που βρίσκονται στην κεντρική περιφέρεια της Αθήνας, ενώ παράλληλα προβλέπεται η μετακίνησή τους σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει την 5ετία κι αυτό χωρις να γνωρίζουμε ακριβώς τι συμβαίνει με το κτιριακό δυναμικό στο κέντρο της Αθήνας», σημείωσε η πρόεδρος του ΣΕΠΟΧ, Σοφία Αυγερινού – Κολώνια.

Οι ειδικοί επιστήμονες υπογράμμισαν τον κίνδυνο ερήμωσης του κέντρου με την εκπρόσωπο της ΕΛΛΕΤ, Μάρω Ευαγγελίδου να σημειώνει ότι κινδυνεύει να χάσει το στοιχείο της ανθεκτικότητάς της στα χρόνια της κρίσης: «Το στοιχείο που κράτησε ζωντανό το κέντρο της Αθήνας παρά την κριση τα τελευταία 10 χρόνια είναι ακριβως αυτή η πολυλειτουργικότητα. Με αυτό που προγραμματίζεται τώρα είναι σαν να δίνουμε μια τσεκουριά στα πόδια της ανθεκτικότητας» είπε χαρακτηριστικά.

Εκτός της ασυμβατότητας με τον στρατηγικό σχεδιασμό για το Μητροπολιτικό Συγκρότημα της Αθήνας, οι ειδικοί προειδοποίησαν για μια επερχόμενη ουσιώδη μεταβολή της πολεοδομικής ταυτότητας, το οποίο αφήνεται βορά στους μηχανισμούς της αγοράς την ώρα που οι εμπορικές και λοιπές λειτουργίες του ήδη πιέζονται από τις τουριστικές χρήσεις και της χρήσης της οικονομίας διαμοιρασμού σε συνδυασμό με την πανδημία.

Επισημάνθηκε ότι η προβλεπόμενη απομάκρυνση των κυβερνητικών λετουργιών ενέχει κινδύνους απομακρυνσης θέσεων εργασίας με σοβαρες επιπτώσεις οικονομικής κλίμακας, ενώ οι ανοδικές τάσεις της τουριστικής δραστηριότητας θα ασκήσουν περαιτέρω πιέσεις στις εμπορικές δραστηριότητες. Προσέθεσαν ότι η μονοειδίκευση του τουρισμού έχει καταστροφικές επιπτώσεις για τον χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία των πόλεων.

Οι πολεοδόμοι αναφέρθηκαν και στις εξαγγελίες σχετικά με τα κτίρια που δεν είναι σε καλή κατάσταση και για τα οποία υπάρχουν σκέψεις κατεδάφισης τονίζοντας ότι κι αυτό εξαγγέλλεται χωρίς να έχει προηγηθεί μία ακριβής καταγραφή που να έχει εκτεθεί στο δημόσιο διάλογο, χωρίς να υπάρχει μία αξιολόγηση.

«Οι επιπτώσεις στο ιστορικό κέντρο θα είναι ένα δυνατό τράνταγμα και μόνο αν φτιάχναμε ένα θεσμικό πλαίσιο παρέμβασης θα ξέραμε πως επαναχρησιμοποιούνται και αναζωογονούνται κενά κτίρια. Δεν υπάρχει λόγος να προσθέσουμε νέα κενά κτίρια για να τα αναβαθμίσουμε μετά. Ας ξεκινήσουμε από τα υπάρχοντα» τόνισε η κυρία Ευαγγελίδου.

Από την πλευρά της η κυρία Αυγερινού - Κολώνια μίλησε για ουσιαστική ακύρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού: «Αυτή τη στιγμή χάνεται ό,τι κερδήθηκε στη μεταπολεμική περίοδο όταν ο σχεδιασμός είχε βρεθεί σε πρώτο πλάνο. Πάμε πολλά χρόνια πίσω στα χρόνια της εποχής που ο σχεδιασμός ανήκε στο υπουργείο συντονισμού σημερινό ανάπτυξης. Πρόκειται για μεγάληπισθοδρόμηση που ακυρωνει τον πολεοδομικό σχεδιασμό».

Τα βασικά σημεία, στα οποία οι τρεις φορείς ασκούν κριτική, συνοψίζονται στα εξής:

• Το πρόγραμμα έχει χαρακτήρα «διπλής παρέμβασης» στον μητροπολιτικό χώρο, καθώς επηρεάζει ταυτόχρονα τόσο το κέντρο της Αθήνας όπου χωροθετούνται σήμερα τα επιμέρους κτίρια Υπουργείων, από το οποίο θα απομακρυνθούν, όσο και την ευρύτερη περιοχή Δάφνης - Υμηττού στην οποία πρόκειται να μετεγκατασταθούν (περιοχή υποδοχής).
• Δεν είναι συμβατό με τον στρατηγικό σχεδιασμό για το Μητροπολιτικό Συγκρότημα βάσει του Ρυθμιστικού Σχέδιου της Αθήνας/Αττική (Ρ.Σ.Α./2014) όσον αφορά στα κρίσιμα θέματα της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του μητροπολιτικού κέντρου και της χωροθέτησης της επιτελικής διοίκησης. Ακόμα σαφέστερη είναι η αντίθεσή του με το Σ.Ο.Α.Π./2015 (Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης για το Ιστορικό Κέντρο), του οποίου η «δράση 42» προβλέπει «Αντιστροφή της τάσης απομάκρυνσης επιτελικών δημόσιων φορέων από το κέντρο της Αθήνας».
• Ενώ έχει ανακοινωθεί η στόχευση της παρέμβασης για την περιοχή υποδοχής των χρήσεων, δεν έχει διατυπωθεί με επιστημονική σαφήνεια, παρά μόνο σε επίπεδο ιδεών, η πολεοδομική στόχευση για το αθηναϊκό κέντρο, το οποίο οδηγείται σε ουσιώδη μεταβολή της πολεοδομικής του ταυτότητας, η διαχείριση της οποίας φαίνεται να επαφίεται αποκλειστικά στους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς.
• Σοβαρό θεσμικό κώλυμα αποτελεί επίσης η απουσία της επιβαλλόμενης από ευρωπαϊκή οδηγία (2001/42) Στρατηγικής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Ε.Π.Ε.), η οποία βασίζεται σε εξέταση εναλλακτικών σεναρίων, σε πρώιμο στάδιο, δηλαδή προ της λήψης οριστικών αποφάσεων, καθώς και σε διαβούλευση με το κοινό και τους εμπλεκόμενους φορείς.
• Το πρόγραμμα έχει πρόδηλες συνέπειες για το ιστορικό κέντρο της πόλης ως προς τη μίξη των χρήσεων και λειτουργιών που αυτό φιλοξενεί, καθώς και των οικονομικών δραστηριοτήτων που συγκεντρώνει, χωρίς να διαφαίνονται επί του παρόντος τα επόμενα βήματα πολεοδομικού σχεδιασμού μιας ενδεχόμενης προοπτικής αναβάθμισης. Για να υπάρξει μια τέτοια προοπτική δεν μπορεί παρά να βασιστεί στην οραματική προσέγγιση μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής μητρόπολης του 21ου αιώνα, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί ιστορικά στο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας.
• Απουσιάζει ωστόσο, ή δεν έχει δημοσιοποιηθεί επί του παρόντος, η στρατηγική προσέγγιση για το διπλό αυτό εγχείρημα, που λόγω του μεγέθους και των αναμενόμενων επιπτώσεων, απαιτεί σχεδιασμό και προγραμματισμό βάσει των διεθνών καλών πρακτικών, έτσι ώστε να αποτελέσει ευκαιρία για την ανταγωνιστικότητα της πόλης.
• Το πρόγραμμα εγείρει ερωτήματα σε σχέση με την ύπαρξη επιστημονικής τεκμηρίωσης της στοχοθεσίας και μελετών προεκτίμησης επιπτώσεων σε χωροταξικό, πολεοδομικό, αναπτυξιακό / οικονομικό, περιβαλλοντικό, κοινωνικό και εν τέλει στρατηγικό επίπεδο, τόσο για την περιοχή προέλευσης όσο και για την περιοχή υποδοχής.
• Καταστρατηγεί τις αρχές του πολεοδομικού - χωρικού σχεδιασμού, του οποίου βασικοί πυλώνες είναι η δημόσια διαβούλευση προ της λήψης των αποφάσεων και η τήρηση ιεραρχίας μεταξύ των επιπέδων σχεδιασμού. Δε διαφαίνεται να έχει προηγηθεί μια πολεοδομική αξιολόγηση της συμβατότητας και εφικτότητας των μέγιστων συντελεστών και χρήσεων που ρυθμίστηκαν μέσω της τροπολογίας για την περιοχή υποδοχής λόγω μεγέθους του εγχειρήματος.
• Προκαταλαμβάνει το αποτέλεσμα του πολεοδομικού σχεδιασμού της περιοχής υποδοχής, που θα προέκυπτε μέσω της τήρησης των διαδικασιών εκπόνησης και έγκρισης Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (Ε.Π.Σ.), αφού προκαθορίζει το περιεχόμενο των κανονιστικών διατάξεων που κανονικά θα προέκυπταν από μια ολοκληρωμένη πολεοδομική μελέτη της ευρύτερης περιοχής επιρροής.
• Διαφαίνεται να υποστηρίζεται μεν από οικονομοτεχνική προσέγγιση (έχουν δημοσιοποιηθεί κάποιοι τελικοί υπολογισμοί), η οποία εκπονήθηκε όμως με δεδομένη την πολεοδομικής φύσεως επιλογή, χωρίς να προκύπτει από ευρύτερο τομεακό σχεδιασμό, συνολικής αντιμετώπισης, των -υπαρκτών- ζητημάτων στέγασης της επιτελικής δημόσιας διοίκησης.

Εντονος προβληματισμός και από τους εμπόρους

Περαιτέρω μελέτη των επιπτώσεων του εγχειρήματος ζητεί και ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών. Στην παρέμβασή του ο γενικός διευθυντής του ΕΣΑ, Σωτήρης Αντωνίου επεσημανε ότι ο Συλλογος ήδη προβληματίζεται. Θύμισε την περίπτωση της απομάκρυνσης του υπουργείου Παιδείας από την οδό Μητροπόλεως επισημαίνοντας χαρακτηριστικά: «Τότε νομίζαμε ότι θα αποφύγουμε τις πορείες και τις διαδηλώσεις, αλλά μέσα στα επόμενα δύο χρόνια ο δρόμος είχε αρχίσει να μετατρέπεται σε δρόμο- φάντασμα, μέχρι το 2015 – 16 που ξαναπήρε έναν εμπορικό χαρακτήρα».

Προσέθεσε ότι η φυγή των 9 υπουργείων ίσως φέρει λιγότερες διαδηλώσεις αν και αυτό – όπως είπε – είναι αμφισβητησιμο δεδομένου ότι η Βουλή βρίσκεται στο Συνταγμα.

Ζήτησε μάλιστα από την Πολιτεία πριν τις οριστικές αποφάσεις να συνυπολογιστεί ότι η δημουργία του κυβερνητικού πάρκου στην ΠΥΡΚΑΛ θα συμπέσει με την έναρξη λειτουργίας του Ελληνικού: «Το κέντρο της πόλης ίσως παύει να είνα κέντρο, αλλάζει εντελώς η λειτουργία όλου του χώρου», σημείωσε υπογραμμίζοντας ότι οι έντονες τουριστικές χρήσεις θα πρέπει να συνοδευτούν και από επανασχεδιασμό όλων των υποδομών της πόλης, η ανθεκτικότητα των οποίων είναι ήδη οριακή.