Νέα θεραπεία: Απεξάρτηση από κοκαΐνη, τσιγάρο, αλκοόλ και κατάθλιψη χωρίς φάρμακα και αντικαταθλιπτικά

Μια νέα θεραπεία κατά της κατάθλιψης, των αγχώδων διαταραχών αλλά και της απεξάρτησης από την κοκαΐνη, το αλκοόλ και το τσιγάρο που δεν στηρίζεται στη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων αλλά σε μαγνητικούς παλμούς οι οποίοι διεγείρουν περιοχές του εγκεφάλου με χαμηλή δραστηριότητα, χρησιμοποιείται εδώ και λίγα χρόνια και στην Ελλάδα.

Η πρωτοποριακή θεραπεία ονομάζεται rTMS. Στην χώρα μας από τους πρώτους ιατρούς που εφαρμόζουν τη θεραπεία rTMS για την καταπολέμηση της κατάθλιψης είναι ο ψυχίατρος- ψυχοθεραπευτής, με εξειδίκευση στη συγκεκριμένη θεραπεία στα πανεπιστήμια Harvard Medical School των ΗΠΑ και Maastricht University της Ολλανδίας,  Dr. Θεόδωρος Κουτσομήτρος. Η θεραπεία έχει λάβει έγκριση από τον αμερικανικό οργανισμό τροφίμων και φαρμάκων (FDA) για τη θεραπεία της κατάθλιψης, της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και του καπνίσματος καθώς και από το εθνικό ινστιτούτο υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (NICE: National Institute for Health and Care Excellence) για την θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης της ημικρανίας καθώς επίσης έχει και επιπλέον επίσημες Ευρωπαϊκές Εγκρίσεις (CE) για τις αγχώδεις διαταραχές και την απεξάρτηση από την κοκαΐνη και τις μεθαμφεταμίνες.

Καλύτερα αποτελέσματα από τα φάρμακα

Τις τελευταίες δεκαετίες χρησιμοποιείται σε κορυφαία νοσοκομεία και ψυχιατρικά κέντρα του κόσμου όπως: Harvard Medical School, Johns Hopkins, Mayo Clinic, Maastricht University, The London Psychiatry Centre κ.α.

«Η νέα ιατρική μέθοδος υπόσχεται κατά 80% περιορισμό της κατάθλιψης σε σχέση με τα αντικαταθλιπτικά που αποκρίνονται θετικά στο 60% των ασθενών κατά μέσο όρο. «Μπορεί να αποτελέσει είτε εναλλακτική σε αντικαταθλιπτικά φάρμακα είτε συνδυαστική θεραπεία για ανθρώπους που έχουν όπως λέμε ανθεκτικές καταθλίψεις» δήλωσε στο ethnos.gr o Dr. Κουτσομήτρος ο οποίος είναι ο μόνος ψυχίατρος στον κόσμο που έχει βραβευθεί με το παγκόσμιο βραβείο νέων ψυχιάτρων της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας δύο συνεχόμενες χρονιές, το 2018 στο Μεξικό και το 2019 στη Λισαβόνα και επιλέχθηκε ως ένας από τους πέντε καλύτερους νέους Ευρωπαίους ψυχιάτρους στο πανευρωπαικό συνέδριο ψυχιατρικής το 2019 στην Βαρσοβία. Όπως εξηγεί ο Dr. Κουτσομήτρος όσο πιο νέος είναι κάποιος, τόσο μεγαλύτερη είναι η αποτελεσματικότητα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν λειτουργεί ή δεν έχουμε πολύ καλά αποτελέσματα και σε ανθρώπους τρίτης ηλικίας». 

Θεραπεία για αλκοόλ και τσιγάρο

Στην Κίνα ήδη χρησιμοποιούν την νέα θεραπεία και για την απεξάρτηση και από το αλκοόλ ενώ αναμένεται η έγκριση και από τους υπόλοιπους διεθνείς οργανισμούς υγείας. Η θεραπεία μέσω rTMS για την απεξάρτηση από το τσιγάρο έχει πάρει ήδη έγκριση από την Αμερική και εφαρμόζεται από το 2020. Αντίθετα, στην Ελλάδα η θεραπεία rTMS δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη γιατί είναι μια ακριβή θεραπεία και τα έξοδα της δεν καλύπτονται μέχρι στιγμής από τον ΕΟΠΥΥ.

Πώς λειτουργεί η θεραπεία

Ο επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS: repetitive Transcranial Magnetic Stimulation) είναι μια ανώδυνη, μη επεμβατική ιατρική θεραπεία που αποσκοπεί στην δίοδο  ηλεκτρικού ρεύματος μέσα στον εγκέφαλο χρησιμοποιώντας παλλόμενα μαγνητικά πεδία που δημιουργούνται έξω από αυτόν, κοντά στο κρανίο. Αυτό το παλλόμενο μαγνητικό πεδίο είναι που δημιουργεί ηλεκτρικό ρεύμα και το τοπικά εφαρμοζόμενο ηλεκτρικό ρεύμα είναι που επιφέρει τα θεραπευτικά αποτελέσματα στη θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων νευροψυχιατρικών διαταραχών.

Πόσο διαρκεί

Η συνολική θεραπεία διαρκεί από 4 μέχρι 6 εβδομάδες και απαιτούνται 20 με 30 συνεδρίες οι οποίες είναι συνήθως καθημερινές.  Καθεμία από αυτές διαρκεί από 3 εώς 37 λεπτά ανάλογα με την πάθηση και το πρωτόκολλο που θα χρησιμοποιηθεί.

Για παράδειγμα, η θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής με rTMS αποτελείται από 29 συνεδρίες που διαρκούν 18 λεπτά η καθεμία. Πρόσφατα, στο Πανεπιστήμιο του Stanford, στις ΗΠΑ, συνάδελφοι μελέτησαν ένα μεγάλο δείγμα ανθρώπων με ανθεκτική κατάθλιψη, που έκαναν 50 εντατικές συνεδρίες rTMS σε μόλις πέντε ημέρες, με θεαματικά αποτελέσματα και ποσοστά ύφεσης 90%, δηλαδή ό,τι πιο αποτελεσματικό υπάρχει, μέχρι στιγμής, για τη θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης. 

Οι περισσότεροι ασθενείς μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας δεν επανέρχονται σύμφωνα με τον ψυχίατρο- ψυχοθεραπευτή  Dr Θεόδωρο Κουτσομήτρο. Η θεραπεία με rTMS για τη χρήση ουσιών, όπως πχ κοκαΐνη, αποτελείται από 34 συνεδρίες, που διαρκεί 13 λεπτά η κάθε μια. 

Η διαδικασία

Ο θεραπευόμενος φοράει ένα ειδικό σκουφάκι στο κεφάλι και μέσω αυτού γίνονται ειδικές μετρήσεις και με βάση κάποια ανατομικά σημεία και νευροφυσιολογικές αντιδράσεις ο γιατρός εντοπίζει τη συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που πρέπει να γίνει η θεραπεία rTMS χρησιμοποιώντας εξατομικευμένη δόση για τον κάθε θεραπευόμενο.

«Με τη χρήση ηλεκτρομαγνητικών παλμών διεγείρουμε τον κινητικό φλοιό και με αυτόν τον τρόπο βρίσκουμε την εξατομικευμένη δόση. Η δόση (ποσοστό των ηλεκτρομαγνητικών παλμών) δεν έχει να κάνει μόνο με τον βαθμό της κατάθλιψης αλλά έχει να κάνει με το ύψος, με το βάρος, τις ώρες ύπνου, την πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ, καφέ ακόμα και με το δείκτη νοημοσύνης του θεραπευόμενου. Αν μιλάμε κατάθλιψη στα πλαίσια διπολικής διαταραχής δεν υπάρχει πλήρης ίαση αλλά μείωση των επεισοδίων υποτροπής, της διάρκειας ή της έντασης των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Όταν μιλάμε για μονοπολική κατάθλιψη έχουμε θεαματικά αποτελέσματα για τους περισσότερους ανθρώπους» αναφέρει ο  ο Dr. Κουτσομήτρος 

Το πλεονέκτημα σε σχέση με τα φάρμακα

Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει καμία παρενέργεια κι αυτό είναι από τα βασικά πλεονεκτήματα της θεραπείας με rTMS. «Ουσιαστικά διεγείρουμε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου που έχουν χαμηλή δραστηριότητα. Οπότε ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός  μπορεί να αποκαταστήσει την δραστηριότητα αυτή μέσω δεκάδων χιλιάδων ηλεκτρομαγνητικών παλμών. Δρα με τον ίδιο τρόπο με τα φάρμακα απλώς πάει κατευθείαν στον εγκέφαλο και με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουμε όλες τις παρενέργειες που έχουν τα φάρμακα όπως αύξηση βάρους, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, ναυτία, ξηροστομία, αρρυθμίες, υπέρταση κ.α.». 

Μπορεί, μόνο, να εμφανιστεί ένας παροδικός πονοκέφαλος ή αυχεναλγία, που έχουν περιγραφεί κυρίως σε παλαιότερα πρωτόκολλα, και περνάνε εύκολα με ελάχιστη δόση παρακεταμόλης (depon/panadol). Επίσης, αναφερόμενη παρενέργεια είναι κι ένα οξύ ακουστικό τραύμα καθώς ανάλογα με το πρωτόκολλο το TMS μπορεί να παράγει ήχο 120-140db, η οποία όμως μπορεί να αποτραπεί, φορώντας ωτοασπίδες τόσο ο θεραπευόμενος όσο και ο ιατρός που χειρίζεται το TMS, σύμφωνα με νέες οδηγίες του 2020 της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κλινικής Νευροφυσιολογίας. Δεν υπάρχουν γνωστά ρίσκα στην εγκυμοσύνη και δεν υπάρχουν επιπλέον ρίσκα σε εφήβους μικρότερους των 18 ετών. 

Μορφές κατάθλιψης που θεραπεύει την rTMS

Η rTMS ενδείκνυται για οποιαδήποτε μορφή κατάθλιψης: μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, επιλόχειο κατάθλιψη, υποτροπιάζουσα καταθλιπτική διαταραχή καθώς και κατάθλιψη στο πλαίσιο διπολικής συναισθηματικής διαταραχής. Ακόμη έχει επίσημες εγκρίσεις για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, για ψυχικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς οφειλόμενες στη χρήση κοκαΐνης ή άλλων διεγερτικών ουσιών ή χρήση καπνού, για αγχώδεις διαταραχές και για την ημικρανία.

Ο ψυχίατρος- ψυχοθεραπευτής Dr. Θεόδωρος Κουτσομήτρος είναι πρόεδρος του τομέα Νέων Ψυχιάτρων της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, αντιπρόεδρος της Επιτροπής των Νέων Ψυχιάτρων του Παγκοσμίου Κολλεγίου Νευροψυχοφαρμοκογίας (CINP), διευθυντής του Ινστιτούτου Ψυχοθεραπείας Ι.Ψ.Κ και διευθυντής και ιδρυτής του Iατρείου rTMS του Ιατρικού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου (Ι.Ψ.Κ.). Έχει βραβευτεί με Πανευρωπαϊκό & Παγκόσμια Βραβεία Νέων Ψυχιάτρων της Πανευρωπαϊκής (EPA) και της Παγκόσμιας (WPA) Ψυχιατρικής Εταιρείας και είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Maastricht, της Ολλανδίας. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη στο Ιατρικό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο (Ι.Ψ.Κ.)