Ακυρώνονται άδειες για αιολικά πάρκα: Τα 6 «απάτητα βουνά» της Ελλάδας που μπαίνουν σε καθεστώς απόλυτης προστασίας

Στην ακύρωση των αδειών για αιολικά πάρκα και ένα υδροηλεκτρικό που έχουν εκδοθεί για τρία βουνά, τα Λευκά Ορη, το Σάος και το όρος Χατζή προανήγγειλε ότι θα προχωρήσει το υπουργείο Περιβάλλοντος, καθώς τα συγκεκριμένα όρη είναι τρία από τα έξι που εισέρχονται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Απάτητα Βουνά», η οποία ανακοινώθηκε σήμερα Τρίτη. Τα άλλα τρία απάτητα βουνά είναι ο Σμόλικας, η Τύμφη και ο Ταύγετος.

«Υπάρχουν εκδοθείσες άδειες για το Σάος, τα Λευκά Ορη και το Χατζή, αλλά όλα αυτά ακυρώνονται επί της ουσίας» σημείωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κώστας Σκρέκας προσθέτοντας ότι στα 6 βουνά δεν θα μπορούν να αδειοδοτηθούν αιολικά πάρκα και εφόσον υπάρχουν σε αυτά επιφάνειες και δρόμοι, θα ξηλωθούν. Εξαίρεση αποτελούν οι δασικοί δρόμοι. Στην περίπτωσή τους θα επιτραπεί η συντήρηση, αλλά όχι η αναβάθμιση π.χ. με άλλα υλικά, ενώ σε κάθε περίπτωση αποκλείονται νέες δραστηριότητες και νέες χρήσεις γης.

Σύμφωνα με τον υπουργό, η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα, η οποία θεσμοθετεί ειδικό καθεστώς αυστηρής προστασίας για τους σημαντικούς ορεινούς όγκους. Οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις που θα εκδοθούν θα προστατεύουν τα βουνά για περίοδο δύο ετών, ενώ στη συνέχεια οι προβλέψεις τους θα ενταχθούν στις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες.

Το πρόγραμμα ενδέχεται να διευρυνθεί και σε άλλους ορεινούς όγκους στο μέλλον, καθώς ήδη συλλεγονται στοιχεία για 55 οριοθετημένα αδιατάρακτα φυσικα τοπία: «Ξερουμε που βρίσκονται τα οικοσυστήματα και τα μελετάμε. Όπου θεωρησουμε ότι λόγοι βιοποικιλότητας και αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης το επιτάσσουν, θα το κάνουμε», σημείωσε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς.

1.000 παρθένες παραλίες για τις επόμενες γενιές

Εκτός του project των απάτητων βουνών, στο υπουργείο Περιβάλλοντος ήδη προχωρούν πρόγραμμα και για ...απάτητες θάλασσες, ενώ ταυτόχρονα προετοιμάζουν δίχτυ προστασιας για 1.000 παρθένες παραλίες, στις οποίες θα απαγορευτεί κάθε τύπου παρέμβαση.

Οπως σημείωσε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα τεθεί υπό προστασία περίπου το 30% των θαλασσίων ζωνών της χώρας και το 1/3 εξ αυτών ή το 10% του συνόλου θα τεθεί σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, πράγμα που σημαίνει ότι δε θα επιδέχεται καμία δραστηριότητα. Για το ζήτημα έχει ξεκινήσει η συνεργασία με όλα τα συναρμόδια υπουργεία.

Παράλληλα στο υπουργείο βρίσκονται ήδη σε επαφή με την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να προχωρήσουν και στην ένταξη περίπου 1.000 παραλιών σε ένα ιδιαίτερα αυστηρό καθεστώς προστασίας ώστε σε αυτές να μην μπορεί να τοποθετηθούν οργανωμένες ή μη εγκαταστάσεις, beach bars, κλπ: «Παραλίες όπως τις βρήκαμε και τις χαιρόμαστε από το παρελθόν ανέγγιχτες από τον άνθρωπο, έτσι θα τις αφήσουμε και στις επόμενες γενιές. Το μελετάμε, είμαστε σε επικοινωνία με την επιστημονική κοινότητα ώστε να το παρουσιάσουμε στο μέλλον» τόνισε ο κ. Αμυράς.

Η πρωτοβουλία Απάτητα Βουνά

Τα έξι «απάτητα βουνά», στα οποία θα απλωθεί το δίχτυ προστασίας αποτελούν το 1% του ορεινού ογκου της Ελλάδας. Ως «Απάτητα Βουνά» ορίζεται η Περιοχή Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) με την περιμετρική ζώνη ενός χιλιομέτρου της (ΠΑΔ + ακτίνα 1 χλμ). Σε αυτές τις περιοχές απαγορεύεται η διάνοιξη νέων δρόμων και η δημιουργία άλλων τεχνητών επεμβάσεων, που μεταβάλλουν ή αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον, υπάγονται σε καθεστώς υψηλής προστασίας.

Οι περιοχές, οι οποίες θα ενταχθούν στα Απάτητα Βουνά είναι:

• Λευκά Όρη (Ρέθυμνο και Χανιά) - Έκταση: 382,06 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 0-2.453 μ.
• Σάος (Σαμοθράκη)- Έκταση: 97,30 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 0-1.611 μ.
• Σμόλικας (Γρεβενά και Ιωάννινα) - Έκταση: 102,89 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 782-2.637 μ.
• Τύμφη (Ιωάννινα) - Έκταση: 202,75 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 460-2.497 μ.
• Ταΰγετος (Λακωνία και Μεσσηνία) - Έκταση: 143,23 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 432-2.407 μ.
• Χατζή (Τρίκαλα) - Έκταση: 45,61 τ.χλμ. | Υψόμετρο: 598-2.038 μ.

Οπως εξήγησε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς με υπουργικές αποφάσεις για την κάθε περιοχή θα οριστεί ότι:

• Απαγορεύεται η διάνοιξη δρόμων κίνησης μηχανοκίνητων οχημάτων, η επέκταση των υφιστάμενων ανεξαρτήτως κατηγορίας, καθώς και κάθε είδους τεχνική επέμβαση, μεταβολή ή αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος.
• Δεν θίγονται νομίμως υφιστάμενα έργα και η συντήρηση τους.
• Επιτρέπεται η σήμανση, επισκευή, συντήρηση και βελτίωση υφιστάμενων ορειβατικών και πεζοπορικών μονοπατιών, χωρίς τη χρήση μηχανοκίνητων μέσων πρόσβασης και με την προϋπόθεση ότι οι επεμβάσεις θα υλοποιούνται με φυσικά υλικά.
• Εξαιρούνται από τους όρους και τους περιορισμούς έργα για σκοπούς Εθνικής Άμυνας, όπως καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.
• Εξαιρούνται των απαγορεύσεων έργα και επεμβάσεις που υλοποιούνται λόγω εκτάκτου ανάγκης (σεισμών, πλημμυρών, θεομηνιών, πυρκαγιάς κ.λπ.) εφόσον μετά λαμβάνεται μέριμνα για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και έργα και επεμβάσεις που κρίνονται απαραίτητες για λόγους προστασίας ή/και αποκατάστασης του φυσικού και δασικού περιβάλλοντος.

Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η διατήρηση της φυσικής βιοιποικιλότητας, ενώ στα οφέλη συγκαταλέγονται επίσης η παρεμπόδιση εισόδου ξενικών ειδών, η παροχή διαδρομών μετανάστευσης και ενδιάμεσων στάσεων σε είδη πανίδας, η δέσμευση άνθρακα και η μείωση των επιπτώσεων των αερίων του θερμοκηπίου, η διατήρηση της συνδεσιμότητας και της ακεραιότητας του οικοσυστήματος, η προσφορά αναψυχής, εκπαίδευσης και επιστημονικής γνώσης στους πολίτες.

Ενας βασικός εχθρός της βιοποικιλότητας είναι ο κατακερματισμός της γης, δηλαδή η κατάτμηση των φυσικών οικοσυστημάτων σε κομμάτια από την αύξηση των δρόμων και των τεχνητών επιφανειών, η οποία έχει ως συνέπεια την απώλεια, συρροή και απομόνωση των ενδιαιτημάτων των ειδών και τη μείωση πληθυσμών και τις τοπικές εξαφανίσεις ειδών.

Σήμερα ο δείκτης κατάτμησης της Ελλάδας είναι μισός από αυτόν της Ευρώπης, αλλά αυξάνεται ταχύτερα. Συγκεκριμένα η Ελλάδα:

• Ηταν στην πρώτη θέση αύξησης τεχνητών επιφανειών στην Ευρώπη (2015)

• Τα εργοτάξια και οι δρόμοι καταναλώνουν περισσότερη γη στην Ελλάδα από ό,τι στην Ευρώπη.

• Το οδικό δίκτυο της Ελλάδας έχει μήκος μεγαλύτερο από 367.000 χλμ., ενώ η πιθανότητα να βρισκόμαστε σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου από δρόμο είναι μόλις 5,43%.

Παρά το γεγονός ότι οι δρόμοι διευκολύνουν τη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών και είναι άμεσα συνυφασμένοι με την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, σχετίζονται επίσης με τις πέντε κυριότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως, οι οποίες είναι κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας:

• Η αλλαγή χρήσης γης.
• Η άμεση εκμετάλλευση των πόρων.
• Η κλιματική αλλαγή.
• Η ρύπανση.
• Τα ξενικά είδη πανίδας.

«Οι δρόμοι θεωρούνται επομένως μία από τις βασικότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης της λειτουργίας των οικοσυστημάτων παγκοσμίως, ιδίως όταν εισέρχονται σε φυσικά οικοσυστήματα και πρώην αδιατάρακτες περιοχές. Τα ενδιαιτήματα των ειδών συρρικνώνονται, οι πληθυσμοί απομονώνονται, η θνησιμότητα της άγριας πανίδας από προσκρούσεις σε οχήματα στο οδικό δίκτυο αυξάνεται», σημείωσε ο κ. Αμυράς.

Παράλληλα, όλες οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνδέονται με το έδαφος, όπως η αποικοδόμηση ή ο κύκλος του αζώτου χάνονται, αφού το έδαφος σφραγίζεται και μετατρέπεται σε τεχνητή γη.

Έμμεσες είναι οι επιπτώσεις και στην ανθρώπινη υγεία με την αύξηση της ρύπανσης και τη διευκόλυνση της εξάπλωσης ασθενειών.

Αναφορικά με τις επενδύσεις, σύμφωνα με την παρουσίαση του υπουργείου, δεν κινδυνεύουν από τα «απάτητα βουνά», τα οποία βάζουν φρένο στην υπερεκμετάλλευση του περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, αλλά όχι και στις επενδύσεις, καθώς αφορούν σε περιοχές ανέγγιχτες στο πέρασμα του χρόνου.

Ο οικοτουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή που παρουσιάζει ενδιαφέρον από άποψη βιοποικιλότητας και αισθητικής τοπίου, συμβάλλοντας στη διατήρηση ή στη δημιουργία κινήτρων για μετάβαση σε πράσινη οικονομική δραστηριότητα όπως βιολογικές καλλιέργειες, προώθηση παραδοσιακών προϊόντων κ.ά.

Οι Περιοχές άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) στο εξωτερικό

Οι «Περιοχές Άνευ Δρόμων», αποτελούν μια δράση που ξεκίνησε να υλοποιείται για πρώτη φορά το 2001 στις ΗΠΑ υπό τον τίτλο «The Roadless Rule» και αυτή τη στιγμή μελετώνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να ενσωματωθούν στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας.

Την τάση διαφύλαξης των ΠΑΔ έχουν σήμερα ενστερνιστεί παγκόσμιοι επιστημονικοί φορείς (SCB, IUCN, UNEP, Conservation International, Tebtebba) και το θέμα πήρε παγκόσμιες διαστάσεις στις συνδιασκέψεις κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (COP 11, Ινδία και στο Rio+20, Βραζιλία, 2012).

Αιτία είναι η κρίση της βιοποικιλότητας, καθώς όπως επισημάνθηκε στο πλαίσιο της σημερινής συνέντευξης τύπου, έχει ξεκινήσει η έκτη μαζική εξαφάνιση των ειδών στην ιστορία της Γης, αποδιδόμενη σε ανθρωπογενείς αιτίες, και τουλάχιστον το 70% της γης έχει υποβαθμιστεί, ενέχοντας σοβαρό κίνδυνο για την ευμάρεια της ανθρωπότητας.

Ταυτόχρονα, ζούμε και σε μια εποχή κορύφωσης της επέκτασης των τεχνητών επιφανειών και ειδικότερα των δρόμων. Το μήκος των νέων ασφαλτοστρωμένων δρόμων αναμένεται να αυξηθεί κατά 59% έως το 2050.

Κορυφαίοι επιστήμονες θεωρούν τους δρόμους ως τη χειρότερη απειλή στον πλανήτη για την απώλεια της βιοποικιλότητας, και άρα τη διαφύλαξη των ΠΑΔ ως την καίρια πολιτική για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας.

Το θέμα του κατακερματισμού της φυσικής γης, κρίθηκε ως μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην Ε.Ε. στην ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 08/06/2021, για τη νέα Στρατηγική Βιοποικιλότητας 2030 με τίτλο «Επιστροφή της Φύσης στη ζωή μας» η οποία διεξήχθη στις αρχές Ιουνίου. Επίσης, ψηφίστηκε η υποχρέωση για ένταξη σε καθεστώς αυστηρής προστασίας τουλάχιστον του 10% της επικράτειας κάθε χώρας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει πρόταση για νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση της φύσης της Ε.Ε. το 2021. Η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της Ε.Ε. θα συμβάλει στην ενίσχυση της βιοποικιλότητας, τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.

Ο κύριος στόχος της πρωτοβουλίας της ΕΕ είναι η αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, ιδίως εκείνων με τις περισσότερες δυνατότητες:

? Δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα.

? Πρόληψη και μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.

? Υγεία του εδάφους και η επικονίαση.

? Βελτίωση της γνώσης και παρακολούθησης των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους.

Με τη θεσμοθέτηση των Απάτητων Βουνών ακολουθούμε προληπτικά αυτή την πολιτική αποκατάστασης.