Κακοκαιρία «Ελπίς»: Ποιοι μπορούν να κάνουν προσφυγές και εναντίον ποιου - Τι θα γίνει με όσους λάβουν αποζημιώσεις από Αττική Οδό και ΤΡΑΙΝΟΣΕ

Κύμα χιλιάδων προσφυγών αναμένει ο δικηγορικός κόσμος από πολίτες που παρέμειναν εγκλωβισμένοι για ώρες ή και για δύο ημέρες στην Αττική Οδό από την κακοκαιρία της 24ης και 25ης Ιανουαρίου, σε άλλες κεντρικές οδικές αρτηρίες της Αθήνας, όπως η Μεσογείων και η Κατεχάκη, στις αμαξοστοιχίες που αποκλείστηκαν σε διάφορα σημεία του σιδηροδρομικού δικτύου, αλλά ακόμα και από πολίτες που υπέφεραν για άλλη μία φορά από πολύωρες ή και πολυήμερες διακοπές ρεύματος και θέρμανσης.

Οπως επισημαίνει στο ethnos.gr ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Δημήτρης Βερβεσός, ήδη καταφτάνουν μηνύματα στο σύλλογο από δικηγόρους, οι οποίοι έχουν αναλάβει αντίστοιχες υποθέσεις, κάτι που δεν είχε συμβεί σε παρελθόντα περιστατικά, όπως η Μήδεια ή και προγενέστερα:

«Ηταν αφενός πρωτοφανής η ταλαιπωρία και αφετέρου νομίζω πως αυτή τη φορά οι πολίτες δεν προτίθενται να τη χαρίσουν στους υπεύθυνους», εξηγεί ο ίδιος. Και συνεχίζει: «Ο ΔΣΑ θα σταθεί αρωγός. Είπαμε ότι θα ασκήσουμε το δικαίωμα της πρόσθετης παρέμβασης υπέρ του πολίτη και θα το κάνουμε. Αυτό προσφέρει μία τεκμηριωμένη νομική συνδρομή, αλλά αποτελεί και πολιτική και ηθική συμπαράσταση του Συλλόγου απέναντι στους πολίτες. Θα το κάνουμε για όποιον πολίτη ή συνάδελφο μας το ζητήσει ασκώντας πρόσθετη παρέμβαση σε οποιαδήποτε δίκη».

Ο ίδιος προσθέτει ότι στην προκειμένη περίπτωση «δεν τίθεται μόνο ζήτημα κάποιας αποζημίωσης, αλλά πρόκειται για θέμα της λειτουργίας ενός κράτους» υπογραμμίζοντας ότι πολλοί εκ των εγκλωβισμένων είναι και δικηγόροι, οι οποίοι θα προσφύγουν οι ίδιοι καθώς υπήρξαν περιστατικά απώλειας προθεσμιών κατάθεσης δικογράφων.

Ο κ. Βερβεσός τονίζει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις μιλάμε για θετική και υποθετική ζημία και ηθική βλάβη. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να προσφύγει στον ΔΕΔΔΗΕ επειδή του κόπηκε το ρεύμα με αποτέλεσμα να του καταστραφούν ηλεκτρικές συσκευές, ενώ κάποιος άλλος στον ίδιο φορέα για ηθική βλάβη, η οποία αποτιμάται ελεύθερα από τα δικαστήρια επειδή έμεινε χωρίς φως και θέρμανση. Εάν πρόκειται για ασθενή, ο οποίος χρειάζεται την παροχή οξυγόνου, η κατάσταση είναι πιο σοβαρή.

Στην περίπτωση των επαγγελματιών μάλιστα οι ζημιές από τις διακοπές ρεύματος είναι ιδιαίτερα εκτεταμένες.

Οι αποζημιώσεις από Αττική Οδό και ΤΡΑΙΝΟΣΕ

Αναφορικά με την ανακοινωθείσα αποζημίωση των 2.000 ευρώ ανά όχημα για τους εγκλωβισμένους στην Αττική Οδό και των 1.000 ευρώ από την ΤΡΑΙΝΟΣΕ για τους εγκλωβισμένους στις πέντε αμαξοστοιχίες, παρά τις διαβεβαιώσεις του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη και του αρμόδιου υπουργού, Κώστα Καραμανλή ότι αυτό δεν αποστερεί το δικαίωμα περαιτέρω νομικών ενεργειών, ο νομικός κόσμος φαίνεται να τις αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό.

«Αυτό ειπώθηκε, αλλά η Αττική Οδός δε θα ζητήσει παραίτηση από ένδικα μέσα; Δε θα βάλει όρο σε όσους αποζημιωθούν να μην πάνε στα δικαστήρια; Κάποια ρήτρα με ψιλά γράμματα που θα σου λέει ότι παραιτείσαι από οποιαδήποτε περαιτέρω ηθική βλάβη», σημειώνει ο κ. Βερβεσός.

Οσο για την υπογραφή του συγκεκριμένου εντύπου με την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματος εκ μέρους του πολίτη, ο πρόεδρος του ΔΣΑ τονίζει ότι ακόμα κι αν αυτό γίνει αποδεκτό από την εταιρία, δύσκολα μπορεί να αποδειχτεί στα δικαστήρια ότι πιέστηκαν ή εκβιάστηκαν: «Δεν είναι εργαζόμενοι που τους εκβιάζεις, δεν είναι υπάλληλοί σου», λέει χαρακτηριστικά.

Για το ίδιο ζήτημα ο Γιώργος Κακουλάκης, δικηγόρος στον Α.Π και ΣτΕ LL.M. (European Business Law) σημειώνει ότι η ανακοίνωση οριζόντιας αποζημίωσης είναι τουλάχιστον ασυνήθιστη, ενώ προσθέτει ότι και οι αποζημιώσεις μετά την οικονομική κρίση και τα μνημόνια είναι μικρότερες από ό,τι παλαιότερα:

«Σχολιάζοντας την ασυνήθιστη κίνηση της κυβέρνησης να καθορίσει σε κάποιες περιπτώσεις το ποσό της αποζημίωσης των πολιτών – ενέργεια που κατά τη γνώμη μου υποσκάπτει τα ατομικά δικαιώματα των ζημιωθέντων, εκτός και αν το ποσό αυτό χορηγηθεί άνευ όρων και άνευ παραιτήσεως από τις αξιώσεις τους - οφείλουμε να ενημερώσουμε τους πολίτες πως η Δικαιοσύνη, με ανέλεγκτη μάλιστα δικανική κρίση, στέκεται ιδιαίτερα φειδωλή στην εκτίμηση και το ύψος της ηθικής βλάβης, η οποία τις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι σε εύλογη αντιστοίχιση με την ηθική βλάβη που υπέστη ο ζημιωθείς. Αυτή η νομολογιακή πρακτική εγκαθιδρύθηκε κυρίως μετά την έναρξη της οικονοικής κρίσης στη χώρα».

Ενα ακόμα ζήτημα που τονίζουν οι νομικοί και θα πρέπει να έχουν στο νου τους οι πολίτες είναι το ενδεχόμενο συμψηφισμού του ποσού των 2.000 που θα έχει δώσει ως αποζημίωση η Αττική Οδός ή των 1.000 ευρώ από την ΤΡΑΙΝΟΣΕ με το ποσό της αποζημίωσης που θα επιδικαστεί από το δικαστήριο σε όσους μελλοντικά προσφύγουν.

Συνυπεύθυνο και το Δημόσιο ακόμα και στις παραχωρήσεις

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η διευκρίνιση του κ. Κακουλάκη, ο οποίος υπογραμμίζει ότι μπορεί στην περίπτωση ιδιωτών την προφανή ευθύνη να φέρουν ο παραχωρησιούχος της Αττικής Οδού και της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι απεμπολείται η ευθύνη του Δημοσίου, η οποία απορρέει εκ του Συντάγματος (άρθρο 105 του εισαγωγικού νόμου του Αστικού Κώδικα) και ορίζει ότι το Δημόσιο έχει την υποχρέωση να διασφαλίζει την ασφάλεια των πολιτών, την εύρυθμη κυκλοφορία τους και τη διασφάλιση της ομαλότητας στην οικονομική και κοινωνική ζωή: «Στις περιπτώσεις που το Ελληνικό Δημόσιο έχει παραχωρήσει δια της σχετικής σύμβασης τη δημόσια υπηρεσία σε ιδιώτη, όπως συμβαίνει στην Αττική Οδό ή στη σιδηροδρομική συγκοινωνία, τότε ο παραχωρησιούχος ή ο ιδιωτικός φορέας έχει την υποχρέωση αποκαταστασης της βλάβης, χωρίς όμως να αποκλείεται και η συν-ευθύνη του Ελληνικου Δημοσίου, για το οποίο στην πάγια νομολογία του ΣτΕ ορίζεται ότι «ευθύνη του Δημοσίου συντρέχει, τηρουμένων και των λοιπών προυποθέσεων όχι μόνο οσάκις με πράξη ή παράλειψη οργάνου της διοικήσεως παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και οσάκις παραλείπονται τα εκ της κειμένης εν γένει νομοθεσίας και κατά τα δεδομένα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστεως προσιδιάζοντα στη συγκεκριμένη υπηρεσία ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρέωσεις» επισημαίνει.

Πού πρέπει να στραφούν οι πολίτες

Αναλόγως με το που βρέθηκαν εγκλωβισμένοι οι πολίτες, θα πρέπει να στραφούν εναντίον διαφορετικού φορέα.

Οπως εξηγεί ο κ. Κακουλάκης: «Η διάκριση της ευθύνης στον υπόχρεο θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που του αποδίδονται από νόμο. Ετσι, επι παραδείγματι η λειτουργία και συντηρηση του οδικού δικτύου διαχέεται μεταξύ των ΟΤΑ και του Ελληνικού Δημοσίου, όπου οι εθνικές οδοί υπάγονται ως προς τη συντήρησή τους στο ελληνικό Δημόσιο, οι μεγάλοι οδικοί κόμβοι της Αττικής στην Περιφέρεια και το υπόλοιπο οδικό δίκτυο στους δήμους. Κατά τη διάκριση αυτή διαχέεται αντίστοιχα και η ευθύνη τους στην ομαλή λειτουργία των οδικών δικτύων και περαιτέρω στην ευθύνη τους από πράξεις ή παραλείψεις που οδήγησαν αιτιωδώς σε βλάβη των πολιτών».

Για τα προβλήματα ηλεκτροδότησης, η προσφυγή αφορά τον ΔΕΔΔΗΕ, αφού αυτός είναι ο φορέας με τον οποίο ο κάθε συνδρομητής έχει συμβόλαιο.

Οσο για τον τρόπο, με τον οποίο ο πολίτης μπορεί να αποδείξει την ταλαιπωρία που υπέστη, σημειώνει: «Σε όλες τις περιπτώσεις αξίωσης από αποζημίωση, ασχέτως αν στρέφονται κατά του Δημοσίου ή ΟΤΑ ή ιδιωτικού φορέα, ο πολίτης οφείλει να αποδείξει ότι η βλάβη του προκλήθηκε σε αιτιώδη συνάφεια με πράξη ή παράλειψη των υπόχρεων».

Ειδικά για τα γεγονότα της 24ης και 25ης Ιανουαρίου 2022, ο κ. Κακουλάκης τονίζει ότι «φέρουν τη νομική έννοια των «πασίδηλων». Είναι δηλαδή γνωστά στο δικαστήριο και δεν υπάρχει εύλογη αμφιβολία για αυτά. Ο πολίτης όμως έχει το βάρος να αποδείξει κατά πρώτον ότι βρισκόταν χρονικά και τοπικά στα γεγονότα αυτά και κατά δεύτερον ότι υπέστη βλάβη περιουσιακή ή ηθική. Το βάρος αυτό μπορεί να το καλύψει με κάθε νόμιμο αποδεικτικό μέσο όπως είναι οι μάρτυρες, τα έγγραφα (π.χ. φωτογραφίες από το κινητό του) ή ακόμα και με τα διδάγματα της κοινής πείρας (οι εμπειρικοί κανόνες)».

Οπως μάλιστα επισημαίνει ο κ. Κακουλάκης, δυνητικά μπορεί να υπάρξει προκαταρκτική ποινική εξέταση και για ποινικά αδικήματα και συγκεκριμένα για έκθεση σε κινδυνο (306 ΠΚ), παράλειψη προσφοράς βοήθειας (307 ΠΚ), παρακώλυση συγκοινωνιών (292 ΠΚ) και παρακώλυση της λειτουργίας άλλων κοινοφελών εγκαταστάσεων (293 ΠΚ).

Το κόστος μιας ατομικής προσφυγής μαζί με τα δικαστικά έξοδα και την αμοιβή δικηγόρου φτάνει περίπου τα 1.000 ευρώ για ατομική προσφυγή σε α΄ βαθμό. Ωστόσο εάν μιλάμε για ομαδικές αγωγές, τα κόστη επιμερίζονται στους προσφεύγοντες.

Δικαίωμα για αποζημίωση ανά επιβάτη και όχι ανά όχημα

Οι καταναλωτές και συγκεκριμένα ο κάθε επιβάτης ξεχωριστά (και όχι μόνο ο κάτοχος του εγκλωβισμένου οχήματος,) έχουν τη δυνατότητα να αξιώσουν αποζημιώσεις (για υλικές ζημίες και ηθική βλάβη), επισημαίνει ξεκάθαρα σε ανακοίνωσή της η Ενωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ).

Κι αυτό ενώ έχει ανακοινωθεί πως η αποζημίωση για τους εγκλωβισμένους της Αττικής Οδού θα δοθεί ανά όχημα και όχι ανά επιβαίνοντα. Αντίστοιχα, όπως έχει ήδη γράψει το ethnos.gr από χθες η αποζημίωση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ θα δοθεί ανά εισιτήριο και όχι ανά επιβάτη που σημαίνει ότι π.χ. ότι δε θα τη δικαιούνται συνοδευόμενα ανήλικα που εξαιρούνται από την πληρωμή κομίστρου.

Η ΕΕΚΕ στην ανακοίνωσή της σημειώνει ότι δυνατότητα αξίωσης αποζημίωσης προκύπτει:

Α. Για τη ζημία που υπέστη από τον πολύωρο εγκλωβισμό στον αυτοκινητόδρομο «ΑΤΤΙΚΗ ΟΔΟΣ», από την ανάδοχο - παραχωρησιούχο εταιρεία με την επωνυμία «ΑΤΤΙΚΗ ΟΔΟΣ Α.Ε.» και την εταιρεία λειτουργίας της οδού με την επωνυμία «ΑΤΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΑΕ» η οποία εκμεταλλεύεται την Αττική οδό με βάση το ν. 2445/1996.

Στη σύμβαση παραχώρησης προβλέπεται ότι ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να παίρνει όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίζεται: η ασφαλής, εύρυθμη και σε υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης λειτουργία της οδού, η ομαλή και ανεμπόδιστη διεξαγωγή της κυκλοφορίας του κοινού, η άμεση και αποτελεσματική ανταπόκρισή του σε έκτακτες ή/και επείγουσες καταστάσεις. Επίσης, είναι υποχρεωμένος να διασφαλίζει πλήρως την ασφάλεια των χρηστών (ατόμων και οχημάτων) ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνος για ζημίες σε περιουσία ή θάνατο ή τραυματισμό των χρηστών και τρίτων προσώπων σε σχέση με τη χρήση/λειτουργία της οδού, που οφείλονται σε σφάλμα ή αμέλεια του. Περαιτέρω, με βάση το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο αλλά και τις οδηγίες της Πολιτικής Προστασίας, η ανάδοχος είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση και λειτουργία της οδού, αρμοδιότητες που περιλαμβάνουν και τον αποχιονισμό (Ν2445/96, ΦΕΚ 274/Α΄/1996 – ΠΔ 3/98, ΦΕΚ 14/Α΄/1998 – ΠΔ 75/99, ΦΕΚ 88/Α΄/1999 – ΠΔ 4/2008 – ΦΕΚ 13/Α΄/2008 και ΠΔ 35/2008 – ΦΕΚ 60/Α΄/2008).

Περαιτέρω, ως πολίτες έχουν τη δυνατότητα να αξιώσουν οικονομική ενίσχυση για την άμβλυνση των συνεπειών της ηθικής και υλικής ταλαιπωρίας που υπέστησαν, από το Δημόσιο (όπως ήδη έχει προβλεφθεί στο παρελθόν με βάσει το Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Χιονοπτώσεων και Παγετού με την κωδική ονομασία «ΒΟΡΕΑΣ»)

 Σημεώνεται ότι η κατάσταση του οδικού δικτύου, ο έλεγχος κυκλοφορίας, η επιβολή περιορισμών ή απαγορεύσεων κυκλοφορίας σε όλο το οδικό δίκτυο της χώρας, αποτελεί αρμοδιότητα των κατά τόπους αρμοδίων υπηρεσιών της Ελληνικής Αστυνομίας, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Αντίστοιχα, η Πυροσβεστική Υπηρεσία είναι αρμόδια για τον απεγκλωβισμό των χρηστών των οδών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, εποπτεύει τις συμβάσεις παραχώρησης κατά την περίοδο λειτουργίας.

Β. Από την εταιρεία ΤΡΑΙΝΟΣΕ: Το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει για τη δυνατότητα αξίωσης αποζημίωσης ή αποκατάστασης βλαβών από κατάργηση δρομολογίου, είναι ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑIΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 23ης Οκτωβρίου 2007 σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών Με βάση αυτόν προβλέπεται ότι:

«1. Σε περίπτωση καθυστέρησης στην άφιξη ή στην αναχώρηση, οι επιβάτες τηρούνται ενήμεροι σχετικά με την κατάσταση και σχετικά με την εκτιμώμενη ώρα αναχώρησης και την εκτιμώμενη ώρα άφιξης, από τη σιδηροδρομική επιχείρηση ή από τον υπεύθυνο σταθμού αμέσως μόλις υπάρξει σχετική πληροφορία.

2. Στην περίπτωση τυχόν καθυστέρησης κατά την παράγραφο 1 που υπερβαίνει τα 60 λεπτά, προσφέρονται δωρεάν στους επιβάτες: α) γεύματα και αναψυκτικά ανάλογα με το χρόνο αναμονής, εάν υπάρχουν στην αμαξοστοιχία ή στο σταθμό ή μπορούν να εξασφαλισθούν ευλόγως β) ξενοδοχείο ή άλλο κατάλυμα και μεταφορά μεταξύ του σιδηροδρομικού σταθμού και του τόπου καταλύματος, σε περίπτωση που είναι απαραίτητη η παραμονή για μία ή περισσότερες νύκτες ή μια επιπρόσθετη παραμονή, όταν και όπου αυτό είναι υλικά εφικτό γ) εάν η αμαξοστοιχία είναι ακινητοποιημένη εκτός σταθμού, μεταφορά από την αμαξοστοιχία στο σιδηροδρομικό σταθμό, στον εναλλακτικό τόπο αναχώρησης ή στον τελικό προορισμό, όταν και όπου αυτό είναι υλικά εφικτό.

3. Εάν η σιδηροδρομική υπηρεσία δεν μπορεί πλέον να συνεχισθεί, η σιδηροδρομική επιχείρηση οργανώνει το συντομότερο δυνατόν εναλλακτικές υπηρεσίες μεταφοράς για τους επιβάτες» (άρθρο 18).

Επίσης, ο μεταφορέας είναι υπεύθυνος για τη ζημία που απορρέει εκ του θανάτου, των τραυματισμών ή οποιασδήποτε άλλης προσβολής της φυσικής ή ψυχικής ακεραιότητας του επιβάτη, η οποία προκλήθηκε από ατύχημα σχετικό με τη σιδηροδρομική εκμετάλλευση το οποίο επήλθε ενώ ο επιβάτης παραμένει εντός των σιδηροδρομικών οχημάτων, εισέρχεται ή εξέρχεται από αυτά, οποιαδήποτε και αν είναι η χρησιμοποιούμενη σιδηροδρομική υποδομή (Παράρτημα Ι, άρθρ.26).

Τέλος, ο μεταφορέας είναι υπεύθυνος έναντι του επιβάτη για τη ζημία που προκύπτει από το γεγονός ότι, λόγω της κατάργησης, της καθυστέρησης ή της απώλειας ανταπόκρισης, το ταξίδι δεν μπορεί να συνεχιστεί την ίδια μέρα ή η συνέχισή του δεν είναι λογικά απαιτητή την ίδια μέρα λόγω δεδομένων περιστάσεων. Η αποζημίωση περιλαμβάνει τα εύλογα έξοδα καταλύματος καθώς και τα εύλογα έξοδα που προκύπτουν από την ειδοποίηση των προσώπων που αναμένουν τον επιβάτη (Παράρτημα Ι, άρθρ.32 παρ.1)

Γ. Επισημαίνονται και οι ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες των υπαιτίων, με βάση το άρθρ. 290 του Ποινικού Κώδικα περί της διατάραξης της ασφάλειας των συγκοινωνιών, τις οποίες εξετάζουν τα αρμόδια ποινικά δικαστήρια.

Η ΕΕΚΕ καλεί τους καταναλωτές να επικοινωνούν με την Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας της ΓΣΕΕ προκειμένου να λάβουν συμβουλευτική υποστήριξη και καθοδήγηση για οποιαδήποτε απαίτηση που θα οδηγήσει στην αποζημίωση για την υλική και ηθική βλάβη τους.