Απόβλητα: 524 κιλά παράγει ο κάθε Έλληνας ετησίως

Παράγουμε περισσότερα σκουπίδια από πολλούς άλλους ευρωπαϊκούς λαούς, ανακυκλώνουμε λίγο και εξακολουθούμε να οδηγούμε το μεγαλύτερο μέρος των αστικών αποβλήτων σε ταφή, συνήθεια η οποία μας στοιχίζει ακριβά καθώς η χώρα μας καλείται να καταβάλλει €111,2 εκατ., για τις ποσότητες πλαστικής συσκευασίας που δεν ανακυκλώθηκαν το 2019.

Αυτό προκύπτει μεταξύ άλλων από την ανάλυση των στοιχείων που έκανε το ΙΟΒΕ στο πλαίσιο μελέτης που παρουσιάστηκε στη διαδικτυακή εκδήλωση «Ο ρόλος της Ελληνικής Βιομηχανίας Πλαστικών στην Κυκλική Οικονομία» που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας (ΣΒΠΕ).

Αναλυτικά, στην Ελλάδα, η κατά κεφαλήν παραγωγή αποβλήτων βρίσκεται διαχρονικά υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ειδικότερα για το 2019, το οποίο αφορούν και τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα δεδομένα, η κατά κεφαλήν παραγωγή αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 524 κιλά ανά κάτοικο, σημειώνοντας αύξηση κατά 1,7% σε σχέση με το 2018, όταν ο Μ.Ο στην ΕΕ ήταν 502 κιλά. Η απόκλιση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αυξήθηκε εκ νέου σε σχέση με το προηγούμενο έτος και διαμορφώθηκε στο 4,3% (αντί 3,8% το 2018).

Σε όρους διαχείρισης, στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των παραγόμενων αποβλήτων οδηγείται σε χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων (77,6% το 2019), ενώ η ανακύκλωση διαμορφώθηκε στο 21,0%. Σε σχέση με τα κράτη μέλη της ΕΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στην 4η θέση ως προς την ταφή των αστικών αποβλήτων σε ΧΥΤΑ καθώς και στο ποσοστό της ανακύκλωσης, ακολουθώντας τη Μάλτα, τη Ρουμανία και την Κύπρο. Αντίθετα, το υψηλότερο ποσοστό ανακύκλωσης απαντάται στην Ολλανδία (71,9%), ενώ η Σουηδία εφαρμόζει τακτικές ενεργειακής ανάκτησης στο 52,6% των αστικών αποβλήτων.

Οι επιδόσεις αυτές μάλιστα μας στοιχίζουν ακριβά, καθώς – όπως αναφέρεται στην έρευνα - συνυπολογίζοντας το συντελεστή ιδίων πόρων του προϋπολογισμού της ΕΕ για τα απορρίμματα πλαστικής συσκευασίας (€0,8 ανά κιλό) προκύπτει πως για τις ποσότητες που δεν ανακυκλώθηκαν το 2019, η Ελλάδα καλείται να καταβάλει το ποσό των €111,2 εκατ.

Την ίδια στιγμή οι δήμοι κατά συνέπεια οι δημότες μέσω των δημοτικών τελών, θα έρθουν αντιμέτωποι με υψηλό τίμημα για τις πλαστικές συσκευασίες που δεν ανακύκλωσαν.

Τα εκτιμώμενα έσοδα των μονάδων ανακύκλωσης διαμορφώνονται (με σημερινές τιμές) στα €106,8 εκατ. Στην περίπτωση που οι ποσότητες πλαστικής συσκευασίας που ανακυκλώνονται παραμείνουν στα ίδια επίπεδα με αυτά του 2019, τότε οι ΟΤΑ θα κληθούν να καταβάλουν για αυτές τις ποσότητες περίπου €8,1 εκατ. ανά έτος σε τέλος ταφής και η Ελλάδα, μέσω του μηχανισμού ιδίων πόρων, να συνεισφέρει στον Ευρωπαϊκό προϋπολογισμό περίπου €119,0 εκατ. κατ’ έτος.

Ταυτόχρονα, οι επιδόσεις της Ελλάδας στα θέματα της διαχείρισης των αποβλήτων την οδηγούν σε αρκετά χαμηλή κατάταξη σε σχέση με ευρύτερους δείκτες κυκλικότητας συγκριτικά με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Αναλυτικότερα, η χώρα βρίσκεται στην 23η θέση στην Ευρώπη των 27 όσον αφορά τον δείκτη κυκλικότητας υλικών, δηλαδή το ποσοστό των υλικών που ανακυκλώνονται και επανατροφοδοτούνται στην μεταποίηση.

Αναφορικά με τα πλαστικά, η κατά κεφαλήν παραγωγή πλαστικών αποβλήτων στην Ελλάδα μειώθηκε σημαντικά την περίοδο 2006 - 2012, ακολουθώντας την τάση της οικονομίας και έκτοτε παραμένει χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, παρά τη γενικότερη τάση σύγκλισης. Η ετήσια κατά κεφαλήν παραγωγή αποβλήτων συσκευασίας στην Ελλάδα διαμορφώθηκε το 2019 στα 81,1 κιλά ανά κάτοικο, σε αρκετή απόσταση από τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ27 που ξεπέρασε τα 177 κιλά ανά κάτοικο. Το 2019, το 60% των παραγόμενων αποβλήτων συσκευασίας οδηγήθηκε στην ανακύκλωση. Η Ελλάδα φαίνεται να βρίσκεται σε πολύ καλό σημείο σχετικά με την ανακύκλωση συσκευασιών από χαρτί και χαρτόνι και στην ανακύκλωση μεταλλικών συσκευασιών. Ωστόσο, η ανακύκλωση των πλαστικών συσκευασιών απέχει σημαντικά ακόμα και από τον στόχο του 2025 (50%), ενώ αντίστοιχη είναι η εικόνα τόσο αναφορικά με τις γυάλινες συσκευασίες όσο και με τις συσκευασίες από ξύλο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία ως προς το που ανακυκλώνονται τα απόβλητα συσκευασίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, το 2019 παρήχθησαν 869,5 χιλ. τόνοι αποβλήτων συσκευασίας, εκ των οποίων ανακυκλώθηκαν εντός Ελλάδος οι 274,5 χιλ. τόνοι.

Ειδικά για την πλαστική συσκευασία, το 69,9% της ανακύκλωσής της συμβαίνει εντός Ελλάδας, το 28,6% σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, ενώ 1,5% της ανακύκλωσης έγινε σε τρίτες χώρες.

Οπως σημειώνουν οι ερευνητές του ΙΟΒΕ, το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από το ισοζύγιο ροής για το 2019 είναι πως πέραν του σχετικά χαμηλού ποσοστού ανακύκλωσης της πλαστικής συσκευασίας που διαμορφώθηκε στο 37,6%, υπάρχει και μια σημαντική ποσότητα αποβλήτων πλαστικής συσκευασίας (43,1 χιλ. τόνους) που δεν αντιμετωπίζεται ως απόβλητο από το σύστημα. Η παραπάνω ποσότητα μπορεί να οφείλεται σε πλαστικές συσκευασίες που απορρίπτονται στον πράσινο κάδο συμμίκτων αστικών αποβλήτων και κατά συνέπεια οδηγούνται απευθείας στην ταφή, ενώ περιλαμβάνουν και ποσότητες αποβλήτων συσκευασίας που απορρίπτονται απευθείας στα οικοσυστήματα δημιουργώντας σημαντική περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Σημαντική η συμβολή του κλάδου των πλαστικών στην οικονομία

Ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου, ο Βασίλης Γούναρης, Πρόεδρος ΣΒΠΕ αναφέρθηκε στη δυναμική του κλάδου επισημαίνοντας ότι συνεισφέρει το 1,6% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, στην άμεση και έμμεση απασχόληση στο 1,8% του συνολικού δυναμικού της χώρας, ενώ χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια καθώς αντιπροσωπεύει το 4% των συνολικών εξαγωγών.

Για το ρόλο της βιομηχανίας πλαστικών στην επίτευξη της Κυκλικής Οικονομίας τόνισε «ως βιομηχανία πλαστικών έχουμε κάνει τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ο κλάδος μας βρίσκεται στον πυρήνα της καινοτομίας και οι εταιρείες στη χώρα μας έχουν αρχίσει να εντάσσουν σε κάθε στάδιο της παραγωγής τους τις αρχές της κυκλικής οικονομίας: από την επιλογή των υλικών, έως το σχεδιασμό. Η παραγωγή εστιάζει στη διευκόλυνση της διαδικασίας της ανακύκλωσης η οποία αποτελεί τη βάση της κυκλικής οικονομίας».

Επίσης ο πρόεδρος του ΣΒΠΕ τόνισε ότι τα πλαστικά αποτελούν μέρος της λύσης στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας υπενθυμίζοντας ότι τα τελευταία δύο χρόνια εξαιτίας της πανδημίας, ο πλανήτης διαπίστωσε στην πράξη πόσο χρήσιμα είναι τα πλαστικά στη διασφάλιση της υγείας μας, καθώς αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για την παραγωγή του ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού, αλλά και τη σημασία της σωστής απόρριψης του υλικού.

Σημείωσε ότι για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την πρόκληση της διαχείρισης των απορριμμάτων απαιτούνται:

• Κατασκευή σύγχρονων μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων και ανακύκλωσης,

• Διευκόλυνση των πολιτών με εύκολα προσβάσιμες ροές απόρριψης αποβλήτων και

• Υλοποίηση μεγάλης κλίμακας εκπαίδευσης των καταναλωτών για την ορθή απόρριψη των συσκευασιών μετά τη χρήση τους.

Αναφερόμενος στην εφαρμογή της εθνικής και ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κυκλική οικονομία ο Πέτρος Βαρελίδης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, επισήμανε ότι η Ευρώπη είναι μια ήπειρος που στερείται πρώτων υλών γενικότερα, επομένως αποτελεί ανάγκη επιβίωσης για την ΕΕ να προτάξει το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας με την κατάρτιση του ευρωπαϊκού Σχέδιου δράσης του 2020.

Επεσήμανε ότι «το πρόβλημα δεν εντοπίζεται τόσο στη νομοθεσία όσο στην εφαρμογή της. Δεν στοχοποιούμε τα πλαστικά σε σχέση με άλλα υλικά. Είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο υλικό, συνώνυμο του σύγχρονου τρόπου ζωής χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι δεν δημιουργεί προβλήματα στο περιβάλλον. Το πλαστικό δεν είναι ένα υλικό αλλά πολλά και διαφορετικά υλικά, χαρακτηριστικό το οποίο δημιουργεί δυσκολία στην ορθή ξεχωριστή συλλογή του που είναι η βάση για την ποιοτική ανακύκλωση στη συνέχεια. Θα πρέπει όλοι να εργαστούμε και να συνεργαστούμε όλοι οι εμπλεκόμενοι προς αυτή την κατεύθυνση» κατέληξε.