«Τρελοί επιστήμονες»: Πώς εμπλέκονται με ιστορίες συνωμοσίας και πώς ξεκλειδώνουμε τα μυστικά τους

Πόσο καλός είναι πραγματικά ο Καθηγητής μου; Πόσο γνώστης του αντικειμένου είναι ο Καθηγητής που μας μιλάει στα τηλεοπτικά παράθυρα για μία σοβαρή κρίση, όπως για παράδειγμα η πανδημία του κορονοϊού; Τι είναι αυτό που κάνει προσιτό έναν Καθηγητή; Ποιος είναι ο χαρακτήρας του "τρελού Καθηγητή"; Τι σκέφεται ο Καθηγητής για τους μαθητές; Τι σκέφτονται οι μαθητές για αυτόν και πως τον επιλέγουν για τις σπουδές τους στα ανοικτά πανεπιστήμια; Υπάρχουν οι "τρελοί Καθηγητές" και τι κρύβεται πίσω από τον άτυπο τίτλο που συνοδεύει έναν εκκεντρικό Καθηγητή; Πόσο αληθινά είναι τα κινηματογραφικά - συνήθως - σενάρια που τον θέλουν να εμπλέκεται πίσω από ιστορίες συνομωσίας όπως για παράδειγμα της πανδημίας του covid;

Σε αυτά και σε άλλα πολλά ερωτήματα που μας έρχονται στο μυαλό αλλά δεν θα έχουμε ποτέ την ευκαιρία να ρωτήσουμε ευθέως απαντάει στο ethnos.gr ο Καθηγητής Δημήτρης Παπούλης του τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στο βιβλίο του Ακαδημαϊκά Μυστικά: Φωτίζει όλα αυτά που οι Καθηγητές Πανεπιστημίου δεν λένε στους φοιτητές τους και το αντίθετο. Είναι ο καλύτερος οδηγός για να αποκωδικοποιήσεις τον κόσμο των Καθηγητών και των Δασκάλων και είναι δημοσιευμένο σε μορφή ebook στην Amazon.(Academic Secrets: What University professors do not say to our Students or a guide to decode your Teachers).

Ποιος γίνεται Ακαδημαϊκός και ποιος ερευνητής;

Ποιος γίνεται Ακαδημαϊκός; Οι καλύτεροι των αντικείμενων τους γίνονται Ακαδημαϊκοί (Καθηγητές) ή επιλέγουν να κινηθούν στην ελεύθερη αγορά;

"Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε με βάση ποια κριτήρια επιλέγουν εργασία οι καλύτεροι στον τομέα τους. Ένα από τα πιο σημαντικά κριτήρια, είναι οι απολαβές. Επομένως, στους τομείς που στην ελεύθερη αγορά υπάρχουν ευκαιρίες εργασίας με πολύ υψηλότερους μισθούς από τους καθηγητές πανεπιστημίου, είναι λογικό να περιμένουμε ότι οι περισσότεροι από τους καλύτερους θα επιλέξουν την ελεύθερη αγορά. Το ίδιο ισχύει και όταν μπορούν να δημιουργήσουν τη δική τους επιτυχημένη επιχείρηση. Βέβαια, πολύς κόσμος για να επιλέξει δουλειά δεν έχει ως σημαντικότερο κριτήριο το εισόδημα. Για παράδειγμα, υπάρχουν ερευνητές που αγαπούν την έρευνα και θα επιλέξουν μια ακαδημαϊκή θέση στην οποία θα μπορούν να κάνουν αυτό που αγαπούν παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να κερδίσουν πολύ περισσότερα χρήματα στην ελεύθερη αγορά. Άλλοι που αγαπούν τη διδασκαλία (περισσότερο από την έρευνα) θα προτιμήσουν μια ακαδημαϊκή καριέρα παρά μια καλύτερα αμειβόμενη δουλειά στην ελεύθερη αγορά. Υπάρχουν και άλλα κριτήρια που αναλύονται διεξοδικά στο βιβλίο ", λέει στο ethnos.gr ο Καθηγητής Δημήτρης Παπούλης.

Ο μύθος του καθηγητή που βάζει θέματα... "παλούκια"

Υπάρχει ο μύθος του αυστηρού Καθηγητή που θέλει να βάζει δύσκολα στο μάθημα του. Οπως εξηγεί ο Δημήτρης Παπούλης οι φοιτητές μπορούν να επηρεάσουν το βαθμό δυσκολίας ενός μαθήματος:  "Πολλοί φοιτητές πιστεύουν ότι ορισμένα μαθήματα είναι δύσκολα και απαιτητικά, ενώ άλλα όχι, ή τουλάχιστον όχι τόσο πολύ, λόγω της φύσης αυτών των μαθημάτων. Με άλλα λόγια, πιστεύουν ότι είναι δύσκολα λόγω του εκτεταμένου κειμένου καθώς και του «δύσκολου» αντικειμένου. Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν ισχύει. Αντίθετα, εξαρτάται από το τι αποφασίζει ο καθηγητής ως μαθησιακό αποτέλεσμα, δηλαδή τις ελάχιστες δεξιότητες, προσόντα και γνώσεις που πρέπει να έχουν οι φοιτητές στο τέλος του εξαμήνου. Ως αποτέλεσμα, τα ίδια μαθήματα σε διαφορετικά πανεπιστήμια (ή τμήματα) έχουν διαφορετικές απαιτήσεις. Επιπλέον, διαφορετικά μαθήματα που διδάσκει ο ίδιος καθηγητής στο ίδιο τμήμα μπορεί να είναι εξίσου απαιτητικά ή ένα θα μπορεί να είναι πολύ πιο απαιτητικό από ένα άλλο. Ένας έμπειρος ή ταλαντούχος καθηγητής μπορεί εύκολα να καταλάβει μετά από μία ή δύο διαλέξεις ποιο είναι πάνω κάτω το επίπεδο των φοιτητών. Το επόμενο βήμα είναι να αποφασίσει πόσο δύσκολο και απαιτητικό θα πρέπει να είναι το μάθημα. Εάν το μάθημα είναι πιο απαιτητικό, θα υπάρχουν αρκετοί φοιτητές που θα τους αρέσει το μάθημα ή θα μπορούν να παρακολουθήσουν και άλλοι που δεν θα μπορούν. Από την άλλη πλευρά, εάν ο καθηγητής διδάξει το ελάχιστο, περισσότεροι φοιτητές θα καταλάβουν, αλλά οι φοιτητές με υψηλότερες δυνατότητες θα βαρεθούν και τελικά θα χάσουν το ενδιαφέρον τους για το μάθημα".

Πως επιλέγουν οι καθηγητές τις ερωτήσεις

Μυστήριο για τους πολλούς αποτελεί το πως οι καθηγητές επιλέγουν τις ερωτήσεις που κάνουν στους μαθητές στις εξετάσεις: "Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι Καθηγητές επιλέγουν τις ερωτήσεις για τις εξετάσεις οι οποίοι αναλύονται στο Βιβλίο. Είναι σημαντικό οι φοιτητές να καταλάβουν πως κάθε καθηγητής επιλέγει ερωτήσεις για τις εξετάσεις ειδικά στην περίπτωση που η επιλογή δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο. Ο σωστός τρόπος είναι ερωτήσεις από όλα τα κεφάλαια με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας (δηλαδή να υπάρχουν και σχετικά εύκολες και δυσκολότερες ερωτήσεις)".

Τι δείχνει το ντύσιμο του καθηγητή

Το εκκεντρικό ντύσιμο ή ένα ατημέλητο χτένισμα είναι κάτι που προσδιορίζει τον τρελό επιστήμονα;
"Πολλοί καθηγητές μέσα από το ντύσιμο τους θέλουν να δείξουν το status τους. Αυτό ενδέχεται να διαφέρει από χώρα σε χώρα και η κουλτούρα παίζει ρόλο. Από το ντύσιμο του Καθηγητή μπορούμε να καταλάβουμε πολλά. Αν δεν έχει στιλ το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για εργασιομανή Καθηγητή που δεν ενδιαφέρεται για την εμφάνιση του. Αν ντύνεται ακραία συντηρητικά θέλει να δημιουργήσει μεγάλη απόσταση από τους φοιτητές. Αν ντύνεται σαν τους νέους θέλει να μειώσει την απόσταση από τους φοιτητές τους. Αν ντύνεται ακραία νεανικά, για παράδειγμα με σκισμένο τζιν κλπ τότε είναι ανησυχητικό σημάδι".

Ο τρελός επιστήμονας έχει προβλήματα επικοινωνίας 

Πολλές φορές έχουμε δει εκκεντρικούς Καθηγητές είτε από το ντύσιμο, είτε από το παρουσιαστικό και κυρίως από τον τρόπο που διατυπώνουν τις απόψεις τους δίνοντας την αίσθηση πως ξέρουν πράγματα που οι άλλοι δεν θα μάθουν ποτέ και δεν πρέπει να μάθουν γιατί θα αποκαλυφθούν θεωρίες συνομωσίας. Πόσο μακριά είμαστε από αυτή την αντίληψη;

"Ο τρελός καθηγητής (ή τρελός επιστήμονας) είναι ένας χαρακτήρας της ποπ κουλτούρας που συναντάμε σε βιβλία και ταινίες (π.χ. Φρανκενστάιν, ο Αόρατος Ανθρωπος κλπ). Ο τρελός επιστήμονας έχει έναν συνδυασμό ασυνήθιστων ή ανησυχητικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας και συνήθως εκτελεί φιλόδοξα, περίεργα ή και ταμπού πειράματα. Συνήθως ο τρελός επιστήμονας είναι πολύ ευφυής ή ιδιοφυής και έχει προβλήματα επικοινωνίας ή ακόμα και αντικοινωνική συμπεριφορά. Το τελευταίο, μεταξύ άλλων, δημιουργεί μια σημαντική παρεξήγηση: ένας ερευνητής ή ένας επιστήμονας που είναι ιδιοφυΐα είναι πιθανότατα περίεργος.

Η άγνοια των πολλών δημιουργεί λάθος θεωρίες

Επομένως έτσι οδεύουμε σε πλάνη σχετικά με τον ποιον πρέπει να πιστέψουμε: "Ένα σημαντικό πρόβλημα με αυτό το στερεότυπο είναι ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι αληθινές ιδιοφυΐες είναι μερικά από τα περίεργα πρόσωπα που η επιστημονική κοινότητα και οι αξιοσέβαστοι καθηγητές δεν αποδέχονται ούτε λαμβάνουν σοβαρά υπόψη. Αντίθετα, πιστεύουν ότι οι αξιοσέβαστοι καθηγητές είναι στην πραγματικότητα άνθρωποι χωρίς φαντασία που πιθανώς το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι οι θέσεις και η φήμη τους ή ακόμα και το πώς να βγάλουν περισσότερα χρήματα. Το κύριο πρόβλημα δεν είναι ότι αυτό είναι ψευδές (που προφανώς είναι), αλλά ότι κάνει τους ανθρώπους να αμφιβάλλουν για επιστημονικές ανακαλύψεις, αποδείξεις και γνωστά πράγματα π.χ. ότι η γη είναι σφαιρική και όχι επίπεδη. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν πιο εύκολο να πιστέψουν κάποια «θεωρία» από έναν μη ειδικό παρά από έναν κορυφαίο επιστήμονα. Έτσι πολλές θεωρίες ή «θεωρίες» έχουν προταθεί ειδικά τα τελευταία χρόνια και διαδίδονται εύκολα και γρήγορα λόγω του διαδικτύου".

Μειώνουν τους καθηγητές για να αισθάνονται καλύτερα

Προφανώς λοιπόν η άγνοια μας είναι αυτή που κατά βάθος ευθύνεται για τη δημιουργία θεωριών συνομωσίας όπως συνέβη κατά κόρον την περίοδο της πανδημίας του covid: "Η πεποίθηση ότι οι διακεκριμένοι καθηγητές δεν είναι πολύ έξυπνοι αλλά αντίθετα είναι συντηρητικοί άνθρωποι με λίγες γνώσεις και χωρίς φαντασία είναι κάτι που μπορεί να κάνει πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται καλύτερα με τον εαυτό τους. Επιπλέον, η σκέψη ότι κάποιος μη ειδικός μπορεί να είναι πιο καινοτόμος και ιδιοφυής, παρά την έλλειψη της κατάλληλης εκπαίδευσης είναι ακόμα πιο ελκυστική και μπορεί να κάνει πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Έτσι, πιστεύουν ότι μπορούν να έχουν άποψη για ένα θέμα όπως η πανδημία Covid-19, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν καν πτυχίο Φαρμακευτικής ή Ιατρικής. Ωστόσο, ένα πτυχίο δεν θα τους έκανε ειδικούς".

Το παράδειγμα του Νέου Βουτζά

"Για να δείξω πόσο περίεργες είναι αυτές οι προσεγγίσεις, θα παρουσιάσω παραδείγματα. Εάν ένα άτομο πάσχει από καρδιαγγειακή νόσο, δεν πρέπει να πάει σε οποιοδήποτε γιατρό αλλά σε καρδιολόγο. Σε περίπτωση που χρειάζεται χειρουργική επέμβαση, ένας καρδιοχειρουργός θα πρέπει να κάνει αυτήν την επέμβαση και όχι οποιοσδήποτε χειρουργός. Όλοι οι άλλοι γιατροί δεν είναι εκπαιδευμένοι και δεν έχουν τις γνώσεις για τέτοιου είδους επεμβάσεις. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν και στο χώρο της Γεωλογίας όπως η πρόσφατη καταστροφή κατοικιών στο Νέο Βουτζά όπου η παρουσία μελέτης από ειδικό γεωλόγο θα μπορούσε να την είχε προβλέψει-αποτρέψει".

Τα σκοτεινά κίνητρα του τρελού επιστήμονα

"Το ίδιο ισχύει σε κάθε επιστημονικό πεδίο. Εάν ένα άτομο δεν έχει τις συγκεκριμένες σπουδές και εκπαίδευση, δεν είναι σε θέση να αναλύσει τα δεδομένα και να τα κρίνει. Η δύναμη του στερεότυπου του τρελού επιστήμονα είναι πως ό,τι και να λέει ένας ειδικός δεν σημαίνει τίποτα για αυτούς (που πιστεύουν το στερεότυπο). Στο μυαλό τους ο ειδικός μπορεί εύκολα να κάνει λάθος ή να έχει άλλα κίνητρα και οι «θεωρίες» ενός μη ειδικού μπορεί στο τέλος να επιβεβαιωθούν θριαμβευτικά. Αυτή η σκέψη είναι πολύ ικανοποιητική, είναι ένα είδος ονείρου που έγινε πραγματικότητα. Είναι ο «θρίαμβος» της νοημοσύνης ενός ανθρώπου παρ’ όλες τις δυσκολίες, τα προβλήματα, την έλλειψη σωστής εκπαίδευσης και φυσικά την έλλειψη πειραμάτων. Κατά τη γνώμη μου αυτή η ικανοποίηση είναι τόσο σημαντική για κάποιους ανθρώπους που ξεπερνά κάθε εμπόδιο. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν δεδομένα, επιστημονικά στοιχεία και αποδείξεις που θα μπορούσαν να τους αλλάξουν άποψη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί άνθρωποι προτιμούν να ρισκάρουν τη ζωή τους παρά να αποδεχτούν τα επιστημονικά στοιχεία. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα που να μπορεί να τους πείσει και οποιαδήποτε κουβέντα είναι μάλλον άσκοπη".

Γιατί ένας καθηγητής θέλει να πετύχουν οι μαθητές του

Πολλοί μαθητές αλλά και γονείς πιστεύουν πως οι οι καθηγητές χαίρονται όταν οι φοιτητές τους αποτυγχάνουν στις εξετάσεις, όμως και αυτό είναι ένας μύθος που καταρρίπτεται σύμφωνα με τον Δημήτρη Παπούλη: "Αυτή είναι μια ερώτηση που πολλοί φοιτητές θα ήθελαν αλλά δεν έχουν το θάρρος να κάνουν στους καθηγητές τους. Αν κάποιοι καθηγητές χαίρονται όταν οι φοιτητές αποτυγχάνουν, τότε είναι προβληματικές προσωπικότητες. Δεν θα έπρεπε να έχουν θέση σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο. Οι καθηγητές έχουν πολλούς λόγους να πετύχουν οι φοιτητές τους. Οι πιο σημαντικοί λόγοι είναι:

1. Ένας καλός δάσκαλος είναι αυτός που κάνει τους περισσότερους φοιτητές να κατανοήσουν το μάθημα. Επομένως, αν πολλοί φοιτητές αποτυγχάνουν, είναι αποτυχία του δασκάλου.
2. Μια παράμετρος αξιολόγησης της διδακτικής ικανότητας των καθηγητών είναι το ποσοστό των φοιτητών που περνούν τις εξετάσεις.
3. Ένας φοιτητής που αποτυγχάνει στις εξετάσεις θα πρέπει να επανεξεταστεί. Αυτό σημαίνει ότι ο καθηγητής θα αφιερώσει περισσότερο χρόνο για τη διόρθωση των γραπτών.
4. Όσο πιο δύσκολο είναι το μάθημα και όσο περισσότεροι φοιτητές αποτυγχάνουν στο μάθημα σημαίνει ότι περισσότεροι φοιτητές θα αντιπαθούν τον καθηγητή.
5. Είναι φυσιολογικό οι καθηγητές να χαίρονται όταν αυτό που διδάσκουν γίνεται κατανοητό από τους φοιτητές. Η καλύτερη απόδειξη ότι κατάλαβαν οι φοιτητές τι δίδασκε ένας καθηγητής είναι όταν πολλοί από αυτούς επιτυγχάνουν στις εξετάσεις και με υψηλούς βαθμούς.
6. Σε έναν καθηγητή χωρίς έλλειψη ενσυναίσθησης δεν αρέσει όταν οι μαθητές είναι λυπημένοι επειδή αποτυγχάνουν.