Σημαία με το «Ζ»: Όταν ο Κουντουριώτης την ύψωσε στο Αβέρωφ και πήρε φαλάγγι τον τουρκικό στόλο

Μπορεί το γράμμα «Ζ» να ενοχοποιήθηκε επειδή ταυτίστηκε με την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία ωστόσο 110 χρόνια νωρίτερα αποτέλεσε το σύμβολο μιας ιστορικής νίκης του ελληνικού πολεμικού ναυτικού σε βάρος του στόλου της οθωμανικής αυτοκρατορίας που συνδυάστηκε με την απελευθέρωση πολλών νησιών του Αιγαίου.

Πρόκειται για τη ναυμαχία της «Έλλης» που έγινε στις 16 Δεκεμβρίου 1912 και ήταν η πρώτη από τις δύο κορυφαίες μάχες μεταξύ του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και του Οθωμανικού Στόλου κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο και πραγματοποιήθηκε στην έξοδο των στενών των Δαρδανελίων (Ελλησπόντου). Η ναυμαχία έληξε με τη νίκη του ελληνικού στόλου και τον εγκλεισμό του οθωμανικού εντός των στενών.

Τι σήμαινε η σημαία με το «Ζ»

Η ναυμαχία εν πολλοίς κρίθηκε από το στρατηγικό ρεσιτάλ του Παύλου Κουντουριώτη όταν αποφάσισε να κινηθεί επιθετικά και ανεξάρτητα από τον υπόλοιπο σχηματισμό του ελληνικού πολεμικού ναυτικού. Προηγουμένως ύψωσε σημαία με το γράμμα «Ζ» που σήμαινε «κινούμαι ανεξάρτητα» (από τον σχηματισμό του υπόλοιπου στόλου).

Ο Γεώργιος συνιστούσε ψυχραιμία στον ασυγκράτητο Κουντουριώτη

Ο Κουντουριώτης σε μία από τις πλέον ηρωικές όσο και παράτολμες κινήσεις στην ιστορία των παγκόσμιων χρονικών ανάγκασε τους Τούρκους σε άτακτη υποχώρηση, οδήγησε στο στρατοδικείο κορυφαίους Τούρκους αξιωματικούς και ανάγκασε μέχρι και τον βασιλιά Γεώργιο Α να συστήσει ψυχραιμία και σύνεση στον κυβερνήτη του αήττητου Αβέρωφ.

Κρύβονταν οι Τούρκοι

Τους πρώτους μήνες του πόλεμου ο Οθωμανικός στόλος υπό την διοίκηση του ναύαρχου Ραμίζ Μπέη παρέμεινε προστατευμένος στα στενά των Δαρδανελίων (στο ναύσταθμο Ναγαρά), χωρίς να επιχειρήσει έξοδο στο Αιγαίο. Από την άλλη πλευρά ο ελληνικός στόλος υπό την διοίκηση του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη κράτησε επιθετική στάση απελευθερώνοντας ένα ένα τα νησιά του Αιγαίου και αναμένοντας την έξοδο των τουρκικών πλοίων από τα Στενά.

Απελευθέρωσε Λήμνο, Ίμβρο, Τένεδο

Αρχικά απελευθέρωσε τη Λήμνο και εγκατέστησε στον όρμο του Μούδρου το προκεχωρημένο αγκυροβόλιο του Στόλου. Ακολούθησε η απελευθέρωση του Αγίου Όρους, των νησιών του βορείου και ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Άγιος Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος).

«Καταλάβαμε Τένεδον. Έχω και γαιάνθρακα να σας εφοδιάσω».

Μετά την απελευθέρωση της Τενέδου στις 24 Οκτωβρίου - 6 Νοεμβρίου ο ναύαρχος Κουντουριώτης έστειλε τηλεγράφημα στον Οθωμανό αρχηγό του στόλου με το μήνυμα «Καταλάβαμε Τένεδον. Αναμένουμε έξοδο του στόλου σας. Αν επιθυμείτε, γαιάνθρακα προτίθεμαι να σας εφοδιάσω».

Οι ελληνικές δυνάμεις

Στη ναυμαχία της Έλλης από ελληνικής πλευράς συμμετείχαν ένα σύγχρονο θωρακισμένο καταδρομικό (Αβέρωφ), τρία παλαιά παράκτια θωρηκτά (Σπέτσαι, Ύδρα, Ψαρά), τέσσερα αντιτορπιλικά - ανιχνευτικά παρατάχθηκαν σε απόσταση 1.000 περίπου μέτρων αριστερά από τα θωρηκτά (Αετός, Ιέραξ, Λέων, Πάνθηρ). Έξι ακόμα αντιτορπιλικά παραταχθηκαν ακόμη πιο αριστερά.

Οι τουρκικές δυνάμεις

Στη ναυμαχία της Έλλης σημετείχαν τέσσερα Οθωμανικά θωρηκτά (Ασάρ Τεφήκ, Μεσουδιέ, Τουργκούτ Ρέις, Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα), το καταδρομικό Μεντητιέ που κινήθηκε νοτιότερα από τα θωρηκτά, πέντε αντιτορπιλικά και ένα νοσοκομειακό πλοίο που ακολουθούσαν το Μεντζητιέ.

Έγραψαν τις διαθήκες τους οι Τούρκοι

Την παραμονή, το βράδυ της Τετάρτης 17 Δεκεμβρίου 1912, σύμφωνα με τη διήγηση του παρόντος Τούρκου Πλωτάρχη Χασάν Σαμί Μπέη, οι Οθωμανοί αξιωματικοί έγραψαν τις διαθήκες τους και αποσύρθηκαν νωρίς για ύπνο ώστε να είναι ακμαίοι το πρωί. Τα ξημερώματα, ο Μουεζίνης κάλεσε τα πληρώματα γονατιστά να προσευχηθούν. Αμέσως μετά, ο Οθωμανικός στόλος απέπλευσε. Το πρωί της Τρίτης 16 Δεκεμβρίου στις 8 η ώρα με καλό καιρό και ήσυχη θάλασσα, άρχισε η έξοδος του Οθωμανικού στόλου από τα Στενά. Οι καπνοί του εξερχόμενου από τα Δαρδανέλια Τουρκικού στόλου φαίνονταν καθαρά.

Εχθρός εν όψει

Τα ελληνικά ελαφρά σκάφη που περιπολούσαν στην περιοχή έστειλαν μήνυμα στην ναυαρχίδα ειδοποιώντας την για την έξοδο. Η αναφορά «ΕΧ ΕΧ ΕΧ» (εχθρός εν όψει) διέτρεξε όλα τα ελληνικά πλοία.

Στον τουρκικό στόλο προηγούνταν το καταδρομικό Μετζιτιέ και τρία αντιτορπιλλικά και ακολουθούσαν τα θωρηκτά Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (ναυαρχίδα), Τουργούτ Ρεΐς, Μεσουντιέ και Ασάρι-ι-Τεφίκ. Στο τέλος βρίσκονταν 5 αντιτορπιλλικά και πλωτό νοσοκομείο  Ρεσίτ Πασάς.

Τα Θηρία του ελληνικού στόλου

Ο ελληνικός στόλος με επικεφαλής την ναυαρχίδα θωρακισμένο καταδρομικό Αβέρωφ, ακολουθούμενη από τα παράκτια θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες, αρχηγίδα του Μοιράρχου Πλοιάρχου Πέτρου Γκίνη και Ψαρά, και από πίσω τα αντιτορπιλλικά Αετός, Ιέραξ, Λέων και Πάνθηρ (τα αποκαλούμενα Θηρία) έσπευσε να συναντήσει τον αντίπαλο στόλο.

Τα τέσσερα τουρκικά θωρηκτά με την έξοδό τους έστριψαν δεξιά παραπλέοντας το ακρωτήριο της Έλλης (επειδή δεν ήθελαν να απομακρυνθούν από τα φρούρια της ακτής), ενώ τα ελληνικά στράφηκαν προς συνάντησή τους. Οι δύο στόλοι ήρθαν αντιμέτωποι στις 09:00 σε διάταξη μάχης και απόσταση 17 χλμ.

Το ιστορικό μήνυμα Κουντουριώτη: Πλέω μεθ΄ορμής ακαθέκτου

Σε αυτό το σημείο ο ναύαρχος Κουντουριώτης σήμανε πολεμική έγερση και εξέπεμψε το παρακάτω ιστορικό σήμα προς τον στόλο:

Το ιστορικό σήμα επίθεσης φέρεται στο πρυμναίο κατάστρωμα του Θ/Κ Αβέρωφ.

"Με την δύναμην του Θεού, τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ' ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους".

Οικονομία πυρομαχικών

Ο ελληνικός στόλος δεν έβαλε πρώτος για να κάνει οικονομία πυρομαχικών.

Ώρα 09:05 υψώνεται στον Αβέρωφ το προειδοποιητικό σήμα «αρχίσατε πυρ συγχρόνως μετά του Ναυάρχου».

Στις 09:22 ο Οθωμανικός στόλος άνοιξε πρώτος πυρ από απόσταση 12.500 μέτρα, ενώ ο ελληνικός περίμενε 3 λεπτά ανοίγοντας πυρ στις 09:25 από απόσταση 12.000 μέτρα.

Τα τουρκικά θωρηκτά έβαλλαν κυρίως εναντίον του Αβέρωφ με ταχύ πυρ αλλά χωρίς επιτυχία, ενώ και το Αβέρωφ δεν έκανε ακριβείς βολές.

Ο ελιγμός "Ταύ"

Τι είναι ο ελιγμός "Ταύ": Τα πλοία του ελληνικού στόλου, περνώντας κάθετα μπροστά από τα εχθρικά, μπορούν να βάλλουν με όλα τα όπλα από την πρύμη και την πλώρη τους, ενώ του τουρκικού στόλου μόνο με τα πρόσθια πυροβόλα. Την τακτική καθιέρωσαν πρώτοι οι Ιάπωνες στη ναυμαχία με τους Ρώσους στην ναυμαχία της Τσουσίμα.

Η σημαία με το «Ζ»

Στις 09:35 με την απόσταση των δύο στόλων στα 9.500 μ. ο Κουντουριώτης αποδέσμευσε τον στόλο από τις κινήσεις της ναυαρχίδας του υψώνοντας την σημαία «Ζ» (κινούμαι ανεξάρτητα), και εκμεταλλευόμενος την μεγαλύτερη ταχύτητα του Αβέρωφ όρμησε ακάθεκτος με ταχύτητα 21 κόμβων, διαγράφοντας τόξο μπροστά από την γραμμή του τουρκικού στόλου με σκοπό να υπερφαλαγγίσει τα τουρκικά θωρηκτά και να τα βάλει μεταξύ των πυρών του Αβέρωφ και των υπολοίπων ελληνικών θωρηκτών.

Ατακτη υποχώρηση των Τούρκων

Καθώς η ταχύτητα της θωρηκτής μοίρας τύπου Ύδρα ήταν μικρή (14 κόμβοι), ο Αβέρωφ υπερφαλάγγισε τον εχθρό μόνο του και ανάμεσα σε πυκνά πυρά του τουρκικού στόλου και των απέναντι φρουρίων έφτασε σε απόσταση 2.850 μ. από τον αντίπαλο. Οι Οθωμανοί όταν κατάλαβαν ότι ο ελιγμός θα εκτελούνταν με απόλυτη επιτυχία, έκαναν διαδοχική στροφή 160 μοιρών και μπήκαν με φοβερή αταξία ξανά στα Στενά, κάτω από την κάλυψη των επάκτιων πυροβόλων των φρουρίων Σεντούλμπαχιρ και Κουμκαλέ.

Παραλίγο να συγκρουστούν

Πρώτο έκανε μεταβολή το Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα στις 09:50 ακολουθούμενο από τα υπόλοιπα αλλά έτσι τα τουρκικά πλοία βρέθηκαν πολύ κοντά το ένα στο άλλο, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα πυροβόλα τους και να μειωθεί η ταχύτητά τους στους 10 κόμβους.

Πυρ ομαδόν του ελληνικού στόλου

Ο σχηματισμός βαλλόταν συνεχώς από το Αβέρωφ και τα άλλα θωρηκτά, που στο μεταξύ πλησίασαν τον Οθωμανικό στόλο σε απόσταση 4100 μ. Στις 09:55 το Μπαρμπαρόσα δέχτηκε πλήγμα στο κατάστρωμα της πρύμνης και λίγο αργότερα ένα άλλο βλήμα διαπέρασε τον πυργίσκο της πρύμνης και προκάλεσε ζημιές και στους λέβητες. Τα Τουργκούτ Ρεΐς και Μετζιτιέ είχαν μικρότερες ζημιές.

Σώθηκαν από θαύμα οι Τούρκοι

Όμως η ταχύτητα πυρός του Αβέρωφ είχε ελαττωθεί και δεχόταν τα πυρά των θωρηκτών και των φρουρίων που είχε πλησιάσει κατά την εκτέλεση του ελιγμού, κι έτσι εγκατέλειψε την καταδίωξη. Η ναυμαχία έληξε στις 10:17 με τον Οθωμανικό στόλο να εξακολουθεί να είναι αποκλεισμένος μέσα στα Στενά στα αγκυροβόλια του Τσανάκκαλε και του Σεντούλμπαχιρ. Σε όλη τη διάρκεια της εμπλοκής το θωρακισμένο καταδρομικό Αβέρωφ έριξε 127 βλήματα ενώ θα μπορούσε να εκτοξεύσει τετραπλάσια, γιατί κατά τη διάρκεια της ανεξάρτητης δράσης του τα πυροβόλα του έπαθαν προσωρινή εμπλοκή. Επίσης δέχτηκε τέσσερα βλήματα μεγάλου διαμετρήματος και δεκαπέντε μικρού, αλλά οι ζημιές που υπέστη ήταν ελάχιστες.

Oι απώλειες των Τούρκων

Η πρώτη τουρκική μοίρα που βγαίνοντας από τα Στενά έστριψε προς την Τένεδο, χωρίς να ακολουθήσει τα θωρηκτά, συνάντησε ομάδα ελληνικών πλοίων και επέστρεψε στον Ελλήσποντο μετά από μια μικρή ανταλλαγή πυρών.
Οι απώλειες των Οθωμανών ήταν 7 νεκροί και αρκετοί τραυματίες από το Barbarossa το οποίο υπέστη σημαντικές ζημιές στους λέβητες και το πυροβόλο των 280 χιλ. αχρηστεύτηκε εντελώς. Επιπλέον το Torgut Reis μέτρησε 51 νεκρούς και 40 τραυματίες που μεταφέρθηκαν στο νοσοκομειακό πλοίο Ρεσίτ Πασάς.

Δύο νεκροί Έλληνες

Οι απώλειες του ελληνικού στόλου ήταν 2 άντρες του πληρώματος νεκροί και 5 τραυματίες, ενώ τραυματίστηκε και ένας ακόμη άντρας από το Σπέτσαι.

Τρόμαξε μέχρι και ο βασιλιάς Γεώργιος

Την επόμενη ημέρα ο Κουντουριώτης έστειλε την αναφορά του στο Υπουργείο των Ναυτικών. Ο παράτολμος ελιγμός του θεωρήθηκε ασυλλόγιστος ηρωισμός, και ακόμη και ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ του τηλεγράφησε συστήνοντάς του σύνεση και ψυχραιμία. Ο Αβέρωφ ήταν η ισχυρότερη μονάδα του στόλου και πιθανή απώλειά του θα ανέτρεπε τον συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των δύο στόλων.

Η απολογία του Ραμίζ Μπέη

Τον ελιγμό του Κουντουριώτη δικαιολόγησε ο αντίπαλός του Ραμίζ Μπέης στο ναυτοδικείο όταν παραπέμφθηκε για την υποχώρηση από την ναυμαχία, όπου απολογούμενος είπε ότι, αν δεν έστρεφε για να απομακρυνθεί, θα βρισκόταν μεταξύ δύο πυρών από τον Ελληνικό στόλο που θα τον εκμηδένιζαν. Ο Τούρκος ναύαρχος αθωώθηκε, καθόσον ο προϊστάμενός του υπουργός τον είχε διατάξει εγγράφως να μην εκθέσει το στόλο σε θανατηφόρα πυρά.

*Με πληροφορίες από την Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού, wikipedia, sansimera.gr, mixanitouxronou.gr

Όλες οι ειδήσεις

Power Pass: 14+1 σημεία για την επιδότηση έως 600 ευρώ και την υποβολή αιτήσεων - Πότε πληρώνονται οι δικαιούχοι

«Ξεσκεπάστηκε» οργάνωση που διακινούσε κοκαΐνη στην Αττική: Αστυνομικός ο αρχηγός - Πουλούσαν «μπυρίτσες» και «κόκα κόλα»

Μητσοτάκης: Το τελευταίο που χρειάζεται η πατρίδα είναι συμμαχικές κυβερνήσεις που τροφοδοτούν την αστάθεια – Πιθανόν να ψηφίσουμε δυο φορές

Πρωταθλητής ο Ολυμπιακός μετά από έξι χρόνια! Πήρε τα σκήπτρα απ' τον Παναθηναϊκό με... σκούπα