Αττικό Ζωολογικό Πάρκο: Ποιο είναι το πρωτόκολλο ασφαλείας - Πότε ενεργοποιείται η θανάτωση ζώου - Τι έδειξαν οι πρώτες αυτοψίες

Στο προσκήνιο έρχεται ξανά η συζήτηση για την αναγκαιότητα ύπαρξης και λειτουργίας ζωολογικών πάρκων, όπως του Αττικού ύστερα από ένα ακόμα περιστατικό θανάτωσης άγριου ζώου, στο οποίο προχώρησαν οι υπεύθυνοι του Πάρκου στα Σπάτα το περασμένο Σάββατο.

Η θανάτωση του μεγαλύτερου αρσενικού χιμπατζή που φιλοξενείτο στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο προκάλεσε σάλο αντιδράσεων, ενώ υπό την πίεση της κοινής γνώμης και το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει ήδη αποστείλει εκεί κλιμάκιο ειδικών επιστημόνων προκειμένου να εξετάσουν κυρίως τα νομιμοποιητικά έγγραφα των ζώων που φιλοξενούνται στο Πάρκο.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του το «ethnos.gr», τα χαρτιά των ζώων είναι νόμιμα, ενώ από τις συνομιλίες με τους ανθρώπους του πάρκου προκύπτει πως το περιστατικό αφενός αιφνιδίασε τους εργαζόμενους, ενώ εξελίχθηκε και πολύ γρήγορα. 

Αναφορικά με τα μέτρα ασφαλείας συστήθηκε στους υπευθύνους η πρόβλεψη μίας δεύτερης περιμέτρου ασφαλείας στα επικίδυνα είδη μετά την ηλεκτρική περίφραξη και το ρυάκι ώστε να υπάρχει ο χώρος πρόκλησης αναισθησίας του ζώου, ο οποίος ανάλογα με το μέγεθος μπορεί να απαιτήσει αρκετά λεπτά.

Ωστόσο οι επίσημες συστάσεις και διαπιστώσεις θα ακολουθήσουν τις προσεχείς ημέρες οπότε και θα γίνει η σχετική επιθεώρηση της αρμόδιας Διεύθυνσης της Περιφέρειας Αττικής, η οποία έχει από το 2012 την ευθύνη αδειοδότησης και ελέγχου του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου. Οι επιθεωρητές θα διερευνήσουν τόσο τις συνθήκες θανάτωσης του άγριου ζώου όσο και τη σύννομη λειτουργία του Πάρκου.

Σύμφωνα με τη διοίκηση του Πάρκου, στο περιστατικό με τον χιμπαντζή, ακολουθήθηκαν όλες οι προβλεπόμενες διαδικασίες από το Πρωτόκολλο Ασφαλείας, το οποίο παρουσιάζει το ethnos.gr και διαχωρίζει τα φιλοξενούμενα ζώα σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τον βαθμό της επικινδυνότητάς τους.

Από την πλευρά του υπουργείου η εντολή προς το κλιμάκιο των εμπειρογνωμόνων – όπως επισημαίνει στο ethnos.gr ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς – είναι ο ενδελεχής έλεγχος του περιστατικού υπό το πρίσμα της διαπίστωσης των συνθηκών διαβίωσης της φιλοξενούμενης άγριας πανίδας: «Στείλαμε από σήμερα κλιμάκιο επιστημόνων με την εντολή με κατεπείγουσες διαδικασίες να διερευνήσουν τα νομιμοποιητικά έγγραφα όλων των ζώων που φιλοξενούνται στο πάρκο, τις χώρες προέλευσής τους, την τήρηση των συνηθηκών».

Για το ζήτημα ο υφυπουργός απέστειλε επιστολή προς την Περιφέρεια Αττικής και στις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες της, που με βάση τη νομοθεσία έχουν την αρμοδιότητα για την χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας Ζωολογικών Κήπων και την ανανέωση ή ανάκληση της άδειας λειτουργίας τους, ζητώντας την άμεση διενέργεια των προβλεπόμενων ελέγχων

• για τις συνθήκες που προκάλεσαν το περιστατικό διαφυγής και θανάτωσης του ζώου.

• για τον τρόπο που διασφαλίζεται η ασφάλεια των επισκεπτών στο χώρο λειτουργίας του πάρκου στις ακραίες περιπτώσεις διαφυγής.

• για την αναγκαιότητα εφαρμογής στην περίπτωση αυτή του πρωτοκόλλου που οδήγησε στην τελική θανάτωση του ζώου.

Δεν ήταν το πρώτο περιστατικό

Το περιστατικό της θανάτωσης άγριου ζώου στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο δεν ήταν το πρώτο καθώς το 2018 με την ίδια αιτιολογία είχαν θανατωθεί και 2 τζάγκουαρ, τα οποία δραπέτευσαν από τον ελεγχόμενο χώρο φύλαξής τους επίσης σε ώρα που το Πάρκο ήταν ανοιχτό για το κοινό και τελικώς θανατώθηκαν από τους υπευθύνους του Πάρκου. Η επανάληψη αντίστοιχων περιστατικών γεννά ερωτηματικά ως προς το εάν τα μέτρα που λαμβάνονται για τη μη διαφυγή των άγριων ζώων είναι τελικώς επαρκή, αλλά και για το ενδεχόμενο να χρειαστεί κάποια επικαιροποίηση των πρωτοκόλλων ασφαλείας.

Για τη θανάτωση των δύο τζάγκουαρ τέσσερα χρόνια πριν και για τους λόγους για τους οποίους η διοίκηση του Πάρκου είχε οδηγηθεί σ΄αυτήν την απόφαση είχε υποβάλει ερώτηση στον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Σταύρο Αραχωβίτη, ο νυν υφυπουργός Περιβάλλοντος και τότε βουλευτής της αντιπολίτευσης με το «Ποτάμι», Γιώργος Αμυράς, ο οποίος διαπίστωνε πως σύμφωνα με το ισχύον Προεδρικό Διάταγμα, «οι κάτοχοι άδειας λειτουργίας ζωολογικών κήπων υποχρεούνται να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εξασφαλιστεί η μη διαφυγή των ζώων. Κάτι το οποίο δε συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση και τα δύο ζώα οδηγήθηκαν στη θανάτωσή τους».

Βάσει των απαντήσεων που είχαν δοθεί τόσο από το υπουργείο όσο κυρίως από την Περιφέρεια, η οποία έχει και τη σχετική ευθύνη, το περιστατικό είχε θεωρηθεί τότε «τυχαίο συμβάν, το οποίο δεν μπορεί να αποκλειστεί, όσο μικρή και αν είναι η πιθανότητα να συμβεί ή όσα μέτρα ασφαλείας και αν έχουν προβλεφθεί». Αυτά ανέφερε μεταξύ άλλων η σχετική έκθεση της αρμόδιας Διεύθυνσης της Περιφέρειας Αττικής, από την οποία προέκυπτε ότι εκείνη τη χρονιά είχε γίνει η τριήμερη τακτική ετήσια επιθεώρηση στις εγκαταστάσεις του Πάρκου και μία έκτακτη περίπου ένα μήνα μετά το περιστατικό της θανάτωσης των ιαγουάρων. Να σημειωθεί ότι η Περιφέρεια τότε είχε κάνει συστάσεις για τη σταδιακή αντικατάσταση όλων των βιτρινών µε τζάµι άθραυστο και καλύτερης ποιότητας όχι µόνον στους χώρους των αιλουροειδών, αλλά και σε όσους χώρους µε ζώα υπάρχει τζάµι, ώστε να µειωθεί η πιθανότητα διαφυγής ζώων από θραύση τζαµιών.

Ποιο είναι το πρωτόκολλο ασφαλείας για τα ζώα του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου
Σε τρεις κατηγορίες με βάση την επικινδυνότητά τους διαχωρίζει τα ζώα που φιλοξενούνται στο Πάρκο το πρωτόκολλο ασφαλείας που έχει υιοθετήσει το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο.

Στο πρωτόκολλο επισημαίνεται ότι κάθε απόδραση ζώου είναι διαφορετική και ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα ζώα υψηλής επικινδυνότητας, αυτά που αποτελούν κίνδυνο προς ανθρώπους ή και άλλα ζώα.

Οι άμεσοι στόχοι που αναφέρονται είναι:

• Ασφάλεια των επισκεπτών, του προσωπικού και της τοπικής κοινότητας

• Σύλληψη του ζώου, ζωντανού ή νεκρού, ανάλογα με τις συνθήκες

• Σε καμία περίπτωση ζώο υψηλής επικινδυνότητας δεν πρέπει να βγεί εκτός ορίων του πάρκου

Στα ζώα υψηλής επικινδυνότητας κατατάσσονται εκείνα που: μια επίθεση σε άνθρωπο μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από ένα άτομο και απαιτούνται περισσότεροι του ενός φροντιστές, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να βγουν εκτός πάρκου.

Στα ζώα αυτά εντάσσονται τα Τζάγκουαρ, οι Χιμπαντζήδες, οι Ελέφαντες, οι Αρκούδες, ο Κροκόδειλος, τα Λιοντάρια, οι Λεοπαρδάλεις, οι Ρινόκεροι, τα Κομόντο, οι Τίγρεις και τα Πούμα.

Ζώα μέσης επικινδυνότητας είναι εκείνα που πιθανή επίθεσή τους σε άνθρωπο μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό τραυματισμό, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από ένα άτομο. Στα ζώα αυτά κατατάσσονται τα τσιτάχ, οι Γίββωνες, οι Καμηλοπαρδάλεις, οι Αλιγάτορες, η Στρουθοκάμηλος, οι Μυρμηγκοφάγοι, ο Λύγκας, οι Μακάκοι, Ορύξ, οι Λύκοι, το Γαϊδούρι Σομαλίας, Σιτατούνγκα Σερβάλ, ΝτεΜπράζα, Κόμπ, τα Αγριογούρουνα, οι Ζέβρες και τ Καζουάριος.

Ζώα χαμηλής επικινδυνότητας είναι εκείνα που κρίνεται δύσκολο να επιτεθούν ή να έρθουν αντιμέτωπα με άνθρωπο, αν στρεσαριστούν μπορεί να δαγκώσουν ή να προκαλέσουν τραυματισμό. Τέτοια ζώα είναι η αγριόγατα, οι Λεμούριοι, τα Κρι κρί, τα Κοάτι, Ρέα, Σκυριανα άλογα, Καπουτσίνοι, Πλατώνια και Λάμα.

Βάσει του πρωτοκόλλου, ειδικά για την περίπτωση διαφυγής αιλουροειδών, πρωτευόντων και ερπετών εκτός των ορίων του πάρκου, είναι απαραίτητη η άμεση ενημέρωση του αστυνομικού τμήματος Σπάτων.

«Πολλές φορές ένα ζώο που έχει αποδράσει θέλει να μείνει κοντά στον χώρο του. Όταν ένα ζώο είναι αποπροσανατολισμένο, η σύλληψη γίνεται ακόμα πιο δύσκολη. Μην επιχειρήσετε να παίξετε τον ήρωα!» σημειώνεται.

Πότε προβλέπεται σύλληψη/αναισθησία και πότε θανάτωση ζώου και για ποια είδη

Ανάλογα με το είδος και κρίνοντας από τις συνθήκες, οι επιλογές είναι η καθοδήγηση του ζώου πίσω στον χώρο του, το πιάσιμο και ακινητοποίηση του, ή η αναισθησία, επισημαίνεται στο πρωτόκολλο. Η απόφαση για το ποια επιλογή θα χρησιμοποιηθεί θα ληφθεί από το άτομο που είναι επικεφαλής της κατάστασης. Όλος ο εξοπλισμός για την αναισθησία βρίσκεται στην κλινική. Τα αναισθητικά μάζι με τις οδηγίες βρίσκονται μεσα στο κτηνιατρείο.

Απόφαση για θανάτωση θα παρθεί από το άτομο που είναι επικεφαλής, αφού συνεννοηθεί με την διοίκηση και/ή τους συναδέλφους παρόντες στο περιστατικό. Αυτό θα εφαρμοσθεί μόνο σε ζώα υψηλής επικινδυνότητας, θα εξαρτηθεί από την συμπεριφορά του ζώου και την συνθήκη. Ειδικά για την περίπτωση των αρκούδων και των αρσενικών χιμπαντζήδων η θανάτωση δεν αναφέρεται ως αυτόματη διαδικασία, αλλά ως απόφαση που εξαρτάται από τις συνθήκες.

«Ως κανόνας μπροστά στον κίνδυνο απώλειας ανθρώπινης ζωής, η διαδικασία θανάτωσης θα ακολουθηθεί για τα εξής είδη:

• Τζάγκουαρ, αυτόματη διαδικασία

• Ελέφαντες, αυτόματη διαδικασία

• Λιοντάρια, αυτόματη διαδικασία.

• Τίγρεις, αυτόματη διαδικασία.

• Λεοπάρδαλη, αυτόματη διαδικασία.

• Αρκούδες, ανάλογα την συμπεριφορά του ζώου και την συνθήκη.

• Αρσενικοί χιμπατζήδες, ανάλογα την συμπεριφορά του ζώου και την συνθήκη.

• Οποιοδήποτε άλλο ζώο που δεν μπορεί να περιορισθεί, συλληφθεί ή αναισθητοποιηθεί και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο επισκέπτες και/ή υπαλλήλους».

Σφοδρές αντιδράσεις στο παρελθόν και για το δελφινάριο

Την ίδια στιγμή πλήθος αντιδράσεων είχε ξεσηκώσει και η λειτουργία του δελφιναρίου πριν κάποια χρόνια στο Πάρκο, η οποία είχε οδηγήσει τον Μάρτιο του 2020 στην απόφαση ανάκλησης της άδειας λειτουργίας για τις εγκαταστάσεις των δελφινιών στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο (Α.Ζ.Π.).

Το δελφινάριο επαναλειτούργησε ύστερα από τη σχετική άδεια περίπου τρεις μήνες μετά «υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα εκτελείται κανενός είδους διαδραστικό πρόγραμμα ή/και εκπαιδευτική παρουσίαση με την συμμετοχή δελφινιών παρουσία κοινού και δεν θα υπάρχει καμία ανακοίνωση προγράμματος δραστηριοτήτων των δελφινιών συμπεριλαμβανομένου και του ταΐσματος αυτών είτε σε έντυπη μορφή είτε σε ηλεκτρονική, που να παραπέμπει σε προσέλευση κοινού».

Τον Απρίλιο του 2021 – όπως προέκυπτε από τα σχετικά απαντητικά έγγραφα της Γενικής Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνιατρικής και Αλιείας της Περιφέρειας Αττικής, ο προιστάμενός της είχε δεσμευτεί ότι η υπηρεσία θα πραγματοποιούσε το συντομότερο δυνατό έλεγχο στο χώρο του εν λόγω δελφιναρίου, ενώ θα συνέχιζε «να διενεργεί έκτακτους και τακτικούς ελέγχους και αυτοψίες στο Α.Ζ.Π., με γνώμονα πάντα την προστασία όλων των ζώων και την εφαρμογή των κανόνων ευζωίας τους».

Να σημειωθεί ότι το 2018 στο Πάρκο είχε επιβληθεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω των επιθεωρητών περιβάλλοντος πρόστιμο ύψους 44.350 ευρώ για παράβαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, η οποία είχε διαπιστωθεί το 2016.

Στην «Ελπίδα» διέφυγαν απειλούμενα πτηνά

Το πιο πρόσφατο περιστατικό πριν τη θανάτωση του χιμπαντζή ήταν τον περασμένο Ιανουάριο όταν εξαιτίας της κακοκαιρίας «Ελπίδα» προκλήθηκαν ζημιές σε δύο εγκαταστάσεις του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου καθώς υποχώρησε το πλέγμα της οροφής, με αποτέλεσμα να διαφύγουν από αυτό 32 πτηνά. Την ανακοίνωση είχε κάνει η ίδια η διοίκηση του Πάρκου μέσω ανάρτησής της στα social media ζητώντας μάλιστα τη συνδρομή των πολιτών ώστε να βρεθούν δεδομένου ότι επρόκειτο για περίπου 30 ίβις του Ουάλντραπ (Geronticus eremita) και 2 Αφρικανικούς μπούφους (Bubo africanus), απειλούμενα είδη που απαιτούν ειδικές συνθήκες και ειδική διατροφή για την επιβίωση τους.

«Γκρίζα σημεία» και στη νομοθεσία

Για «γκρίζα σημεία» και στη νομοθεσία που άπτεται των πάρκων ζώων έχουν μιλήσει κατά το παρελθόν και εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων. Ενα από αυτά – όπως τονίζουν – είναι αυτό που σχετίζεται με τα απειλούμενα είδη και σύμφωνα με το οποίο, συγκεκριμένα άτομα που έχουν αναπαραχθεί υπό συνθήκες αιχμαλωσίας δε θεωρούνται απειλούμενα ακόμα και αν ανήκουν σε είδη που είναι απειλούμενα και βρίσκονται στην κόκκινη λίστα των ειδών.

Από την πλευρά τους οι ζωοφιλικές οργανώσεις έχουν καταστήσει σαφή την αντίθεσή τους με τη λειτουργία των ζωολογικών κήπων. Μετά και το πρόσφατο περιστατικό, η Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία ζητησε να κλείσει το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο και να μετατραπεί σε Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων, ενώ επανέφερε το αίτημά της προς το υπουργείο Παιδείας να απαγορεύσει τις επισκέψεις μαθητών στο Πάρκο.

Πολλές ζωοφιλικές οργανώσεις χαρακτήρισαν «δολοφονία» τη θανάτωση του χιμπαντζή αποδίδοντάς την στην έλλειψη κατάλληλων μέτρων και εξιδεικευμένων γνώσεων του προσωπικού.

Διχάζουν και οι επισκέψεις σχολείων

Μεγάλη συζήτηση είχε προκληθεί λίγα χρόνια και ως προς το εάν υφίσταται λόγος επίσκεψης Δημοτικών Σχολείων στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο. Ολα είχαν ξεκινήσει από έγγραφο της διεύθυνσης σπουδών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης τον Ιανουάριο του 2016, με το οποίο συνίστατο «κατά τον προγραμματισμό των επισκέψεων η αποφυγή χώρων στους οποίους βρίσκονται ζώα σε αιχμαλωσία, με σκοπό την εμπορική τους εκμετάλλευση, καθώς αυτό δεν συνάδει με τις γενικές αρχές της εκπαίδευσης, στις οποίες μεταξύ άλλων, πολύ σημαντική θέση επέχει η ευαισθητοποίηση για την αναγκαιότητα της προστασίας και του σεβασμού του φυσικού περιβάλλοντος, η υιοθέτηση ανάλογων προτύπων συμπεριφοράς, καθώς και η δημιουργία υπεύθυνων προσωπικοτήτων με κοινωνικές και ανθρωπιστικές αξίες».

Το έγγραφο είχε προκαλέσει την αντίδραση των υπευθύνων του Πάρκου που είχαν χαρακτηρίσει «ατυχή και προιόν πλάνης του αποστολέα από συγκεριμένους κύκλους που τάσσονται κατά της ύπαρξης ζωολογικών πάρκων εν γένει» την εν λόγω επιστολή.

Τόνιζαν μάλιστα ότι δεν υπήρχε κανένα ζήτημα απαγόρευσης επισκέψεων σχολείων στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο οι οποιές εξακολουθούσαν να πραγματοποιούνται κανονικά αφού αρμόδιοι είναι οι σύλλογοι διδασκόντων κάθε σχολείου σε συνεργασία με τους αντίστοιχους σχολικούς συμβούλους.