Το σπαθί του Σκουρτανιώτη: Αποκαλύφθηκε κειμήλιο της επανάστασης μετά από δύο αιώνες

Ένα σπάνιο κειμήλιο που για δύο αιώνες αποτελούσε θρύλο των γεγονότων της επανάστασης του 1821 ήρθε στο φως προκαλώντας θαυμασμό και δέος. Πρόκειται για το σπαθί του θρυλικού Γεώργιου Σκουρτανιώτη το οποίο φυλάσσεται από απόγονο του ήρωα της επανάστασης. Η οικογένεια του δέχτηκε να το παραχωρήσει υπό τον όρο πως θα διαφυλαχθεί η ανωνυμία της. Παραχωρήθηκε για μία και μόνο εκδήλωση που έγινε το βράδυ της Τετάρτης 13 Ιουλίου 2022 στην πανέμορφη κοιμητηριακή εκκλησία της Κοιμήσεων Θεοτόκου του Ωρωπού που μετράει πάνω από επτά αιώνες ζωής και οι πέτρες έγιναν μάρτυρες των ιστορικών γεγονότων.

Το σπαθί των αθανάτων

Τοποθετημένο σε μία φωτισμένη προθήκη και τυλιγμένο με μία μεγάλη ελληνική σημαία το καλοδιατηρημένο λαμπερό σπαθί του θρυλικού ήρωα της μάχης του Ωρωπού ξεπρόβαλε προκαλώντας θαυμασμό και δέος στους τυχερούς που βρέθηκαν στην εκδήλωση. 

Τα αποκαλυπτήρια έκανε ο δήμαρχος Ωρωπού Γιώργος Γιασημάκης μαζί με την πρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου Ωρωπού "ο Ασωπός" Άννα Κόντου παρουσία και του προέδρου του ομίλου Απογόνων Αγωνιστών 1821 Κωνσταντίνου Πλαπούτα. "Είναι μία συγκινητική στιγμή που φωτίζει το μεγαλείο της επανάστασης και των ηρώων που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς σήμερα εδώ ελεύθεροι. Είναι ένα σπαθί των αθανάτων", είπε συγκινημένος ο Κωνσταντίνος Πλαπούτας.

Αδελφός του Θανάση Σκουρτανιώτη

Ο Γιώργιος Σκουρτανιώτης ήταν ο ηγέτης της νικηφόρας μάχης του Ωρωπού που άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Αθήνας και της αττικοβοιωτίας. Ήταν αδελφός του μεγάλου οπλαρχηγού Αθανασίου Σκουρτανιώτη ο οποίος βρήκε ηρωικό θάνατο στην εκκλησιά της Αγιά Σωτήρας στο Μαυρομάτι ανήμερα του Αγίου Δημητρίου το 1825. 

Η άγνωστη μάχη του Ωρωπού

Ο Γεώργιος Σκουρτανιώτης ήταν ο μεγάλος πρωταγωνιστής μιας άγνωστης αλλά σημαντικής μάχης που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απελευθέρωση του ελληνικού έθνους. Πρόκειται για μάχη του Ωρωπού η οποία αποκαλύφθηκε μόλις το 2017 όταν εκδόθηκε το βιβλίο του ιστορικού ερευνητή Γιάννη Γκικάκη με ιστορικά ντοκουμένα και επιστολές του Υψηλάντη και του Καποδίστρια που βρίσκονται στα γενικά αρχεία του κράτους.

Δύσκολες ώρες για την Αθήνα

Ηταν Άνοιξη του 1829 και η ελληνικη επανασταση είχε μπει στον έννατο χρόνο, μέσα από δύσκολους, ηρωικούς και αιματηρούς αγώνες. Είχε ήδη απελευθερωθεί ο Μωριάς και το μεγαλύτερο μέρος της Ρούμελης. Υπό τον τουρκικό ζυγό παρέμενε όλη η Aττική, μεγαλή περιοχή των Θηβών (νοτιοδυτική Βοιωτία) και όλη η Εύβοια διότι εκεί ήταν η έδρα του Ομέρ πασά και της στρατιωτικής διοίκησης του σαντζακιού.

Ο αιμοσταγής Ομέρ πασάς

Ο Ομέρ πασάς της Χαλκίδας κατέπνιγε στο αίμα κάθε επαναστατική προσπαθεια στη Θήβα και στον Ωρωπό που είχε κομβική σημασία γιατί βρίσκονταν οι τουρκικές αποθήκες του σιτοβολώνα και τον καθιστούσαν στρατηγικό σημείο υψηλής σημασίας.

Λύση στην απελπισία

Από τον Απρίλιο του 1829 η στρατιά της ανατολικής Ρούμελης, με αρχιστράτηγο τον Δημήτριο Υψηλάντη, βρίσκεται σε απελπιστικό σημείο διάλυσης. Το νεογέννητο ελληνικό κράτος , με κυβερνήτη τον Ιωάννη Καποδιστρια, αδυνατεί να καλύψει όχι μόνον τις οικονομικές ανάγκες του στρατεύματος, αλλά και τις απολύτως απαραίτητες προμήθειες σε πυρομαχικά και είδη επισιτισμού. Το 70% των στρατιωτών έχει εγκαταλείψει τα στρατόπεδα της Bοιωτίας.

Μόνη λύση η κατάληψη των σιτηρών

Ο Υψηλάντης αντιλήφθηκε πως ο μόνος τρόπος για να αναστρέψει αυτή την απελπιστική κατάσταση, ήταν να καταφέρει ο ελληνικός στρατός να ελέγξει το επερχόμενο θέρισμα του Ιουνίου στους σιτοβολώνες της Θήβας και του καμπου του Ωρωπού και να καταλάβει αιφνιδιαστικά τις γεμάτες αποθήκες του Ωρωπού, οι οποίες ήταν η κύρια πηγή ανεφοδιασμού των τουρκικών στρατευμάτων, όλης της Αττικής , της Αθήνας αλλά και μεγάλου μέρους της Βοιωτίας και της Εύβοιας.

Ετσι θα σώζονταν η Αθήνα

Με λάφυρα αυτές τις προμήθειες, ο Υψηλάντης, σχεδίαζε να καλύψει τη μισθοδοσία και τη γενική τροφοδοσία της στρατιάς του, να επαναφέρει τους λιποτάκτες στις μονάδες τους, κάνοντας πάλι την στρατιά του αξιόμαχη. Ταυτοχρονα περιόριζε τη δυνατοτητα ανεφοδιασμού των τουρκικών δυνάμεων στην Αθήνα.

Απέτυχε η πρώτη προσπάθεια

Η πρώτη προσπάθεια των Ελλήνων να καταλάβουν τον Ωρωπό και της οποίας ηγείται ο Γεώργιος Σκουρτανιώτης, γίνεται στις 22 Ιουνίου 1829, κατόπιν εντολής του Υψηλάντη. Aποτυγχάνει όμως, διότι οι Τούρκοι διαθέτουν πολύ ισχυρή δύναμη στον Ωρωπό, που απαριθμεί 100 ιππείς και 350 πεζούς και επίκουρους τουρκαλβανούς. Κατάφεραν μετά από σκληρή μάχη στα στενά του Συκαμίνου και στα δυτικά του Ωρωπού, να αποκρούσουν την ελληνική επίθεση. Στη μάχη αυτή η δύναμη του Σκουρτανιώτη ήταν 200 πεζοί και 50 ιππείς. Οι Τούρκοι αντιστάθηκαν αλλά είχαν μεγάλες απώλειες και ξέσπασαν στους κατοίκους του Ωρωπού που κατηγορήθηκαν πως βοήθησαν τον Σκουρτανιώτη.

Εκτέλεσαν 39 αγωνιστές

Συνέλλαβαν και εκτέλεσαν 39 μάχιμους άνδρες του Ωρωπού, στην Παναγιτσα στα Μπούγα (στο σημερινό Ασπροχώρι Ωρωπού). Επίσης συνέλλαβαν την ρωπαΐτισσα αραβωνιαστικιά του Σκουρτανιώτη Κρυσταλλία Κουρούπη, κόρη του προεστού Γ. Κουρούπη, την οποία ο Γεώργιος Σκουρτανιώτης εχει μεταφέρει κρυφά, προ της μάχης, στα Μπούγα, στο σπίτι του Κώτσο Λιάκουρη, κουμπάρου του προεστού, για μεγαλύτερη ασφάλεια και προστασία.

Ο Σαλή μπέης ατίμησε την Κρυστάλλω

Την άτυχη και φημισμένη για την ομορφιά της κόρη ατίμασε και σκότωσε ο Σαλή μπέης, γιος του Μεχμέτ μπεη του Ωρωπού ο οποίος ήταν παράφορα ερωτευμένος με την πεντάμορφη κόρη Κρυστάλλω. Επίσης αποφασιζει να εκτοπίσει βιαίως όλους τους χριστιανούς κατοίκους του Ωρωπού στην Εύβοια, με άγνωστες τις παραπέρα προθέσεις του γι’ αυτους, ούτως ώστε να είναι σίγουρος πως δεν θα έχει άλλη ανίισταση εκ των έσω.

Η πληροφορία που σήμανε συναγερμό

Η πληροφορία αυτή διέρρευσε και έφτασε στο στρατηγείο του Υψηλάντη, ο οποιος ενημέρωσε επειγόντως τον Καποδίστρια ζητώντας από τη νεοσύστατη κυβέρνηση τον άμεσο ναυτικό αποκλεισμό του Ωρωπού ώστε να αποκλεισθεί η μεταφορά των κατοίκων του.

Ενίσχυση του Σκουρτανιώτη από τον Κριεζώτη

Παράλληλα ζήτησε την ενίσχυση της δύναμης του Γεωργίου Σκουρτανιώτη, για να επιχειρήσει επειγόντως δεύτερη επίθεση κατάληψης του Ωρωπού. Και τα δύο αίτηματα έγιναν αποδεκτά από την κυβέρνηση. Ο Υψηλάντης διέταξε τον Κριεζώτη να ενισχύσει τον Σκουρτανιώτη για τη δεύτερη προσπάθεια κατάληψης του Ωρωπού η οποία αν επιτυγχάνετο, θα άλλαζε ραγδαία και προς οφελος της Ελλάδος τις στρατιωτικες, στρατηγικές και διπλωματικές θέσεις της εν όψει μάλιστα των επερχόμενων συμφωνιών καθορισμού των ορίων του Ελληνικού κράτους.

Καταδρομική επίθεση στις 6 Ιουλίου

Στις 6 του Ιουλιου 1829 ο Γεώργιος Σκουρτανιώτης με μια καταδρομική επίθεση, αιφνιδίασε την ισχυρή τουρκική φρουρά στα στενά του Συκαμίνου και με δύο εκατονταρχίες επικουρούμενες απο 50 μάχιμους άντρες των γύρω χωριών, σπάει την πρώτη αμυντική γραμμή. της τουρκικής φρουράς του Ωρωπού.

Η μάχη κράτησε έως το απομεσήμερο, οπότε οι Τούρκοι κατέφυγαν στον ισχυρά οχυρωμένο χώρο τον αποθηκών στη Σκάλα Ωρωπού και ενώθηκαν με την εκεί φρουρά των αποθηκών η οποια διέθετε 150 ιππείς, δύο πυροβόλα στη μάντρα και δύο μεγαλύτερα κανόνια μεγαλύτερου βεληνεκούς στην πλαγια του προφήτη Ηλία.

Το κόλπο για να ξετρυπώσουν τους Τούρκους

Ο Σκουρτανιώτης καταδίωξε τα τουρκικά τμήματα μέχρι τις αποθήκες και ανακόπηκε από τις βολές των τουρκικών πυροβόλων. Ο Σκουρτανιώτης φέρεται πως γνώριζε και τουρκικά και γνώριζε καλά τις αντιδράσεις των Τούρκων. Ανέστειλε την οριστική επίθεση και στρατοπέδευσε σε κοντινό σημείο. Μετά από πολύωρο πολεμικό συμβούλιο αποφάσισε να μην επιτεθούν στους καλά οχυρωμένους Τούρκους εντός της μάντρας των αποθηκών, αλλά να προκαλέσουν την έξοδο τους, αρχίζοντας από νωρίς το πρωί τη μεταφορά προς το στρατοπεδο του Υψηλάντη όλων των ήδη λιχνισμένων καρπών, που είχαν εγκαταλειφθεί από τους Τούρκους, στα αλώνια του Ωρωπού.

Επεσαν στην παγίδα

Οι Τούρκοι έπεσαν στην παγίδα. Βλέποντας τη μεταφορά των καρπών έστειλαν ισχυρή περίπολο 10 ανδρών του ιππικού να ανιχνεύσει τις εξελίξεις. Οι Έλληνες τους παγίδευσαν. Σκοτωσαν τρεις , συνέλαβαν τρεις αιχμαλωτους και οπι υπόλοιποι επέστρεψαν στους προμαχωνες. Οι Τούρκοι αποφάσισαν γενική επίθεση με όλες τις δυνάμεις τους.

Τους αποδεκάτισαν

Η μάχη ήταν σκληρή αλλά οι Έλληνες με μπροστάρη τον Γεώργιο Σκουρτανιώτη κατάφεραν να αποδεκατίσουν τους Τούρκους. Επεσαν νεκροί 190 Τούρκοι, πολλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Ο αριθμός των απωλειών των Τούρκων κατατάσσει τη μαχη του Ωρωπου στις πολύ μεγάλες και σημαντικές μάχες της επανάστασης. Ακολούθησε η γενική επίθεση των Ελλήνων προς τις αποθήκες η οποία πιθανολογείται πως έγινε στις 12 Ιουλίου 1929. (Η ημερομηνία αναγράφεται με επιφυλλαξη διότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει γραπτή περιγραφή της μάχης. Οι περιγραφές βασίζονται κυρίως σε αφηγησεις γερόντων).

Ετσι κατέλαβαν τις αποθήκες

Προηγήθηκε εμπρησμός σε τρια διαφορετικά σημεία της καλαμιάς και των θαμνων δυτικά της μάντρας των αποθηκών και από απόσταση τουλάχιστον 200 μέτρων. Ανατίναξη της μάντρας κοντά στη δυτική πύλη και εμπρησμός των δύο υπερυψωμένων γωνιακών παρατηρητηρίων και γενική επίθεση πριν συνέλθουν οι Τούρκοι απο τον πανικό του καπνού. Το σχεδιο της επιχείρησης στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία καθώς κατελήφθησαν oι αποθήκες και τα ζωοστάσια που τόσο σημαντικά ήταν για την τελική νίκη των Ελλήνων στην αττικοβοιωτία.

Η βράβευση για το σπαθί

H εκδήλωση της μάχης του Ωρωπού έκλεισε με τις βραβεύσεις. Ο δήμαρχος Γιώργος Γιασημάκης τίμησε τον ερευνητή ιστορικό Γιάννη Γκικάκη. Η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ωρωπού "ο Ασωπός" Άννα τίμησε την οικογένεια που διατηρεί το σπαθί του Γεωργίου Σκουρτανιώτη και το παραχώρησε ειδικά για την εκδήλωση. Την τιμητική πλακέτα παρέλαβε ο δημοτικός σύμβουλος Νίκος Λούπης στον οποίο η οικογένεια εμπιστεύτηκε το ιστορικό κειμήλιο.