Ο Σαλονικιός γεωλόγος που αναλύει το DNA των παγετώνων

Τα ίχνη ζωής που κρύβουν πανάρχαιοι αλπικοί παγετώνες σε όλο τον κόσµο αναζητά µια επιστηµονική οµάδα του Πολυτεχνείου της Λωζάνης στο πλέον πρωτοποριακό ερευνητικό πρόγραµµα, επικεφαλής του οποίου είναι ο διδάκτωρ Γεωλογίας και γνωστό µέλος της διεθνούς ορειβατικής κοινότητας µε επιτυχηµένες αποστολές στο Εβερεστ και αλλού, ο Θεσσαλονικιός, Μιχάλης Στύλλας.

Αυτό το διάστηµα η ερευνητική αποστολή, στην οποία συµµετέχουν άλλοι δύο επιστήµονες από την Ελλάδα, η Παρασκευή Πραµατεφτάκη και ο Στέλιος Φοντελιανάκης, βρίσκεται στη Νέα Ζηλανδία και µελετά τους µικροοργανισµούς που κρύβουν τα ρέµατα, τα οποία δηµιουργήθηκαν από αλπικούς παγετώνες. «Το πρωτοποριακό αυτό πρόγραµµα ονοµάζεται Vanishing Glaciers, που σε   ελεύθερη µετάφραση θα έλεγα ότι σηµαίνει “Αλπικοί Παγετώνες. Ενα ακόµα ζωντανό είδος προς εξαφάνιση”».

Στόχος του είναι να µελετήσει το γενετικό υλικό (DNA και RNA) από τους µικροοργανισµούς, δηλαδή τα µικρόβια, τα βακτήρια και άλλα, που ζουν µέσα σε ποτάµια, τα οποία σχηµατίζονται από το λιώσιµο των παγετώνων» λέει στο «Εθνος» ο Μιχάλης Στύλλας και προσθέτει: «Χρησιµοποιώντας πρωτοποριακές εργαστηριακές και µαθηµατικές µεθόδους, θα µπορέσουµε να καταλάβουµε πώς αυτοί οι µικροσκοπικοί οργανισµοί, που είναι χίλιες φορές µικρότεροι από ένα χιλιοστό, έχουν καταφέρει να προσαρµοστούν σε τέτοια ακραία υδάτινα περιβάλλοντα, όπου η θερµοκρασία του νερού δεν ξεπερνάει τους 3ο C.

Στο άµεσο µέλλον και εξαιτίας της κλιµατικής αλλαγής αυτά τα πολύ ευαίσθητα οικοσυστήµατα θα χαθούν και µαζί τους και όλες οι πληροφορίες, οι οποίες µπορούν να µας βοηθήσουν να προσαρµοστούµε ως ανθρωπότητα σε πιο ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες. Επίσης χάνοντας αυτά τα “αόρατα” οικοσυστήµατα θα υποστούµε σηµαντικές συνέπειες στην τροφική αλυσίδα των ποταµών (φυτά, δέντρα, ψάρια κ.λπ.), αλλά και των ωκεανών που ήδη υποφέρουν από τη µόλυνση των πλαστικών και τις αυξηµένες θερµοκρασίες».

Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΟ

Η επιλογή του Μιχάλη Στύλλα, από τον καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Ερευνας των Αλπικών Οικοσυστηµάτων του Οµοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Λωζάνης (Ecole Polytechnique Fédérale Lausanne - EPFL), Tom Battin, δεν έγινε τυχαία. Ο Eλληνας γεωλόγος, µε µεταπτυχιακό στην Ωκεανογραφία, έκανε τη µεταδιδακτορική του έρευνα πάνω στην εξέλιξη των παγετώνων του Ολύµπου τα τελευταία 15.000 χρόνια, µε χρηµατοδότηση του Ιδρύµατος Λάτση και σε συνεργασία µε το Γαλλικό Ινστιτούτο Ερευνών CNRS. Ασφαλώς ωστόσο µέτρησαν στα υπέρ του και οι πολλές ορειβατικές αποστολές του σε όλο τον κόσµο. Στο project αυτό ο Μιχάλης Στύλλας είναι αρχηγός όλων των αποστολών που θα γίνουν σε όλο τον κόσµο µέχρι το 2021 και είναι υπεύθυνος τόσο για την επιλογή των παγετώνων, όσο και για τη µελέτη των γεωλογικών τους χαρακτηριστικών. Παρότι επικεφαλής, είναι αυτός που πρώτος θα πλησιάσει τους παγετώνες, θα βρει τα ποτάµια που σχηµατίζονται και θα συλλέξει το πολύτιµο για την έρευνα υλικό.

Μετά τη Νέα Ζηλανδία, η ερευνητική αποστολή θα βρεθεί στη Γροιλανδία και στην οροσειρά του Καυκάσου (Γεωργία και Ρωσία), ενώ µεγάλος όγκος δουλειάς τους περιµένει στις ευρωπαϊκές Αλπεις (Σλοβενία, Αυστρία, Ιταλία, Ελβετία και Γαλλία), αλλά και στην οροσειρά Sierra Nevada της Ισπανίας, όπου υπάρχουν και οι νοτιότεροι παγετώνες της Ευρώπης. Για το επόµενο έτος το πρόγραµµα είναι ιδιαίτερα φορτωµένο µε επισκέψεις στην οροσειρά των Ανδεων (Βολιβία, Περού, Χιλή, Αργεντινή), των Ιµαλαΐων (Ινδία, Νεπάλ, Κιργιζία και Ρωσία), αλλά και στους παγετώνες της Σκανδιναβίας και των Πυρηναίων. Η τρίτη και τελευταία χρονιά θα τους οδηγήσει στους εναποµείναντες παγετώνες της αφρικανικής ηπείρου, των βορειοδυτικών ΗΠΑ, του Καναδά και της Αλάσκας, ενώ τελευταίος σταθµός θα είναι οι παγετώνες των ηφαιστείων της Καµτσιάτκας. Συνολικά µέχρι το 2021 θα έχουν επισκεφτεί 15 χώρες και στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη και µέχρι στιγµής έχουν χαρτογραφήσει για να εξερευνήσουν πάνω από 200 ποτάµια και ρέµατα που προήλθαν από το λιώσιµο των παγετώνων. «Η οργάνωση όλων αυτών των αποστολών είναι πάρα πολύ δύσκολη σε σχέση µε τις ορειβατικές αποστολές που πραγµατοποιήσαµε σε πολλά από αυτά τα µέρη. Για να φέρουµε σε πέρας την έρευνά µας χρειαζόµαστε σε κάθε ταξίδι ιδιαίτερο εξοπλισµό και υγρό άζωτο, όπου και παγώνουµε ακαριαία τα δείγµατα ιζηµάτων και νερού, ώστε να διατηρηθεί το γενετικό τους υλικό (DNA και RNA) για τις εργαστηριακές αναλύσεις» αναφέρει ο Μιχάλης Στύλλας. Με τη µελέτη των µικροοργανισµών που συλλέγουν, η επιστηµονική οµάδα θα είναι σε θέση να εξηγήσει πώς προσαρµόστηκαν αυτοί στις ακραίες συνθήκες των παγετώνων, πώς επιβίωσαν µέσα σε αυτούς και πώς µεταβάλλονται όταν λιώνουν οι πάγοι.

Το ενδιαφέρον για τους επιστήµονες είναι το πώς αυτοί οι οργανισµοί έχουν προσαρµοστεί στη διάρκεια χιλιετιών και επιβίωσαν µε το ίδιο -ή µήπως όχι;- DNA και τι είδους αλλαγές -αν χρειάστηκε- έκαναν στο γενετικό τους υλικό. Την πολύχρονη και εξαιρετικά δύσκολη έρευνα χρηµατοδοτεί το Ελβετικό Iδρυµα ΝΟΜIS και στόχος του καθηγητή Tom Battis είναι να δηµιουργηθεί µια τράπεζα δεδοµένων για τους επιστήµονες του σήµερα και του αύριο, όταν πια δεν θα υπάρχουν αυτά τα ίχνη ζωής. «Ταξιδεύουµε στις οροσειρές του κόσµου για να µελετήσουµε την αφανή οικολογία των ρυακιών, που τροφοδοτούνται από τους παγετώνες» µας λέει ο Μ. Στύλλας, ενώ το πιο συναρπαστικό κοµµάτι της αποστολής είναι όταν εντοπίζονται οι µικροοργανισµοί και τοποθετούνται µέσα σε υγρό άζωτο, που τους εξασφαλίζει έναν ακαριαίο και παγωµένο θάνατο, ώστε να διατηρηθεί αναλλοίωτο το γενετικό τους υλικό, το οποίο θα µελετηθεί στο εργαστήριο της Λωζάνης.

Ο Μιχάλης Στύλλας αρέσκεται στις προκλήσεις και στα δύσκολα ταξίδια. Αλλωστε µοιράζει τον χρόνο του µεταξύ Γαλλίας, όπου βρίσκεται η σύντροφός του, AnneViry-Babel, δηµοσιογράφος και δηµιουργός ντοκιµαντέρ της γαλλικής τηλεόρασης µε θεµατολογία την άγρια φύση και ο γιος τους, Οδυσσέας, και Ολύµπου όπου µαζί µε τα αδέρφια του είναι υπεύθυνοι για το καταφύγιο «Χρήστος Κάκαλος».

Με βάση και µε αφετηρία τον Όλυµπο, τον οποίο γνωρίζει σπιθαµή προς σπιθαµή, τα τελευταία 20 χρόνια έχει πραγµατοποιήσει δεκάδες ορειβατικές αποστολές και είναι ένας από τους 9 Ελληνες ορειβάτες που το 2004 πάτησαν στην ψηλότερη κορυφή του κόσµου, στο Eβερεστ. Eχει επίσης φέρει σε πέρας δύσκολες ορειβατικές αποστολές σε άλλες κορυφές των Ιµαλαΐων, στον Ινδοκαύκασο στο Πακιστάν, στις Περουβιανές Αλπεις, στη Βόρεια Αµερική, ενώ στα πολυάριθµα ταξίδια που έχει πραγµατοποιήσει στην Ευρώπη έχει καταφέρει να αναρριχηθεί σε κάποιες από τις δύσκολες βόρειες ορθοπλαγιές των Aλπεων.

Παράλληλα ασχολείται εντατικά µε το ορειβατικό σκι, ενώ είναι δροµέας µεγάλων αποστάσεων µε τερµατισµούς σε δύσκολους αγώνες αποστάσεων µεγαλύτερων των 200 χιλιοµέτρων, µε πιο χαρακτηριστικούς τον Badwater στο DeathValley της Καλιφόρνια, το Iditasport (130 miles) στην Αλάσκα, ενώ στην Ελλάδα αρέσκεται συχνά να δοκιµάζεται στον πιο δύσκολο αγώνα ορεινού τρεξίµατος το RodopiAdvendurun των 165 χιλιοµέτρων