Το μεγαλύτερο θηλαστικό που ζει στην Ελλάδα είναι σε όλους άγνωστο, ζυγίζει 50 τόνους και επιβιώνει από τύχη

Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων αγνοεί την ύπαρξη του. Αγνοεί επίσης πως πρόκειται για το μεγαλύτερο θηλαστικό που ζει εδώ και αιώνες στην ελληνική επικράτεια. Ζυγίζει 50 τόνους και μπορεί να φτάσει και τα 18 μέτρα. Πρόκειται για τον φυσητήρα που λανθασμένα ταυτίζεται με τη φάλαινα ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για εντελώς διαφορετική κατηγορία θαλάσσιων θηλαστικών με βασικές διαφορές.

Υπάρχει άγνοια

«Εν ολίγοις υπάρχει άγνοια. Ξέρουμε τόσα πολλά για τους δεινόσαυρους που έζησαν εκατοντάδες χρόνια πριν και για τους φυσητήρες που υπάρχουν στις θάλασσες μας υπάρχει άγνοια. Μάλιστα μόλις το 1998 επιβεβαιώθηκε η ύπαρξή τους», τονίζει στο ethnos.gr η διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»(*) Αναστασία Μήλιου.

Οι αναφορές του Αριστοτέλη

«Η παρουσία των φυσητήρων στην αρχαία Ελλάδα αναφέρεται από τον Αριστοτέλη και όπως διαπιστώνουμε ευτυχώς επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Και αυτό είναι το ζήτημα. Οι φυσητήρες καταφέρνουν να επιβιώνουν μέσα σε ένα περιβάλλον που συνεχώς επιβαρύνεται λόγω της μόλυνσης και της τεράστιας ανθρώπινης δραστηριότητας όπως είναι η υπέρ αλιεία και η παράνομη αλιεία με χρύση δυναμίτη, η επιβάρυνση στις θαλάσσιες συγκοινωνίες και στις δραστηριότητες πλοίων και όχι μόνο».

Δε γνωρίζουμε πολλά

Οπως τονίζει η Αναστασία Μήλιου η επιβίωση των φυσητήρων στις ελληνικές θάλασσες είναι ένα θαύμα και εξηγεί το γιατί: «Πραγματικά επιβιώνουν από τύχη. Γίνονται ελάχιστα πράγματα για να προστατευτεί το περιβάλλον τους. Χρειάζεται να μάθουμε περισσότερα ώστε να μπορέσουμε να προστατεύσουμε το είδος. Στο Ινστιτούτο μας παρακολουθούμε και καταγράφουμε πληροφορίες από την ίδρυση μας το 1998»

Σόναρς και υποβρύχια οι μεγάλοι εχθροί

«Η υποβρύχια ηχορύπανση είναι βασικός παράγοντας αποσταθεροποίησης. Η χρήση των σόναρς και παντός είδους ηχοβολιστικές συσκευές των πλοίων που διεξάγουν υποθαλάσσιες έρευνες ή άλλες δραστηριότητες από πολεμικά πλοία, υποβρύχια ή ακόμα και εκρήξεις αποτελούν το μεγαλύτερο εχθρό για τους φυσητήρες όπως και για όλα τα θαλάσσια θηλαστικά. Όσα άτομα καταφέρνουν να επιβιώσουν πολλές φορές αποπροσανατολίζονται με ολέθρια αποτελέσματα». 

Δεν εφαρμόζονται μέτρα προστασίας

«Το πιο τραγικό είναι πως δεν εφαρμόζονται μέτρα για την προστασία αυτού του σπάνιου είδους. Ακόμα και για τον πληθυσμό τους δεν έχει γίνει δουλειά για να έχουμε μία ξεκάθαρη και σαφή εικόνα. Κατ΄εκτίμηση εντός της λεκάνης της Μεσογείου υπάρχουν περίπου 2.500 ενήλικα άτομα και περίπου το 10% έως 20% βρίσκεται στις ελληνικές θάλασσες».

Μιλάει δική του γλώσσα

Τα ελάχιστα που γνωρίζει ο άνθρωπος για τους φυσητήρες προκαλούν δέος: «Το θηλυκό γεννάει ένα μωρό το οποίο χρειάζεται 4-6 χρόνια για να το μεγαλώσει και να το εκπαιδεύσει ώστε να θεωρηθεί ενήλικο. Ο φυσητήρας βουτάει, έχει δική του γλώσσα και φυσικά θηλάζει. Φυσικά είναι καταπληκτικός δύτης».

Οι διαφορές με τη φάλαινα

Οι βασικές διαφορές με τις φάλαινες: «Ο φυσητήρας κατατάσσεται στην κατηγορία των Οδοντοκητών (καθώς έχει δόντια), μαζί με τα δελφίνια και τις φώκαινες. Για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με τις φάλαινες, οι οποίες ανήκουν στα Μυστακοκήτη και δεν έχουν δόντια, αλλά φέρουν τα φαλαίνια ή μπαλένες».

Με μία ανάσα στα 1000 μέτρα

Από το βάρος και το μήκος του κατακτάει δίκαια το μεγαλύτερο θηλαστικό ζώο στην ελληνική επικράτεια και ένα από τα μεγαλύτερα που υπάρχουν πάνω στον πλανήτη Γη: «Σε βάρος μπορεί να φτάσει και τους 50 τόνους. Σε μήκος μπορεί να φτάσει και τα 18 μέτρα. Με μία ανάσα μπορεί να κατέβει και σε 1.000 μέτρα βάθος και να μείνει κάτω ακόμα και μία ώρα. Χρειάζεται έναν τόνο τροφή την ημέρα για να επιβιώσει. Ευτυχώς ο άνθρωπος δεν ψαρεύει τα είδη που χρειάζεται ο φυσητήρας για να τραφεί»

Προστατεύει το περιβάλλον του

Ένα ακόμα στοιχείο που αφήνει άφωνους τους επιστήμονες και κάνει τους φυσητήρες ένα σπάνιο και αγαπητό πλάσμα είναι ο τρόπος που αναζητά την τροφή του: «Έχουμε παρατηρήσει πως για να τραφεί αλλάζει συνεχώς την θέση του. Έτσι δίνει χρόνο αναπλήρωσης στο περιβάλλον και δεν εξαντλούν ποτέ τα σημεία που αναζητούν την τροφή τους, σε αντίθεση βέβαια με τις πρακτικές που ακολουθεί ο άνθρωπος».

Η επικοινωνία των φυσητήρων

«Έχει εξαιρετικό σύστημα ηχοεντοπισμού. Αντιλαμβάνεται το περιβάλλον που κινείται με τον ήχο και για αυτό αναφερόμαστε στην ηχορύπανση που υπάρχει αυτή τη στιγμή στις θάλασσες. Φυσικά και επηρεάζονται από τα σόναρς, τα ηχοβολιστικά και κάθε είδους υποβρύχια ανθρώπινη δραστηριότητα. Η επικοινωνία των φυσητήρων, η αναζήτηση συντρόφων, η αναζήτηση τροφής και ο προσανατολισμός τους, βασίζονται στον ηχοεντοπισμό. Εκπέμπουν ηχητικά κύματα, τα οποία ανακλώνται είτε στον θαλάσσιο πυθμένα, είτε σε άλλους θαλάσσιους οργανισμούς και όταν τα ηχητικά κύματα επιστρέψουν, ο εγκέφαλος των φυσητήρων τα αναλύει και με τον τρόπο αυτό μπορούν να γνωρίζουν τι υπάρχει γύρω τους, αλλά και να προσδιορίσουν την απόσταση»

Η αγαπημένη του τάφρος στο Αιγαίο

Η Αναστασία Μηλιού αποκαλύπτει επίσης το αγαπημένο του μέρος των φυσητήρων: «Τους εντοπίζουμε σε αρκετά μέρη όπως στη βαθιά λεκάνη μεταξύ Βορείων Σποράδων και Χαλκιδικής και κυρίως στο βόρειο Αιγαίο στη θαλάσσια τάφρο μεταξύ Χίου, Ικαρίας και Σάμου. Είναι μία ενδιαφέρουσα περιοχή με πλούσια ζωή που τους παρέχει προστασία και τροφή. Αυτό δε σημαίνει πως δεν τους συναντάμε και αλλού. Προτιμούν τα βαθιά νερά. Η αγαπημένη τους τροφή είναι βαθύβια καλαμάρια».

Επιβιώνουν από τύχη

Όσο για την ταυτοποίηση που επιχειρεί το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» η Αναστασία Μήλιου λέει: «Τα κητώδη τα φωτο-ταυτοποιούμε από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά που έχουν από ουλές ή από σημάδια στην ουρά τους για να μπορούμε να τα εντοπίζουμε και να τα παρατηρούμε. Δεν υπάρχουν τα μέσα και η οργάνωση που θα θέλαμε. Εχουμε 4 σκάφη που τα αναζητούν και τα παρατηρούν όλο το χρόνο. Το τονίζω:  Αυτοί οι εντυπωσιακοί και πραγματικά χαρισματικοί γίγαντες των θαλασσών μας επιβιώνουν από τύχη. Είναι κοινή η ευθύνη μας να μειώσουμε το αποτύπωμα που προκαλεί η καθημερινή μας ζωή στο περιβάλλον. Αναφέρομαι στη γενικά στο πλαστικό αποτύπωμα που προκαλούμε όλοι μας καθημερινά. Είναι ένα βαρύ αποτύπωμα που καταλήγει στην τροφική αλυσίδα των θαλασσών μας, καταλήγει στα βαθύτερα νερά, αλλά φυσικά και στο πιάτο μας».

Καμία ενημέρωση στα σχολεία

Το μεγάλο παράπονο της μικρής αλλά δραστήριας επιστημονικής κοινότητας που παρατηρεί και προστατεύει τον φυσητήρα είναι πως: «Αυτές οι πληροφορίες δεν περνούν στα παιδιά μας μέσω της βασικής εκπαίδευσης στα σχολεία. Είναι ένα καταπληκτικό ζώο που μας διδάσκει πολλά. Είναι κρίμα να μην έχουν τα παιδιά αυτές τις πληροφορίες. Οι ψαράδες και οι νησιώτες τα γνωρίζουν και τα σέβονται. Παρατηρούν τους φυσητήρες με θαυμασμό και ξέρουν πως είναι οι προστάτες των θαλασσών μας. Από τους ψαράδες έχουμε πάρει πολύ γνώση και πολλές πληροφορίες για τους φυσητήρες».

Τι κάνουμε εάν συναντήσουμε φυσητήρα

Οσο για τους τυχερούς που θα συναντήσουν στην πλεύση τους κάποιον φυσητήρα θα πρέπει να είναι ενήμεροι πως: «Δεν χρειάζεται πανικός. Όποιος τα εντοπίσει αυτά τα θαυμαστά πλάσμα καλό είναι να μείνει σε απόσταση ασφαλείας. Δεν είναι δελφινάριο ο τόπος τους και φυσικά δεν είναι σόου οι αντιδράσεις τους. Όσοι φυσητήρες βρίσκονται στην επιφάνεια της θάλασσας μαζεύουν δυνάμεις για να κάνουν μία μεγάλη βουτιά στην απεραντοσύνη των θαλασσών μας ώστε να εξασφαλίσουν την τροφή τους επομένως δεν τα παρενοχλούμε και φροντίζουμε να αλλάξουμε και πορεία εάν είμαστε κοντά με κάποιο σκάφος».

* Αρχιπέλαγος: Είναι ελληνική μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση που συνδυάζει τη διαθεματική επιστημονική έρευνα με την αποτελεσματική δράση για την προστασία της βιοποικιλότητας και την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων από το 1998.