Η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα (έρευνα διαΝΕοσις)

Η αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος έχει αναδειχθεί σε παράμετρο εξαιρετικής σπουδαιότητας για την αξιολόγηση της δικαιοσύνης που τοποθετείται στο ίδιο επίπεδο με τη δικαστική ανεξαρτησία. Στις ημέρες μας δεν είναι πλέον αρκετό η δικαιοσύνη να οργανώνεται και να λειτουργεί σε καθεστώς ανεξαρτησίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που καταγράφονται στο επίμετρο της μελέτης της διαΝΕοσις, η χώρα μας δαπανά λιγότερα χρήματα κατά κεφαλήν για τη λειτουργία του δικαστικού της συστήματος από ό,τι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος (41,3 ευρώ, έναντι 64 ευρώ), μια δαπάνη που μάλιστα βαίνει μειούμενη. Στην Ελλάδα από το 2010 έχει αυξηθεί ο αριθμός των δικαστών και (σε μικρότερο βαθμό) των εισαγγελέων, οι οποίοι εισαγγελείς, όμως, είναι πολύ λιγότεροι από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Επιπλέον, έχουμε από τα μικρότερα ποσοστά δικαστών που υπηρετούν στον πρώτο βαθμό από όλες τις χώρες της Ευρώπης. Έχουμε μία από τις χειρότερες αναλογίες δικαστικών υπαλλήλων ανά δικαστή, έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικηγόρων και έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικαστηρίων. Στη χώρα μας η επίλυση διαφορών στα πολιτικά δικαστήρια χρειάζεται περισσότερες ημέρες από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε., ενώ τα πρωτοβάθμια διοικητικά δικαστήρια της χώρας έχουν τις περισσότερες εκκρεμείς υποθέσεις από όλες τις χώρες της Ε.Ε.

Οι επιπτώσεις αυτής της πραγματικότητας είναι προφανείς. Ποιες λύσεις μπορούν να προταθούν; Οι ερευνητές εστιάζουν σε πέντε κατηγορίες προβλημάτων που χρήζουν άμεσης παρέμβασης: θέματα χωροταξίας, εκπαίδευσης, εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφορών, αριθμός δικαστικών υπαλλήλων και ζητήματα τεχνολογίας. Από τα παραπάνω στοιχεία είναι σαφές ότι ούτε οι πολλοί δικαστές, ούτε τα πολλά δικαστήρια είναι η λύση της αναποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος, γιατί το πρόβλημα είναι η ορθολογική οργάνωση ανθρώπινου δυναμικού και υλικοτεχνικής υποδομής.

Μια ανεξάρτητη, αλλά βραδυπορούσα και ασθμαίνουσα δικαιοσύνη δεν επιτελεί την αποστολή της, διότι δεν επιλύει σε εύλογο χρόνο τις διαφορές που φθάνουν ενώπιόν της, τούτο δε συνιστά τροχοπέδη στην κοινωνική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, το δικαστικό σύστημα και οι ρυθμοί ανταπόκρισής του στον όγκο των διαφορών που αυτό υποδέχεται, αποτελεί πλέον ένα από τα κύρια δεδομένα που λαμβάνει υπόψη ο υποψήφιος επενδυτής για τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων σε ορισμένη χώρα, αλλά και ο μέσος επιχειρηματίας που θέλει να εκδηλώσει μικρότερης εμβέλειας δράσεις σε καινοτόμα πολλές φορές πεδία.

Οι προκλήσεις για την εθνική δικαιοσύνη γίνονται ακόμα πιο σύνθετες, αν ληφθεί υπόψη ότι δίπλα στην αποτελεσματικότητα και την ανεξαρτησία ίσταται και η τρίτη ουσιώδης συνιστώσα, που είναι η ποιότητα του δικαστικού έργου. Η ταυτόχρονη επιδίωξη και των τριών αυτών συνιστωσών είναι ένα πρόβλημα για πολύ δυνατούς λύτες, καθώς επιβάλλει τη διαρκή εγρήγορση της κυβέρνησης, του νομοθέτη και των δικαστηρίων για την προώθηση πολιτικών, τη θέσπιση μέτρων, τη διασφάλιση υποδομών και μέσων και την ορθολογική διαχείριση της δικαστικής ύλης, ώστε να απονέμεται ποιοτική δικαιοσύνη από ανεξάρτητους δικαστές σε εύλογο χρόνο. Στην παρούσα έρευνα της διαΝΕΟσις έχουν συγκεντρωθεί κείμενα επτά δικαστικών λειτουργών που προέρχονται από όλους τους δικαιοδοτικούς κλάδους, με αντικείμενο τις αναγκαίες τομές στο δικαστικό μας σύστημα, ενόψει των μεγάλων πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται και των σημαντικών αλλαγών που συντελούνται σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας κατά την απονομή της δικαιοσύνης.

Οι συγγραφείς της έρευνας έχουν ασχοληθεί στη δικαστική τους σταδιοδρομία με διάφορες πτυχές οργάνωσης και λειτουργίας της δικαιοσύνης, είτε λαμβάνοντας μέρος σε δημόσιες εκδηλώσεις ως ομιλητές ή συντονιστές, είτε δημοσιεύοντας μονογραφίες και άρθρα στον ημερήσιο και νομικό τύπο, είτε συμμετέχοντας σε συνεδριάσεις ευρωπαϊκών οργάνων ή ενώσεων, είτε κάνοντας παρεμβάσεις σε δημόσιες συζητήσεις. Το κυριότερο, βέβαια, είναι ότι έχουν την καθημερινή εμπειρία από την άσκηση του δικαστικού λειτουργήματος στα δικαστήρια που υπηρετούν (Συμβούλιο της Επικρατείας, τακτικά διοικητικά δικαστήρια, πολιτικά και ποινικά δικαστήρια) και τις εισαγγελίες.

Σκοπός της έρευνας είναι να αναδειχθούν σημαντικά ζητήματα για τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού μας συστήματος τα οποία κατά την κρίση των συγγραφέων βρίσκονται ψηλά στην αξιολογική κλίμακα των ζητημάτων που αφορούν στην εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία της δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το ethnos.gr στο Instagram