Πόσο ασφαλές είναι το διαδίκτυο στην Ελλάδα; Η έρευνα εφήβων εθελοντών

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο, που έχει οριστεί στις 7 Φεβρουαρίου, οι έφηβοι μαθητές της ομάδας δικαιωμάτων του εθελοντικού δικτύου «YouSmile», που εντάσσεται στο πλαίσιο δράσεων του «Χαμόγελου του Παιδιού», πήραν την πρωτοβουλία, με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων τους και υπό τη διαρκή εποπτεία και καθοδήγηση ψυχολόγων του οργανισμού, να ερευνήσουν πόσο ασφαλές είναι στην πραγματικότητα το διαδίκτυο στην Ελλάδα.

Γνωρίζοντας από την εμπειρία τους ποια είναι τα θέματα που κυρίως απασχολούν το περιβάλλον τους, τα ίδια τα παιδιά επέλεξαν τις θεματικές στις οποίες έκριναν ότι έπρεπε να προχωρήσουν είτε σε βαθύτερη έρευνα είτε σε ευαισθητοποίηση του κοινωνικού περίγυρού τους. Έτσι, μπήκαν στο στόχαστρο των μαθητών η εκδικητική πορνογραφία, ο διαδικτυακός εκφοβισμός και ο ηλεκτρονικός τζόγος.

Όπως διαπίστωσαν οι μαθητές που διεξήγαγαν την έρευνα, οι εφαρμογές ανώνυμων συνομιλιών είναι ένας εκτεταμένος τρόπος επικοινωνίας, διασκέδασης, κοινωνικοποίησης, στις οποίες ο κίνδυνος πολλές φορές είναι κεκαλυμμένος. Οι μαθητές διαχειρίστηκαν τρία κατασκευασμένα προφίλ ευάλωτων, ανήλικων κοριτσιών, με μέσο όρο ηλικίας τα 15 έτη, σε πλατφόρμες ανώνυμης συνομιλίας και επικοινώνησαν με ενήλικους χρήστες, καταγράφοντας την εμπειρία και στατιστικά στοιχεία τα οποία είχαν σημασία στο πλαίσιο της έρευνας. Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκαν 88 συνομιλίες στις οποίες οι ενήλικοι χρήστες, γνωρίζοντας ότι μιλούν με ανήλικη, συνέχισαν τη συνομιλία σε ποσοστό 58%, ενώ ο μέσος όρος της ηλικίας τους ήταν τα 37 έτη. Επιπλέον, από αυτούς 14 χρήστες (16%) με μέσο όρο ηλικίας τα 41 έτη προχώρησαν σε επικίνδυνες για τα παιδιά ενέργειες. Επαναλαμβάνεται, ότι σε κανένα σημείο της έρευνας οι έφηβοι δεν έμειναν χωρίς επίβλεψη και διαρκή στήριξη από εξειδικευμένους επιστήμονες. Συγκεκριμένα, από τους 14 χρήστες, οι 5 επεδίωξαν το grooming της ανήλικης συνομιλήτριας, οι 2 ζήτησαν φωτογραφίες ή βίντεο, 2 έστειλαν οι ίδιοι γυμνό υλικό στην ανήλικη, και στις υπόλοιπες 5 περιπτώσεις μετέφεραν τη συζήτηση στη σεξουαλικότητα. Συμπερασματικά, μία στις 6 συνομιλίες με ενήλικους χρήστες, με μέσο όρο ηλικίας τα 41 έτη, εξελίχθηκε σε κάποιου είδους παραβιαστική συμπεριφορά για τα παιδιά.

«Στόχος η προστασία των παιδιών»

«Είμαστε εδώ για μία έρευνα προσομοίωσης για τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», επεσήμανε ο ψυχολόγος και συντονιστής του Εθνικού Κέντρου για τις Εξαφανίσεις και τα Παιδιά Θύματα Εκμετάλλευσης, Στέφανος Αλεβίζος. Οι τρεις ρόλοι που υποδύθηκαν τα παιδιά στις πλατφόρμες επιλέχθηκαν από τη δεξαμενή των κλήσεων που λαμβάνει η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα παιδιά SOS 1056 και τα αντίστοιχα μηνύματα του CHAT 1056. «Είμαστε εδώ, με όλη την επιστημονική ομάδα του οργανισμού "Το Χαμόγελο του Παιδιού", για να πλαισιώσουμε τα παιδιά και για να μάθουμε κι εμείς μαζί τους τι κινδύνους μπορεί να αντιμετωπίσουν», πρόσθεσε ο κ. Αλεβίζος. Απευθυνόμενος στους γονείς, ο έμπειρος ψυχολόγος τόνισε ότι «συνήθως η χρήση των εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης και άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων προκαλεί πανικό στους κηδεμόνες, προκαλεί φόβο, με αποτέλεσμα να τις δαιμονοποιούν. Εδώ δεν είμαστε για να ενισχύσουμε αυτόν τον φόβο, δεν είμαστε για να ενισχύσουμε αυτόν τον πανικό, καθώς ο στόχος είναι να προστατεύσουμε τα παιδιά».

«Η τεχνολογία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μέσα στη ζωής μας. Είναι αναποτελεσματικό να κάνουμε οποιαδήποτε προσπάθεια αποκοπής των παιδιών από τη χρήση τέτοιων εφαρμογών. Στόχος είναι να προετοιμαστούν τα παιδιά κατάλληλα για τους κινδύνους, και αν συμβεί οτιδήποτε να γνωρίζουν πώς να ανταποκριθούν άμεσα και που να απευθυνθούν για να ζητήσουν βοήθεια. Να προλάβουμε τον κίνδυνο, ώστε εάν προκύψει κάτι, να έχουν τα παιδιά τα αντανακλαστικά για να απαντήσουν», υπογράμμισε ο κ. Αλεβίζος.

Γι' αυτό, μάλιστα, οι έφηβοι κατέγραψαν μία σειρά από απλές συμβουλές προς τους συνομήλικούς τους, με τη συνεργασία των ψυχολόγων, ελπίζοντας να προσφέρουν βοήθεια σε μία κρίσιμη στιγμή. Όπως σημειώνουν οι μαθητές:

1. Σκέψου πως δεν θα μιλούσες τόσο εύκολα με έναν άγνωστο στην πραγματική ζωή. Επομένως απόφυγε να το κάνεις online.
2. Θυμήσου πως ό,τι ανεβάζεις στο internet μένει για πάντα εκεί.
3. Αν νιώθεις άβολα σε μία συνομιλία, μπορείς πάντα να τη σταματήσεις, να μπλοκάρεις και να αναφέρεις αυτόν που σου στέλνει.
4. Μην τραβάς τον εαυτό σου φωτογραφίες που δεν θα ήθελες να δουν άλλοι.
5. Μη στέλνεις φωτογραφίες άλλων παιδιών.
6. Αν σου συμβαίνει κάτι για το οποίο χρειάζεσαι βοήθεια, μοιράσου το με τους γονείς σου, ζητώντας να σε καταλάβουν και να σε στηρίξουν.
7. Εάν για οποιονδήποτε λόγο δεν μπορείς να μιλήσεις στους γονείς σου, μπορείς να καλέσεις στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 ή να στείλεις μήνυμα στο CHAT 1056, 24 ώρες την ημέρα, δωρεάν και ανώνυμα».

Επιπλέον, τα παιδιά έφτιαξαν ένα βίντεο, επιλέγοντας τρεις ιστορίες υπό τον τίτλο «Ήταν όλα καλά», μέχρι που πια δεν ήταν.

Ο κ. Αλεβίζος, ο οποίος επόπτευσε και στήριξε τα παιδιά σε αυτήν τη δράση τους, συνηγορεί ότι περισσότερες από μία κλήσεις την ημέρα στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 συνδέονται με ζητήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στο διαδίκτυο. Όπως αναφέρει ο ίδιος, «οι κλήσεις αφορούν συμβουλές και κατευθύνσεις για θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης στο διαδίκτυο, διαδικτυακού εκφοβισμού και ζητήματα εκδικητικής πορνογραφίας».

Μία από τις παρατηρήσεις σχετικά με τις κλήσεις προς τη γραμμή SOS είναι ότι ενώ τα παιδιά καλούν για να ζητήσουν βοήθεια, δεν μιλούν ευθέως γι' αυτό που τα απασχολεί. Οι πιθανές ερμηνείες που δίνει το «Χαμόγελο του Παιδιού» με την εμπειρία των ψυχολόγων συνεργατών του είναι πως «ντρέπονται να παραδεχτούν ότι έχουν εκτεθεί σε κινδύνους στο διαδίκτυο», φοβούνται τις συνέπειες «καθώς νιώθουν είτε ότι θα τιμωρηθούν είτε ότι θα περιοριστεί η πρόσβασή τους στο διαδίκτυο», δυσκολεύονται να εκφράσουν την εμπειρία ή τα συναισθήματά τους «ιδίως εάν είναι σύνθετα ή τραυματικά», και, τέλος, «μπορεί να μην έχουν πλήρη επίγνωση των κινδύνων».

«Σε αυτήν την έρευνα, το "Χαμόγελο" προσπαθεί να ερμηνεύσει μέσα από τα ίδια τα παιδιά το τι συμβαίνει. Είμαστε πολύ περήφανοι γιατί οι μαθητές-εθελοντές μας αποφάσισαν να κάνουν μία πολύ σημαντική κίνηση. Έτσι, η Ομάδα Δικαιωμάτων του Παιδιού του Οργανισμού YouSmile πήρε μία πρωτοβουλία με την υποστήριξη των δικών μας επαγγελματιών και επιστημόνων προκειμένου να δουν πόσο ευάλωτα είναι τα παιδιά στις διάφορες πλατφόρμες επικοινωνίας που υπάρχουν», σημείωσε ο πρόεδρος του οργανισμού «Χαμόγελο του Παιδιού», Κώστας Γιαννόπουλος. «Πραγματικά, τρομάξαμε γιατί κάποιοι θεωρούν δεδομένο ότι μπορούν να επικοινωνήσουν και να προσελκύσουν ένα παιδί, έναν έφηβο. Πρέπει να ταρακουνηθούμε όλοι από αυτό και να καταλάβουμε ότι η ασφάλεια των παιδιών είναι στα χέρια των ίδιων των παιδιών, αφού ενημερωθούν, και μετά είναι η δική μας υποστήριξη και όχι μόνο η αυστηρότητα και η απαγόρευση. Πρέπει να καταλάβουν οι έφηβοι και οι έφηβες ότι κινδυνεύουν, γιατί εάν δεν το καταλάβουν, τότε θα έχουμε πρόβλημα», κατέληξε κ. Γιαννόπουλος.