Φοβούνται και ελπίζουν: Μητέρες με μωρά σε πλατείες και ανήλικοι με αβέβαιο αύριο - Πολλά τα «αγκάθια» μετά τη λήξη του «ESTIA»

Καθημερινά, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους ψάχνοντας ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον. Πολλές φορές, όμως, «πέφτουν» σε ένα επίσης δύσκολο περιβάλλον. Φτάνουν σε μία χώρα και παλεύουν σκληρά για να ενταχθούν στην κοινωνία της, δεν έχουν βοήθεια, ζουν με τον φόβο, δέχονται επιθέσεις... Εξαίρεση δεν αποτελεί η Ελλάδα, μία χώρα που βρίσκεται σε έναν συνεχή αγώνα για να λύσει το προσφυγικό/μεταναστευτικό.

Ένα προσωρινό «μαξιλάρι» δόθηκε με το πρόγραμμα «ESTIA» που ξεκίνησε το 2015 με στόχο τη στήριξη προσφύγων, προσφέροντάς τους στέγη, σίτιση και άλλες υποστηρικτικές υπηρεσίες, σύμφωνα με το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Αρχικά, το πρόγραμμα υλοποιείτο σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ). Το 2020 η διαχείρισή του παραδόθηκε εξ' ολοκλήρου στην ελληνική κυβέρνηση. Δύο χρόνια μετά, 31 Οκτωβρίου του 2022, το πρόγραμμα τερματίστηκε.

Όσοι διέμεναν σε διαμερίσματα που παρέχονταν μέσω του προγράμματος, ξαφνικά έπρεπε να μεταφερθούν σε camp. Φυσικά, αυτό δεν είναι εφικτό και «απλό» για όλους. Χαρακτηριστικές οι ιστορίες νεαρών μητέρων που σχεδόν από τη μία μέρα στην άλλη έπρεπε να αλλάξουν ζωή. Ξανά. Μερικές από αυτές, μάλιστα, επέλεξαν να μην μεταφερθούν σε κέντρο φιλοξενίας προσφύγων. Από φόβο.

Προτίμησαν το κρύο, την πείνα, την αδυναμία να ταΐσουν το μωρό τους. Οι γυναίκες αυτές, ζουν δίπλα μας, ζουν σε πολυσύχναστες πλατείες της Αττικής και σε γωνιές της επαρχίας. Άλλες μητέρες, ζουν σε ειδικές δομές, είναι ανήλικες και φοβούνται για το αύριο -καθώς από το κράτος προβλέπεται όταν κάποιο ασυνόδευτο παιδί ενηλικιώνεται να μεταφέρεται σε προσφυγικό camp.

Μακριά από τον αστικό ιστό

Στην Αττική, πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων μητέρες εντοπίστηκαν στο κέντρο της Αθήνας. Η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Πλησίον» είναι μία ομάδα ανθρώπων που έσπευσε από την πρώτη στιγμή να τους συμπαρασταθεί, δίνοντάς τους ένα χέρι βοηθείας τη στιγμή που το είχαν περισσότερο ανάγκη.

Η Οργάνωση ήταν ενημερωμένη από την επικαιρότητα αλλά και τα social media για το πρόβλημα. Στις αρχές Δεκεμβρίου ο Χρήστος Νάκης, ιδρυτικό μέλος της Οργάνωσης, ενημερώθηκε από γιατρό για κάποιες γυναίκες γύρω από την πλατεία Βικτωρίας και την πλατεία Αμερικής. Άμεσα, κινητοποιήθηκε ομάδα ανθρώπων για να συνδράμει.

Πρόκειται κυρίως για μοναχικές γυναίκες, χωρίς σύζυγο, όπως γνωστοποιεί ο ίδιος, μιλώντας στο ethnos.gr: «Είναι γυναίκες προσφυγικού μεταναστευτικού προφίλ από την υποσαχάρεια Αφρική και οι περισσότερες, από όσο είμαι σε θέση να αντιληφθώ, είναι στον δρόμο μετά το κλείσιμο του προγράμματος ESTIA, ενώ κάποιες από αυτές, όπως ενημερώθηκα, αρνούνται να πάνε σε camps, επειδή δεν θέλουν να κλειστούν σε έναν χώρο έξω από τον αστικό ιστό. Έχουμε δει περίπου 20 μητέρες με μωρά και μικρά παιδιά τους τελευταίους δύο μήνες. Θεωρώ, όμως, πως ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος».

Στον δρόμο, μέσα στον παγετό

Το πρόβλημα δεν σταματά στην Αττική, καθώς φαίνεται πως τέτοιες περιπτώσεις εντοπίζονται και στην επαρχία: «Αθήνα, επείγον! Έχουμε τρεις γυναίκες από την Αφρική, τρία παιδιά ηλικίας τριών και τεσσάρων ετών και ένα μωρό τριών μηνών, έξω στον δρόμο, μέσα στον παγετό. Προσπαθώ όλη μέρα να βρω λύση (…). Είναι άνθρωποι!», έγραφε ανάρτηση στο διαδίκτυο για την οποία ενημερώθηκε ο Χρήστος Νάκης.

Η «Πλησίον», τελικά, πλήρωσε ξενοδοχείο ώστε να φιλοξενηθούν αυτές οι τρεις μητέρες και να προστατευτούν από τον χιονιά.

Ο φόβος για τις δομές

«Γιατί, όμως, επέλεξαν το παραπάνω και όχι κάποιο camp;» θα αναρωτηθεί κάποιος. Ο δρόμος και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης, δεν είναι θέμα επιλογής, αλλά φόβος. Πολλές κοπέλες έχουν βιώσει δύσκολες καταστάσεις καθώς έχουν πέσει θύματα εγκατάλειψης και κακοποιητικών συμπεριφορών. Ζουν με κατάθλιψη, εκδήλωση αυτοκτονικών τάσεων και άλλα ψυχολογικά προβλήματα -«απόκτημα» της βίαιης ζωής.

«Εκτιμώ πως κάποιες από αυτές τις κοπέλες δεν είναι σε θέση να αξιολογούν πάντοτε σωστά την κατάστασή τους. Μιλάμε για κοπέλες που έχουν περάσει πολύ δύσκολα, θύματα εγκατάλειψης, κακοποιητικών συμπεριφορών, με κατάθλιψη, εκδήλωση αυτοκτονικών τάσεων κλπ. Αντιλαμβάνεστε πόσο δύσκολο είναι αυτό, όταν μιλάμε για κοπέλες μόνες σε εγκυμοσύνη ή με ταυτόχρονη παρουσία ενός μωρού ή μικρών παιδιών», δηλώνει χαρακτηριστικά ο κ. Νάκης.

Ζουν σε άθλιες συνθήκες με τα παιδάκια τους

Η κατάσταση αυτή, παρά την προσφορά της «Πλησίον», άλλων ΜΚΟ αλλά και την αλληλεγγύη του κόσμου, παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Ελάχιστες γυναίκες έχουν επιστρέψει σε camps, ενώ πολλές διαβιούν σε άθλιες συνθήκες μαζί με τα παιδάκια τους.

Κάποιες άλλες φιλοξενούνται σε φθηνά ξενοδοχεία, «χωρίς να γνωρίζουμε τις συνθήκες και τους όρους φιλοξενίας. Συχνά χρειάζονται ρουχισμό, τροφή και φιλοξενία και παρέχουμε ό,τι μπορούμε με την συμπαράσταση φίλων που ενημερώνονται», λέει χαρακτηριστικά στο ethnos.gr ο Χρήστος Νάκης.

«Έχουμε ενημερώσει σε θεσμικό επίπεδο για την ανάγκη υποστήριξης αυτών των ευάλωτων γυναικών και των μικρών παιδιών την πολιτεία και ως εθελοντές συμπαραστεκόμαστε με την παροχή φαγητού, ρουχισμού και τη φιλοξενία σε ξενοδοχεία, όταν υπάρχουν ακραίες συνθήκες και ανάγκες που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Θέλω να πω σε αυτό το σημείο ότι η ανταπόκριση του κόσμου είναι πολύ συγκινητική. Απλά επισημαίνουμε ότι σε μια ευάλωτη κατηγορία ανθρώπων οφείλει η πολιτεία να φροντίζει. Η εικόνα μιας μητέρας με ένα μωρό να κοιμάται στον δρόμο θέλω να πιστεύω πως δεν είναι αποδεκτή για κανέναν, ενώ τον χειμώνα αυτόν δυστυχώς την είδαμε πολλές φορές. Παραμονή Χριστουγέννων στην πλατεία Βικτωρίας προσφέραμε φαγητό, ρουχισμό, κουβέρτες και δωράκια σε όλα τα παιδιά», τονίζει έπειτα.

Ο κίνδυνος της πλατείας - «Χρειάζομαι βοήθεια»

Προφανώς, το να ζει κανείς σε μία πλατεία, πόσω μάλλον μία μητέρα με το παιδί της, είναι μη βιώσιμο και επικίνδυνο.

«Μια κοπέλα, είπε σε νεαρή εθελόντριά μας, ότι βιάστηκε πάνω στην πλατεία Αμερικής πριν λίγες μέρες. Αλλά δεν είμαστε σε θέση να το επιβεβαιώσουμε» λέει ο Χρήστος Νάκης.

Παράλληλα, μοιράστηκε με το ethnos.gr μήνυμα που έλαβε η ΜΚΟ από νεαρή προσφύγισσα στις 14 Δεκεμβρίου, που βρισκόταν μόνη της στην πλατεία Αμερικής με ένα μωρό. «Εντοπίσαμε τη μάνα με το μωρό αγκαλιά σε μια πλατεία που πουλούν ναρκωτικά γύρω της, φοβισμένη και απελπισμένη. Μόλις είχε βγει από το νοσοκομείο» περιγράφει ο ίδιος.

Το μήνυμα έγραφε: «Σας παρακαλώ, χρειάζομαι βοήθεια. Δεν έχω πουθενά να μείνω με το παιδί μου. Σας παρακαλώ βοηθήστε. Το παιδί μου έχει πρόβλημα στο αναπνευστικό. Είναι δύο ετών. Κοιμόμουν έξω μαζί του και κρύωσε. Βοηθήστε με, χρειάζομαι καταφύγιο».

Οι ιστορίες - «γροθιά» στο στομάχι

Οι περιπτώσεις αυτών των γυναικών που μας περιγράφει ο Χρήστος Νάκης είναι «γροθιά» στο στομάχι.

Μία κοπέλα διαγνώστηκε από ψυχίατρο της δομής πως είχε αυτοκτονικές τάσεις. Μαζί της είχε ένα μωρό. Έτσι, ο ψυχίατρος έκρινε πως είχε ανάγκη άμεσης διακομιδής σε νοσοκομείο. Μία άλλη κοπέλα, είχε αναφέρει σε εθελόντρια ότι ήθελε να δώσει τέλος στη ζωή της. Μία άλλη, έγκυος και με κοριτσάκι δύο ετών, αρνιόταν την τροφή και η περίπτωσή της ενέπνευσε ανησυχία. Τελικά, μεταφέρθηκε σε camp.

«Είναι προφανές νομίζω, πως σε αυτές τις περιπτώσεις, όπου η μητέρα δεν μπορεί να παρέχει σωστή φροντίδα για το παιδί της, αλλά και να φροντίσει τον εαυτό της, οφείλει η πολιτεία να επιληφθεί, έτσι ώστε να βοηθηθεί και η μάνα και τα μωρά ή τα ανήλικα παιδιά», τονίζει ο Χρήστος Νάκης.

Οι δυσκολίες σε ένα απομακρυσμένο camp

Επίσης, οι γυναίκες αυτές φοβούνται να πάνε σε δομές στην ύπαιθρο και να απομακρυνθούν από την Αθήνα, καθώς όπως υποστηρίζουν, δεν νιώθουν ασφαλείς εκεί λόγω της παρουσίας επικίνδυνων κυκλωμάτων. Επιπλέον, το να αναγκαστεί μια γυναίκα να εγκαταλείψει το σπίτι της ή τον ξενώνα που διαμένει στην Αθήνα για να μετακομίσει αναγκαστικά σε ένα απομακρυσμένο camp στην ελληνική ύπαιθρο δεν είναι καθόλου εύκολο, όταν μάλιστα οι δυσκολίες προσαρμογής των παιδιών στα σχολεία είναι μεγάλες και πρέπει τα παιδιά να εγκαταλείψουν το σχολείο τους για κάπου… στο άγνωστο.

Μια άλλη παράμετρος που η ΜΚΟ «Πλησίον» θεωρεί άξια αναφοράς, καθώς το έχει αντιμετωπίσει και παλαιότερα είναι πως φοβούνται από τα -ακίνδυνα στις περισσότερες περιπτώσεις- φίδια και άλλα ζωύφια της ελληνικής επαρχίας, που μπορεί να τρυπώσουν μέσα στο προσφυγικό σπιτάκι τους.

«Μια κοπέλα, που πείστηκε πρόσφατα να πάει σε camp στην επαρχία, μετά από λίγες μέρες επικοινώνησε μαζί μας φοβισμένη, καθώς φοβάται τα φίδια, τα οποία τρυπώνουν το βράδυ, εκεί που κοιμάται με τον Μάρκο, τον δίχρονο γιο της δίπλα στο δάσος»…

Φοβούνται και ελπίζουν

Το μέλλον αυτών των ανθρώπων είναι αβέβαιο. Ούτε οι ίδιοι ξέρουν πώς να απαντήσουν όσον αφορά στα σχέδιά τους. Παρά μόνο φοβούνται και ελπίζουν…

«Φοβούνται και ελπίζουν. Ελπίζουν μήπως κάτι αλλάξει προς το καλύτερο και φοβούνται για τα χειρότερα. Όπως σας έχουμε αναφέρει, κάποιες έχουν επιστρέψει σε camps. Κάποιες άλλες αρνούνται. Το ζήτημα είναι πως η ύπαρξη μικρών παιδιών κατά την ταπεινή μας άποψη, εντείνει το πρόβλημα», λέει στο τέλος ο κ. Νάκης.

«Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής συχνά λέει πως εφαρμόζει μια δίκαιη, αλλά αυστηρή πολιτική στο προσφυγικό. Θα πρότεινα, με πολύ σεβασμό, στη συνταγή αυτή να προστεθούν και άλλα τρία υλικά. Η καλοσύνη, η αγάπη και η ενσυναίσθηση και να επανακαθοριστούν τα ποσοστά των υλικών της συνταγής, που εφαρμόζεται. Είναι βαθύ τραύμα της ψυχής της πατρίδας μας οι πνιγμοί αθώων ψυχών στο Αιγαίο. Οι ελάχιστοι πρόσφυγες και μετανάστες, ιδιαίτερα τα γυναικόπαιδα που έχουν μείνει στην πατρίδα μας, αξίζουν καλύτερης αντιμετώπισης», είναι το μήνυμα που στέλνει στο τέλος.

Με την ενηλικίωση και η αναγκαστική μεταφορά σε camp

Το «χτύπημα» της λήξης του προγράμματος ESTIA πέτυχε και ανηλίκους που δεν είχαν ωφεληθεί από αυτό αλλά σχεδιαζόταν να γίνει στο μέλλον.

Κάποιοι ανήλικοι έχουν βρει καταφύγιο στη ΜΚΟ «The HOME Project». Εκεί προετοιμάζονται για το μέλλον, καθώς τους παρέχεται στέγαση, εκπαίδευση, τροφή, ψυχολογική υποστήριξη. Ένας από τους στόχους, μέχρι προσφάτως, ήταν -για όσους πληρούσαν τις προϋποθέσεις- όταν φτάσουν τα 18 να ενταχθούν στο πρόγραμμα ESTIA. Πλέον, αυτή η επιλογή εξαφανίστηκε.

Αυτή τη στιγμή, για τα παιδιά που γίνονται 18 τα πράγματα είναι δύσκολα, καθώς αυτομάτως παίρνουν μέρος σε έναν «αγώνα δρόμου»: Αφού ενηλικιωθούν, είναι πλέον αναγκαστική η μεταφορά τους σε camp. Αυτό όμως, δεν είναι πάντα η κατάλληλη επιλογή. Σε πολλές περιπτώσεις κρίνεται ότι η νέα ζωή μέσα σε ένα κέντρο φιλοξενίας -μακριά από την πόλη- δεν είναι το ιδανικό πρώτο βήμα της ενηλικίωσης.

Οδυνηρό αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι ανήλικες μητέρες.

Κοπέλες που γέννησαν όταν ήταν ανήλικες και πλέον έχουν ενηλικιωθεί ή άλλες που γέννησαν τώρα και ενηλικιώνονται σε λίγους μήνες: Πλέον εάν υποβληθεί αίτημα στέγασης για αυτές τις μητέρες, η απάντηση είναι πως πρέπει να πάνε σε camp.

Ο προβληματισμός εδώ είναι το πώς θα έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται. Παράλληλα, οι μητέρες φοβούνται γιατί πολλά από τα ασυνόδευτα παιδιά στο παρελθόν είχαν τραυματιστεί μέσα camp.

Συγκεκριμένα, μπορεί κάποιοι ανήλικοι να έπεσαν θύματα σεξουαλικής ή άλλου είδους βίας μέσα σε camp. Δηλαδή κάποιος που έχει πέσει θύμα κάποιας μορφής βίας εντός camp, ξαφνικά πρέπει να ξαναγυρίσει. Και όπως είναι φυσικό, ένας άνθρωπος δεν είναι εύκολο να επιστρέψει σε ένα μέρος που κάποτε κακοποιήθηκε, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά.

Η «κόκκινη γραμμή» και η «ανάσα» σε μητέρες που ενηλικιώνονται

Ωστόσο, η ΜΚΟ «The HOME Project» κατάφερε να βάλει μία «κόκκινη γραμμή» σε αυτό το δράμα των ανηλίκων, ενώ έδωσε και μία «ανάσα» σε κοπέλες που γέννησαν εντός των δομών της και η μεταφορά τους σε camp δεν συνιστάται.

Δύο από τις δομές της φιλοξενούν πλέον παιδιά άνω των 18. Δηλαδή, παιδιά που δεν μπορούν να μεταφερθούν στα camp, όπως εξηγεί μέλος της Οργάνωσης στο ethnos.gr. Αυτή η νέα προσθήκη της ΜΚΟ δίνει μεγάλη «ανάσα» και σε κορίτσια που είναι μητέρες και αναμένεται να γίνουν 18: «Δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτές τις μητέρες, που ήρθαν σε εμάς και γέννησαν στην πορεία, χωρίς να τις βοηθήσουμε (...). Κανένα παιδί δεν φεύγει από εμάς χωρίς να έχουμε λύσει το επόμενο βήμα».

Και το υπουργείο Μετανάστευσης έχει αντιμετωπίσει «πλήρως επιτυχημένα» το Μεταναστευτικό

Πάντως, η απάντηση που δίνει το υπουργείο στο ethnos.gr αναφορικά με το γιατί τερματίστηκε το πρόγραμμα ESTIA είναι πως «το Μεταναστευτικό αντιμετωπίστηκε πλήρως επιτυχημένα».

«Χαρακτηριστικό είναι πως το 2019, στις 121, τότε, δομές σε όλη τη χώρα έμεναν 92.000 άτομα ενώ το 2022 14.000, σε 33 δομές. Κρίθηκε ως εκ τούτου, πως οι διαμένοντες στο ESTIA θα μπορούν να μεταφερθούν σε κάποιες εκ των 33 δομών που είχαν αποσυμφορηθεί», προσθέτει στην τοποθέτησή του το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Παράλληλα, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του ethnos.gr, γνωστοποιεί πως σχέδιο για προσωρινή φιλοξενία θα προχωρήσει μέσα στο πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους και «οι ωφελούμενοι δεν είναι 1.000 αλλά 500».

«Τα κριτήρια ένταξής τους αφορά την ευαλωτότητά τους, η οποία διακρίνεται από συγκεκριμένα κριτήρια όπως η ηλικία, η κατάσταση της υγείας τους, αν είναι γονείς κλπ», διευκρινίζεται. Υπενθυμίζεται πως είχε ανακοινωθεί ότι τον Φεβρουάριο θα λειτουργήσει προσωρινή φιλοξενία σε ξενώνες για 1.000 άτομα.