Ο πατέρας Αλέξανδρος επέστρεψε στον Άγιο Νικόλαο Ραγκαβά - Τι λέει στο ethnos.gr ο κορυφαίος Θεολόγος Πέτρος Βασιλειάδης για το ζήτημα που προέκυψε

H επιστροφή του ιερέα Αλεξάνδρου Καριώτογλου στα ιερουργικά του καθήκοντα στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Ραγκαβά στην Πλάκα με απόφαση των αρμοδίων οργάνων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και προσωπικής παρέμβασης του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου έδωσε τέλος στην αργία που είχε τεθεί επειδή κατά τη διάρκεια της Θείας λειτουργίας την Κυριακή της Πεντηκοστής είχε ντύσει «παπαδάκια» δύο κορίτσια. Πιστοί και άνθρωποι που γνωρίζουν το πλούσιο έργο του π.Αλέξανδρου είχαν αντιδράσει έντονα στην ποινή που του επιβλήθηκε. Το συμβάν ανήκει στο παρελθόν αλλά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: 

Ο π. Αλέξανδρος επέστρεψε, τα ερωτήματα έμειναν

Θα επικρατήσει η άποψη των συντηρητικών και θα οδηγηθούν στην αργία ιερείς που θα ακολουθήσουν τα βήματα του πάτερ Αλεξάνδρου Καριώτογλου ή βρισκόμαστε μπροστά στην αναβίωση του θεσμού των διακονισσών και της επικράτησης της άποψης πως οι γυναίκες μπορούν να προσφέρουν στην «άνθησιν και καρποφορίαν» της Εκκλησίας;

Χειροθετούνται και δεν χειροτονούνται

Όπως προκύπτει ο θεσμός των διακονισσών είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει πολλές φορές κατά το παρελθόν τόσο την Ορθόδοξη όσο και την Καθολική εκκλησία. Ποτέ στην ιστορία δεν χειροτονήθηκαν ιέρειες. Χειροθετήθηκαν διακόνισσες και ο θεσμός τους αλλά και η παρουσία τους από τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού είναι δεδομένος και δεν αμφισβητείται.

Η γυναίκα πάντα μετείχε στη θεία λατρεία και είχε συγκεκριμένα καθήκοντα και διακονήματα. Στο Σώμα της Εκκλησίας, η γυναίκα έχει απόλυτη ισοτιμία με τον άνδρα, αφού και οι δύο είναι εικόνες του Θεού. Από τις πηγές όμως δεν υπάρχει απολύτως ενιαίος τρόπος κατατάξεως των διακονισσών στην ιεραρχική κλίμακα των τάξεων του κλήρου.

Η απόφαση της πανρωσικής συνόδου

Το 1906 υπό των προσυνοδικών επιτροπών της πανρωσικής συνόδου αποφασίστηκε η αναβίωση των διακονισσών με την προϋπόθεση πως θα προέρχονται από τους κύκλους των αφιερωμένων στον Χριστό παρθένων η χηρών μέχρι 40 ετών. 

Αναφορά του Αποστόλου Παύλου για τη Φοίβη

Η πρώτη μαρτυρία περί της τάξεως των «διακόνων γυναικών» θεωρείται το χωρίον Ρωμ. 16, 1-2, στο οποίο μνημονεύεται η Φοίβη (γιορτάζεται την 3η Σεπτεμβρίου). Αναφέρεται υπό των ορθοδόξων λειτουργικών κειμένων ως πρότυπο διακονίσσης και μάλιστα αναφορά για τη Φοίβη κάνει ο Απόστολος Παύλος.

Ο Άγιος Νεκτάριος και το Βυζάντιο

Στα χρόνια του Βυζαντίου, αλλά και από το έργο του Αγίου Νεκταρίου προκύπτουν μαρτυρίες αλλά και σημαντικές προσωπικότητες διακονισσών με τεράστια προσφορά και έργο.

Αναβίωση μετά από χρόνια αχρηστίας

Ένας από τους ανθρώπους που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ακαδημαϊκής του καριέρας στην παρουσία των γυναικών στην εκκλησία είναι ο Πέτρος Βασιλειάδης, Ομότιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πρόεδρος επί τιμή του Κέντρου Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών «Μητροπολίτης Παντελεήμων Παπαγεωργίου» (CEMES) και Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ορθόδοξη Οικουμενική Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αγίας Αικατερίνης των Η.Π.Α. Οπως τονίζει στο ethnos.gr «με την ενθάρρυνση των προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών o θεσμός των διακονισσών έχει αναβιώσει δυναμικά μετά από πολλά χρόνια «αχρηστίας».

Η Πανορθόδοξη Σύνοδος της Ρόδου 

«Τα τελευταία χρόνια με την ενθάρρυνση των προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών (Πανορθόδοξη Σύνοδος της Ρόδου 1988) αναβίωσε το ενδιαφέρον για την επαναφορά του θεσμού των διακονισσών. Ένας θεσμός, τόσο βαθιά, θεολογικά και ιστορικά, ριζωμένος στην Ορθόδοξη παράδοση και, το σημαντικότερο, με συνοδική και κανονική κατοχύρωση, ασχέτως εάν προς το παρόν έχει περιπέσει σε αχρηστία, πρέπει επειγόντως να αναβιώσει, προκειμένου ναι να ενισχύσει την αυθεντική μαρτυρία της Εκκλησίας μας την κοινωνία και τον κόσμο».

Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας αναβίωσε τις διακόνισσες

Το 2021 το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην ετήσια σύνοδο της ιεραρχίας του αποφάσισε να αναβιώσει λειτουργικά ο θεσμός των διακονισσών.

Συνέδρια και μελέτες

Οπως τονίζει στο ethnos.gr ο Πέτρος Βασιλειάδης το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών Μητρ. Παντελεήμων Παπαγεωργίου (CEMES) έχει οργανώσει επί σειρά ετών διεθνή και διορθόδοξα Συνέδρια για τη λειτουργική αναγέννηση της Ορθοδοξίας και τη θέση των γυναικών στη ζωή της Εκκλησίας. Τα πρακτικά των Συνεδρίων αυτών είναι διαθέσιμα και έχουν αποσταλεί σε όλες τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες. Ο 24ος τόμος, της σειράς εκδόσεων του CEMES, αφιερωμένος στον Πρόεδρο επί τιμή του Κέντρου, ομότιμο καθηγητή Πέτρο Βασιλειάδη έχει τίτλο “Χριστιανές γυναίκες στην Αγία Τράπεζα. Μελέτες για την αναβίωση του θεσμού των διακονισσών”, σε επιμέλεια Spyridoula Denia Athanasopoulou-kypriou, Katerina Drosia και Nina Kyriatzi.

Ο Ελπιδοφόρος υπέρ των διακονισσών

Δυναμική παρουσία υπέρ της αναβίωσης και καθιέρωσης του θεσμού των διακονισσών έχει ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος ο οποίος σύμφωνα με τον Πέτρο Βασιλειάδη, πρότεινε: «Η Τοπική Συνέλευση της Μητρόπολης του Νιου Τζέρσεϋ διαβιβάζει στο Αρχιεπισκοπικό Κληρικό-Λαϊκό Συνέδριο το αίτημα να αναπτυχθεί ο ρόλος των γυναικών και των κοριτσιών στη ζωή της σύγχρονης Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική. Παραδείγματα αυτού θα ήταν: η συμμετοχή κοριτσιών σε λιτανείες και άλλες λειτουργικές ακολουθίες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, υπηρέτηση ως βοηθών και αναγνωστριών του αποστόλου, η τόνωση των θήλεων μαθητριών ως αναγνωστών και η επευλογία τους να υπηρετούν στο ιερό της Θεολογικής Σχολής στο Τιμίου Σταυρού (HCHC), η παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και συμποσίων στις Τοπικές Συνελεύσεις της Μητρόπολης και τα Κληρικολαϊκά Συνέδρια της Αρχιεπισκοπής και αναβίωση του θεσμού των γυναικών διαόνων (διακονισσών)».

Μεγάλη διαμάχη πριν 100 χρόνια

Μία ενδιαφέρουσα αποκάλυψη έκανε πριν λίγες ημέρες και ο Θεολόγος Ιωάννης Π. Μπουγάς με άρθρο του στο arxon.gr όπου έφερε στο φως μία διαμάχη που ξέσπασε πριν από ακριβώς 100 χρόνια και κλήθηκε να πάρει θέση η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στη συνεδρίαση της στις 26 Δεκεμβρίου 1923. Με απόφαση που είχε πάρει «παρείχε τη δυνατότητα στη γυναίκα να κηρύττει και να ερμηνεύει τον θείο Λόγο, κάτι το οποίο υπήρχε από την αρχή της ιστορικής διαδρομής της Εκκλησίας και συνεχίζεται με ιδιαίτερη επιτυχία τις περισσότερες φορές». Το ζήτημα προέκυψε μετά από διένεξη του Μητροπολίτου Καλαβρύτων Τιμοθέου και του Ιερομονάχου Ευσεβίου Ματθόπουλου, του και Ιδρυτού της αδελφότητος Θεολόγων «Η ΖΩΗ», και άλλων Θεολόγων όπως του πολυγραφότατου Παναγιώτου Τρεμπέλα, σχετικά με διάφορα θεολογικά θέματα και με το πρόβλημα που τότε είχε ανακύψει περί του κηρύγματος και ερμηνείας της Αγίας Γραφής από πιστές γυναίκες σε διάφορες αίθουσες και σπίτια στην περιοχές των Καλαβρύτων, των Πατρών, στο Αίγιο και αλλού.

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος υπέρ των διακονισσών

Ο Μητροπολίτης Αθηνών Χρυσόστομος το Δεκέμβριο του 1923 είχε ανακοινώσει την απόφαση των Ιεραρχών: «…Η Ι. Σύνοδος παμψηφεί αποφαίνεται ότι… είναι αθώοι των αποδοθεισών αυτοίς υπό του Σεβ. Καλαβρύτων κατηγοριών και ότι υγιώς περί την πίστιν έχοντες, ορθοδόξως διδάσκουσι, θεωρεί δε αυτούς αξίους επαίνων και ενισχύσεως εν τω έργω, ό υπέρ της Εκκλησίας επιτελούσιν ως τίμιοι του αμπελώνος του Κυρίου εργάται».

Σήμερα 100 χρόνια μετά... «περί άλλων τυρβάζουν»

«Το καταγεγραμμένο στην εκκλησιαστική ιστορία και θεολογία προαναφερθέν γεγονός καταδεικνύει ότι το 1923, η Εκκλησία της Ελλάδος τολμούσε να αντιμετωπίσει τη γυναίκα με διάθεση ευχαριστιακή. Σήμερα 100 χρόνια αργότερα, στις αρχές της εποχής του μεταανθρώπου η ενασχόληση της εν Ελλάδι εκκλησιαστικής κοινότητας με το αν πρέπει τα κορίτσια ή τα αγόρια να διακονούν στην Θεία Λειτουργία, μήπως καταδεικνύει ότι κάποιοι «των οικιών αυτών εμπιπραμένων» «περί άλλων τυρβάζουν»; αναρωτιέται στο τέλος του άθρου του ο Ιωάννης Π. Μπουγάς.

Και στην Καθολική Εκκλησία

Στην Καθολική Εκκλησία ο πάπας Φραγκίσκος από τις πρώτες ημέρες που ανέλαβε τα καθήκοντα του είχε θέσει το ζήτημα των διακονισσών. Από το Μάιο του 2016 είχε πει πως οι γυναίκες διακόνισσες ίσως στο μέλλον να τελούν ορισμένα μυστήρια, όπως αυτό της βάπτισης προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις. Αναφορά έκανε και το Δεκέμβριο του 2022 αλλά επτά χρόνια μετά την αρχική του τοποθέτηση η πρόοδος είναι σχετικά μικρή.

Θα έλυνε πολλά προβλήματα μία Πανορθόδοξη Σύνοδος

Η εκτίμηση πολλών Θεολόγων είναι πως μία Πανορθόδοξος Σύνοδος θα έλυνε πολλά ζητήματα που σήμερα της αναδιοργάνωσης, αλλά οι δυσμενείς συνθήκες, όπως ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας δεν επιτρέπουν ένα τέτοιο εγχείρημα. Συμφωνούν πάντων πως τόσο η Ορθόδοξη, όσο και η Καθολική Εκκλησία σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς δεν ανησυχούν τόσο για την παρουσία της γυναίκας αλλά τις πιθανές ρίξεις που ενδεχόμένως θα δημιουργήσουν νέα δεδομένα στις σχέσεις με το ποίμνιο τους.