Πολύπλοκο μου... κτηματολόγιο: Στο 87% ακόμα το μέσο ποσοστό συλλογής δηλώσεων - Γιατί καθυστερούν οι ιδιοκτήτες με τη διαδικασία - Ποια τα πρόστιμα

Το 87% φτάνει το μέσο ποσοστό συλλογής δηλώσεων ιδιοκτησίας στο Κτηματολόγιο τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της συλλογής δηλώσεων και επτά χρόνια μετά την προκήρυξη των συμβάσεων κτηματογράφησης της χώρας. Το εγχείρημα της κτηματογράφησης της Ελλάδας αποδείχτηκε τελικά ιδιαιτέρως πολύπλοκο, ενώ ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί καθώς και η μέση πρόοδος της κτηματογράφησης δεν αντανακλά τα αποτελέσματα οριζόντια σε ολόκληρη τη χώρα. Κι αυτό διότι οι συμβάσεις κτηματογράφησης δεν ξεκίνησαν ενιαία σε όλη την επικράτεια.

Η κυβέρνηση θεσμοθέτησε προσφάτως μία ακόμα παράταση στην εφαρμογή και επιβολή των προστίμων για τις εκπρόθεσμες δηλώσεις έως το τέλος της χρονιάς προκειμένου αφενός να κινητοποιηθούν οι πιο αμελείς ιδιοκτήτες και να δηλώσουν την ακίνητη περιουσία τους και αφετέρου να διευκολυνθεί τα επόμενα στάδια της κτηματογράφησης, αυτά των προαναρτήσεων και αναρτήσεων, με τα ελάχιστα δυνατά προβλήματα για τους ιδιοκτήτες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του φορέα “Ελληνικό Κτηματολόγιο”, το ποσοστό συλλογής σε επίπεδο χώρας έχει ήδη φτάσει στο 87% του συνόλου των 39,1 εκ. ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων που έχει εκτιμηθεί ότι υπάρχουν στην Ελλάδα.

Ειδικότερα, η τέταρτη και τελευταία γενιά κτηματογράφησης, γνωστή ως πρόγραμμα ΚΤΙΜΑ16, περιλαμβάνει 32 συμβάσεις που προκηρύχθηκαν το 2016, στις περιοχές της Ελλάδας, που δεν είχαν ανατεθεί δηλαδή με προηγούμενα προγράμματα. Ο ΚΤΙΜΑ16 καλύπτει σε έκταση το 63% της χώρας. Αφορά κυρίως σε αγροτικές περιοχές δεδομένου ότι οι αστικές περιοχές έχουν ήδη κτηματογραφηθεί με παλαιότερα προγράμματα. Από την άποψη αυτή η συλλογή δηλώσεων στον ΚΤΙΜΑ16 θεωρείται πιο δύσκολη αφού τα αγροτικά δικαιώματα έχουν γενικά χαμηλότερη αξία και επομένως μειωμένο ενδιαφέρον να δηλωθούν από τους ιδιοκτήτες, ενώ διακρίνονται από περισσότερη ασάφεια ως προς τα όρια τους και το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, σε σχέση με τα αστικά δικαιώματα.

Για 27 εκ των 32 συμβάσεων του ΚΤΙΜΑ16 η συλλογή δηλώσεων ξεκίνησε το 2019. Το μέσο ποσοστό συλλογής δηλώσεων σε αυτές τις 27 συμβάσεις ανέρχεται σήμερα στο 75%. Για τις υπόλοιπες πέντε συμβάσεις όμως υπήρξαν εκτεταμένες δικαστικές διενέξεις μεταξύ των διαγωνιζομένων με αποτέλεσμα να υπογραφούν αργότερα και κατά συνέπεια η συλλογή δηλώσεων να ξεκινήσει με μεγάλη καθυστέρηση. 

Αλλά και σε αυτές τις πέντε συμβάσεις η πρόοδος δεν ήταν ενιαία. Έτσι, για μία εξ αυτών, τη σύμβαση που περιλαμβάνει τμήμα των Κυκλάδων (ΚΤ5-26) η συλλογή δηλώσεων προχώρησε με σχετικά γρήγορο ρυθμό με αποτέλεσμα να έχει ήδη φτάσει στο 60% και να προγραμματίζεται η προ-ανάρτηση των στοιχείων εντός των επομένων μηνών. 

Την ίδια στιγμή όμως, για μία άλλη σύμβαση από τις πέντε τελευταίες, αυτή που περιλαμβάνει τμήματα της Κέρκυρας και της Θεσπρωτίας (ΚΤ5-09) και είναι η τελευταία σύμβαση που θα γίνει στην Ελλάδα, η συλλογή δηλώσεων προγραμματίζεται να ξεκινήσει εντός του Σεπτεμβρίου. Οι άλλες τρεις από τις πέντε συμβάσεις του ΚΤΙΜΑ16 που απομένουν, αφορούν σε περιοχές της Κρήτης (τμήματα των Π.Ε. Χανίων, Ρεθύμνης και Ηρακλείου). Η συλλογή δηλώσεων στις περιοχές αυτές έχει ξεκινήσει περίπου τρία χρόνια αργότερα σε σχέση τις άλλες συμβάσεις του ΚΤΙΜΑ16 και όπως είναι αναμενόμενο, τα ποσοστά συλλογής είναι σημαντικά χαμηλότερα. Συγκεκριμένα, στις τρεις συμβάσεις της Κρήτης το ποσοστό συλλογής είναι σήμερα: Χανιά 37%, Ρέθυμνο 33% και Ηράκλειο 27%. 

Πηγές του φορέα, σημειώνουν, πάντως, ότι παρά το γεγονός ότι οι δηλώσεις στους νομούς αυτούς ξεκίνησαν αργότερα, πλέον η συλλογή έχει ήδη ξεπεράσει το 1,5 έτος. Ως εκ τούτου οι ιδιοκτήτες που δεν το έχουν ήδη πράξει, θα πρέπει να προβούν άμεσα σε δηλώσεις ιδιοκτησίας για να αποφύγουν εμπλοκές σε επόμενα στάδια κτηματογράφησης.

Τα βήματα που “ξεπάγωσαν” τη διαδικασία

Τα τελευταία χρόνια προηγήθηκαν ορισμένες νομοθετικές ρυθμίσεις ως προς τις ιδιοκτησίες που βρίσκονται σε δασικές περιοχές. Έτσι μετά τον ν.4819/2021, στο 6% περίπου των διεκδικούμενων από το Ελληνικό Δημόσιο ιδιοκτησιών μπορούν πλέον να προκριθούν τα δικαιώματα των πολιτών, υπό την προϋπόθεση ότι θα προσκομίσουν στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι είτε οι ίδιοι ή οι δικαιοπάροχοί τους διαθέτουν τίτλους ιδιοκτησίας που έχουν συνταχθεί έως την 1/7/2001. 

Επιπλέον, με τις νομοθετικές ρυθμίσεις του 2022 περί δασωμένων αγρών, στο σύνολο αυτών προκρίνονται οι πολίτες εφόσον το Δημόσιο δεν διαθέτει τίτλους ιδιοκτησίας. “Συνολικά δηλαδή, ως προς τις δασικές εκτάσεις, οι ιδιοκτήτες όχι μόνον δεν έχουν πια κανέναν λόγο να περιμένουν, αλλά αντιθέτως έχουν τώρα κάθε λόγο να προβούν σε δήλωση και να θεμελιώσουν τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα”, σημειώνουν στελέχη του Κτηματολογίου.

Υπογραμμίζουν επίσης ότι οι ιδιοκτήτες πρέπει να σπεύσουν να δηλώσουν την περιουσία τους τώρα, πριν τη διαδικασία της προ-ανάρτησης που θα ακολουθήσει στο επόμενο χρονικό διάστημα, προκειμένου τα ακίνητα και τα δικαιώματα τους να συμπεριληφθούν σε αυτή. Έτσι θα αποφύγουν την πολύ πιο δύσκολη διαδικασία που απαιτείται για να εκτοπίσουν τυχόν δηλώσεις τρίτων (δημοσίου ή ιδιωτών) σε επόμενα στάδια. Η σχετικά απλή διαδικασία της δήλωσης τώρα μετατρέπεται μετά την ανάρτηση σε σύνθετη, χρονοβόρα και με μεγάλο κόστος, προειδοποιούν.

Η πορεία των αναρτήσεων

Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει πολλές αναρτήσεις κτηματολογίου με αποτέλεσμα τα περισσότερα από τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα που έχουν συλλέγει να έχουν αναρτηθεί. Υπολογίζεται ότι στο τέλος του 2023 το 80% των δικαιωμάτων της χώρας θα βρίσκεται ή θα έχει διέλθει από τη φάση της Ανάρτησης. 

Από 28.6.2023 βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάρτηση στις περιοχές ΠΕ Ηλείας (ΚΤ5-18), στις 21.8.2023 ξεκινά η ανάρτηση στην ΠΕ Μεσσηνίας (ΚΤ5-19), τον Σεπτέμβριο -Οκτώβριο θα γίνουν αναρτήσεις σε ΠΕ Χαλκιδικής (ΚΤ5-05), ΠΕ Ιωαννίνων (ΚΤ5-08), ΠΕ Μαγνησίας και Σποράδων (ΚΤ5-11) και ως το τέλους του έτους σε ΠΕ Βοιωτίας και Φωκίδος (ΚΤ5-12).

Ταυτόχρονα, ξεκίνησε στις 19.6.2023 η προανάρτηση σε ΠΕ Λακωνίας (ΚΤ5-20), στις 17.7.2023 σε ΠΕ Κορινθίας και Αργολίδας (ΚΤ5-22) και ΠΕ Ευβοίας (ΚΤ5-14) και εντός Σεπτεμβρίου προγραμματίζονται προ-αναρτήσεις στην ΠΕ Αχαΐας (ΚΤ5-17) και στην ΠΕ Δυτικής Αττικής και Νήσων (ΚΤ5-23).

Επίσης, εντός του 2023 προγραμματίζεται η ολοκλήρωση πλήθους συμβάσεων παλαιών προγραμμάτων, με την ένταξη σε λειτουργία 3,4 εκ δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένου και της Αθήνας που έχει περαιωθεί η κτηματογράφηση από τις 20-3-2023 και ήδη λειτουργεί το οριστικό Κτηματολογικό Γραφείο Αθηνών.

Τα πρόστιμα

Βάσει του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, από τις αρχές της επόμενης χρονιάς, στους ιδιοκτήτες που θα δηλώνουν την ακίνητη περιουσία τους εκπρόθεσμα θα επιβάλλονται αναλογικά πρόστιμα. Η επιβολή των προστίμων επρόκειτο να ξεκινήσει από το φθινόπωρο, ωστόσο λίγες ημέρες νωρίτερα ψηφίστηκε νέα παράταση στη διαδικασία, η οποία κρατά “στον πάγο” τα πρόστιμα για ακόμα πέντε μήνες.

Υπενθυμίζεταιι ότι τα πρόστιμα για τους αμελείς, τα οποία πάντως η κυβέρνηση εμφανίζεται εξαιρετικά διστακτική να εφαρμόσει, θα είναι αναλογικά. Θα υπολογίζονται βάσει του εγγραπτέου δικαιώματος που δηλώνεται, της αξίας των ακινήτων βάσει του συστήματος αντικειμενικού προσδιορισμού τους, καθώς και του χρόνου της καθυστέρησης της υποβολής δήλωσης σε σχέση με την προθεσμία για κάθε περιοχή. Σε κάθε περίπτωση όμως το πρόστιμο δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 300 και μεγαλύτερο των 2.000 ευρώ. Το ποσό αυτό θα προσαυξάνεται ανάλογα με τον χρόνο καθυστέρησης υποβολής της δήλωσης.

Το πρόστιμο για δικαιώματα κυριότητας (ψιλής και πλήρους) και επικαρπίας υπολογίζεται για το σύνολο των ακινήτων που δεν έχουν δηλωθεί εμπρόθεσμα ακόμα και στις αγροτικές περιοχές.

Οι ιδιοκτήτες πρέπει να γνωρίζουν ότι η δήλωση στο Κτηματολόγιο είναι υποχρεωτική καθώς σε διαφορετική περίπτωση απαγορεύεται η κατάρτιση οποιασδήποτε εμπράγματης δικαιοπραξίας για το δικαίωμα που δε δηλώθηκε, καθώς και η χορήγηση άδειας οικοδομής στο όνομα εκείνου που παρέλειψε να υποβάλει δήλωση.

Με τη νέα παράταση που δίνεται και εφόσον δεν υπάρξει κάποια αναστολή της απόφασης για την επιβολή των προστίμων, όσοι αμέλησαν να δηλώσουν την ακίνητη περιουσία τους, θα κληθούν να πληρώσουν πρόστιμο από τον Φεβρουάριο του 2024 και μετά. Θα προηγηθεί η κοινή υπουργική απόφαση των υπουργείων Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η οποία θα δημοσιευτεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 και θα ορίζει τον ειδικότερο τρόπο υπολογισμού του προστίμου ανά είδος δικαιώματος συμπεριλαμβανομένου του συντελεστή προσαύξησης λόγω καθυστέρησης. Όπως αναφέρεται στο κείμενο της τροπολογίας που ψηφίστηκε πρόσφατα, η απόφαση θα αρχίσει να ισχύει ένα μήνα μετά τη δημοσίευσή της, ενώ σε περίπτωση παρέλευσης της προθεσμίας καταβολής του προστίμου, αυτό θα εισπράττεται μέσω της εφορίας.