Ελλάδα εκπέμπει SOS: «Κουβάρι» οι ευθύνες για τις γερασμένες υποδομές, ακραία καιρικά φαινόμενα και έργα... που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ (Β' Μέρος)

Κουβάρι παραμένουν οι ευθύνες για την κυριότητα των αντιπλημμυρικών έργων παρά το γεγονός ότι ακραία καιρικά φαινόμενα συμβαίνουν όλο και συχνότερα προκαλώντας συνέπειες που αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, δοκιμάζοντας την ανθεκτικότητα των υποδομών της χώρας και τινάζοντας στον αέρα κάθε στατιστικό μοντέλο της επιστήμης.

Κι ενώ φωτιές και πλημμύρες έχουν σβήσει από το χάρτη εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης και περιουσιών μέσα σε δύο μήνες, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν επί της ουσίας αντικειμενικά κριτήρια τα οποία να καθορίζουν πού αρχίζει και πού τελειώνει το πεδίο ευθύνης κεντρικού κράτους και Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως η φύση και οι προκλήσεις της κλιματικής κρίσης είναι αυτές που θα πρέπει να καθορίσουν τον τρόπο κατασκευής και συντήρησης στις υποδομές ώστε να είναι ανθεκτικές. Ωστόσο ακόμα η Ελλάδα βρίσκεται περίπου στο μηδέν δεδομένου ότι αγνοείται η ταυτότητα και το ιστορικό συντήρησης πολλών, κρίσιμων και ήδη γερασμένων έργων υποδομής. 

Ταυτόχρονα αν και πολλή συζήτηση έχει γίνει τα τελευταία χρόνια δεν έχει τεθεί σε λειτουργία το Μητρώο Υποδομών που θα έλυνε όλα αυτά τα προβλήματα και θα ξεκαθάριζε με απόλυτο τρόπο ποιος έχει την ευθύνη για ελλείψεις συντήρησης που οδηγούν σε αστοχίες, ενώ συχνά μετά τις καταστροφές ακολουθούν έργα αποσπασματικά χωρίς ενιαία στρατηγική ανασυγκρότησης.

Επίκουρος καθηγητής ΕΚΠΑ: Αυτό που θεωρούσαμε έως τώρα ακραίο, βλέπουμε ότι δεν είναι πλέον τόσο σπάνιο

Η κλιματική κρίση έχει επί της ουσίας «ακυρώσει» ακόμα και τις επιστημονικές παραδοχές των τελευταίων ετών γι'αυτή απαιτώντας μία ολοκληρωτική αλλαγή στον τρόπο, με τον οποίο κατασκευάζουμε έργα και υποδομές: «Είναι πλέον σαφές πως τα αποσπασματικά μέτρα, τα μεμονωμένα έργα δε λύνουν το πρόβλημα. Δεν μπορείς πλέον να κάνεις μετά από μια καταστροφή ένα αντιπλημμυρικό εδώ κι ένα εκεί. Χρειάζεται εξαρχής η χάραξη μιας στρατηγικής ολιστικής. Μην ξεχνάμε ότι φέτος έχουμε και ένα ρεκόρ καμένων. Θα πρέπει να έχουμε στραμμένο το νου μας και εκεί και παρά το γεγονός ότι ο κίνδυνος δεν μπορεί να εκμηδενιστεί, πρέπει να προλάβουμε να θωρακίσουμε και αυτές τις περιοχές».

Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό που συνέβη στη Θεσσαλία ήταν πολύ χειρότερο και από τον Ιανό τόσο από την άποψη του συνόλου της βροχής όσο και από τη δριμύτητα των επιπτώσεων: «Όταν ενσκήπτει για δεύτερη φορά μέσα σε τρία χρόνια ένα φαινόμενο χιλιετίας, αυτό και μόνο προκαλεί ερωτηματικά ως προς το αν θα επανεμφανιστεί σε 2 ή σε 5 χρόνια. Πρόκειται για μια νέα πραγματικότητα. Αυτό που θεωρούσαμε έως τώρα ακραίο, βλέπουμε ότι δεν είναι πλέον τόσο σπάνιο. Αν δει κανείς το χάρτη πλημμυρικού κινδύνου, θα καταλάβει ότι ο Πηνειός έπιασε το πολύ ακραίο σενάριο, αυτό που υπολογίζεται ότι έχει πιθανότητα ένα τοις χιλίοις να εμφανιστεί, για δεύτερη φορά σε μια τριετία», εξηγεί προσθέτοντας πως πια ούτε και τα στατιστικά στοιχεία είναι αξιόπιστα: «Τα καταργεί η κλιματική κρίση».

Οι επικαιροποιημένοι χάρτες πλημμυρικού κινδύνου είναι ένα από τα πρώτα βήματα που πρέπει να γίνουν, καθώς αυτοί που υπάρχουν είναι πλέον ξεπερασμένοι και δεν έχουν λάβει υπόψη τους νεότερα δεδομένα, όπως αναφέρει ο κ. Διακάκης: «Είναι το πρώτο απαραίτητο εργαλείο για να προχωρήσουμε στην ενίσχυση των έργων υποδομής. Είδαμε να καταρρέουν έργα που έγιναν μετά τον Ιανό. Εκ του αποτελέσματος υπάρχει μια αμφιβολία για τις προδιαγραφές που ακολουθήθηκαν. Πρέπει να αφουγκραστούμε τη φύση. Δεν έχουμε περιθώριο. Αν ξαναχτίσουμε με τον ίδιο τρόπο, τις ίδιες γέφυρες, με τις ίδιες διατομές χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας την πρόληψη, θα έχουμε τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα σε λίγα χρόνια».

Εξίσου σημαντική για τον ίδιο είναι και η εκπαίδευση των κατοίκων. «Η πλημμύρα σου επιτρέπει κάποιο χρόνο αντίδρασης, αλλά πρέπει να γνωρίζεις πως να κινηθείς και τι να αποφύγεις. Βλέπουμε ανθρώπους την ώρα ακραίας βροχόπτωσης να περπατούν σε ρέματα. Τα ακραία φαινόμενα ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη, αλλά είναι αποδεδειγμένο ότι αυτή η ευαισθητοποίηση φθίνει όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από την καταστροφή».

Σε ό,τι αφορά τις κατοικίες ο κ. Διακάκης αναφέρει ότι σε ένα βαθμό ο αντισεισμικός κανονισμός προφυλάσσει και από τις πλημμύρες λόγω του οπλισμένου σκυροδέματος.

Πρόεδρος ΤΕΕ: Αναγκαίο να ολοκληρωθεί το Μητρώο Υποδομών

Κάθε φορά που ενσκήπτει στη χώρα μια φυσική καταστροφή ακολουθεί η συζήτηση περί ευθύνης κατασκευής και συντήρησης των έργων υποδομής, τα οποία τα τελευταία χρόνια αστοχούν όλο και συχνότερα εξαιτίας και των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Οι πλημμύρες στη Θεσσαλία έφεραν στην επιφάνεια για ακόμα μία φορά το κουβάρι των ευθυνών για τα αντιπλημμυρικά έργα. Πηγές του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών δείχνουν προς τις Περιφέρειες. Ωστόσο με δηλώσεις του ο ίδιος ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Κώστας Αγοραστός ανέφερε την Παρασκευή ότι τα μεγάλα έργα είναι ευθύνη του υπουργείου.

Η αλήθεια είναι πως κάποια έργα εκτελούν, οι δήμοι, κάποια οι Περιφέρειες και κάποια το υπουργείο. Ποια είναι όμως τα οικονομικά κριτήρια ή τα χαρακτηριστικά ενός έργου, τα οποία το κατατάσσουν στην αρμοδιότητα του κεντρικού κράτους ή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν ή δεν είναι σαφώς καθορισμένα.

«Συνήθως τα πιο μεγάλα έργα γίνονται από το υπουργείο. Αλλά δεν υπάρχουν κριτήρια. Εξαρτάται από το ποιος έχει ωριμάσει τις μελέτες, ποιος τα δημοπρατεί, ποιος έχει εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση. Λείπει ο συνολικός σχεδιασμός», λέει ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ), Γιώργος Στασινός.

Αντίστοιχο μπαλάκι είναι και οι αρμοδιότητες της συντήρησης ενός έργου. Γι΄αυτό και το ΤΕΕ θεωρεί ότι είναι κρίσιμο να τεθεί σε λειτουργία το πολυαναμενόμενο Μητρώο Υποδομών, το οποίο θα περιλαμβάνει στοιχεία για την ταυτότητα του κάθε έργου, την κατασκευή, το ιστορικό συντηρήσεων αν έχουν γίνει και βεβαίως ποιος φορέας έχει την αρμοδιότητα γι΄αυτές.

Κι αυτό διότι είναι πλέον γνωστό πως για την πλειονότητα γεφυρών και άλλων έργων λείπουν κρίσιμα στοιχεία που έχουν μεγάλη σχέση και με την ανθεκτικότητά τους που αποτελεί το ζητούμενο.

Το ΤΕΕ ολοκληρώνει την προετοιμασία της σχετικής πλατφόρμας, η οποία αν και θα παραδοθεί σε περίπου ένα χρόνο θα δίνει τη δυνατότητα στους φορεις να εισάγουν τα έργα τους πολύ νωρίτερα.

«Μετά τις εκλογές θα στείλουμε επιστολές σε δήμους, Περιφέρειες και υπουργεία να ξεκινήσουν να εισάγουν τα έργα στην πλατφόρμα. Θα πρέπει να ξεπεραστεί ο δισταγμός που πηγάζει από το γεγονός ότι φοβούνται την ευθύνη που θα έχουν σε περίπτωση έργων που αστόχησαν επειδή δε συντηρήθηκαν. Το σύστημα πρέπει να λειτουργήσει κυρίως για να αγχώνονται όσοι φέρουν την ευθύνη. Για τα καινούρια έργα η υποχρέωση λύνεται με μία νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει την πληρωμή του εργολάβου μόνο με την εισαγωγή στην πλατφόρμα. Αλλά είναι κομβικό να εισαχθούν και τα παλαιότερα έργα» υπογραμμίζει ο κ. Στασινός.

Οπως έχει συχνά γραφτεί, πολλά από τα έργα υποδομής στην Ελλάδα έχουν ήδη συμπληρώσει τον κύκλο της ζωής τους. Είναι γηρασμένα, ασυντήρητα, ενώ στα χρόνια που έχουν περάσει από την κατασκευή τους έχει αλλάξει το υπέδαφος ή έχουν αυξηθεί οι φόρτοι στους οποίους είχαν βασιστεί τα σενάρια κατασκευής, π.χ. στις γέφυρες.

Το ΤΕΕ προχωρεί ήδη διαγωνισμό και για τις έξυπνες γέφυρες, ώστε να τοποθετηθούν αισθητήρες που θα παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο τους φόρτους και τη συμπεριφορά τους με στόχο να αποφευχθούν αστοχίες που μπορεί να κοστίσουν και σε ανθρώπινες ζωές.

Σε κάθε περίπτωση κρίνεται αναγκαία η αναθεώρηση της φιλοσοφίας κατασκευής των έργων: «Αυτά που ζούμε είναι πρωτόγνωρα οπότε κι εμείς θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που κατασκευάζαμε τις υποδομές μας, τις οποίες απαιτείται και να συντηρούμε», λέει στο «Εθνος» ο πρόεδρος του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών, Βασίλης Μπαρδάκης.

Προθέτει επίσης πως τα παλαιότερα έργα έγιναν χωρίς να συνυπολογίζονται τα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής: «Για παράδειγμα αν μία γέφυρα μελετήθηκε 20 χρόνια πριν δεν είχε στην εξίσωση της την κλιματική αλλαγή. Γι΄αυτό είναι κρίσιμη η ολοκλήρωση του Μητρώου Υποδομών. Οπως είναι λογικό στη χώρα έχουμε πολλά έργα. Με τη Μητρώο θα μπορέσουμε να ταξινομήσουμε και να προτεραιοποιήσουμε εκείνα που χρειάζονται άμεσες παρεμβάσεις ώστε να είναι ασφαλή».

Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι το υπουργείο Υποδομών έχει θεσμοθετήσει τόσο τα Μητρώα Γεφυρών και Σηράγγων όσο και τις σχετικές Επιτροπές. Ωστόσο τίποτα από τα δύο δεν έχει ολοκληρωθεί ή στελεχωθεί ακόμα με πηγές της νέας ηγεσίας του υπουργείου να δεσμεύονται πως σύντομα θα ενεργοποιηθούν.