Vodafone Poseidonia: Χαρτογραφούνται τα ευάλωτα λιβάδια της Ποσειδωνίας - Ο ρόλος τους στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στις Κυκλάδες

Αποτελούν καταφύγιο για περισσότερα από 1.400 είδη θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας. Μόνο στις ελληνικές θάλασσες εκτιμάται ότι παράγουν 24 εκατομμύρια τόνους οξυγόνου ετησίως, ενώ απορροφούν 15 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα συγκρινόμενα με τα δάση του Αμαζονίου. Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας, τα πολύτιμα δάση της Μεσογείου ή αλλιώς το θαλασσινό γρασίδι του Ποσειδώνα, έχουν θεμελιώδη ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, της βιωσιμότητας και της παραγωγικότητας των θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων.

Την ίδια στιγμή συμβάλλουν στην προστασία της ελληνικής ακτογραμμής και των παραθαλάσσιων τοπίων της χώρας από το φαινόμενο της διάβρωσης καθώς τα φυλλώματα τους θεωρούνται φυσικός κυματοθραύστης για την προστασία των ακτών. Και όμως, αυτό το τόσο σημαντικό όσο και …παρεξηγημένο ενδημικό οικοσύστημα δεν έχει χαρτογραφηθεί ποτέ πλήρως, την ώρα που ο ανθρώπινος παράγοντας μέσω του υπερτουρισμού, των παράνομων αγκυροβολίων και σειράς άλλων παραγόντων υποβαθμίζει συστηματικά τα ευάλωτα λιβάδια της Ποσειδωνίας. Ειδικά οι Ποσειδωνίες που καταστρέφονται μηχανικά, δεν έχουν καμία ελπίδα να ανακάμψουν καθώς τα σημεία, στα οποία βρισκονταν, εποικίζονται άμεσα από ξενικά είδη.

Το πρόγραμμα καλύπτει το κενό

Το κενό της αποτύπωσης αυτού του μοναδικού περιβαλλοντικού μανδύα προστασίας, το οποίο η χώρα μας έπρεπε ήδη να έχει καλύψει από το 2007, όπως όριζε η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία, έρχεται να καλύψει το έργο που έχει ήδη ξεκινήσει το πρόγραμμα Vodafone Posidonia, το οποίο ξεκινά το Ίδρυμα Vodafone σε συνεργασία με το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας & Φυσικής Ωκεανογραφίας (OceanusLab) του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.  Πρόκειται για μια στρατηγική πρωτοβουλία που αφορά στη χαρτογράφηση και προστασία των υποθαλάσσιων δασών Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο,και την ανάδειξή τους ως έναν από τους σημαντικότερους πνεύμονες της Μεσογείου.

Στόχος είναι να χαρτογραφηθεί η Ποσειδωνία, αρχικά σε στρατηγικές περιοχές του Αιγαίου Πελάγους, ικανές να δώσουν στους ειδικούς την δυνατότητα ασφαλών αναγωγών για τον υπολογισμό του συνόλου της Ποσειδωνίας στον ελληνικό χώρο. Πρώτη στάση του προγράμματος στις Κυκλάδες είναι ο θαλάσσιος χώρος γύρω από τα νησιά της Σύρου και της Πάρου, ενώ έχει ήδη προγραμματιστεί για την άνοιξη η ερευνητική αποστολή στη θάλασσα της Μυκόνου και της Δήλου.

Πέραν της σημαντικής συμβολής των λιβαδιών της Ποσειδωνίας στη διατήρηση της περιβαλλοντικής ισορροπίας σε μία εποχή πλήρους κλιματικής απορρύθμισης, υπολογίζεται ότι η χαρτογράφησή της μόνο κατά τον πρώτο χρόνο του έργου, επιτυγχάνει άμεσο και έμμεσο οικονομικό αντίκτυπο που δύναται να υπερβαίνει τα €10 δισ. ετησίως!

Για την υλοποίηση του προγράμματος, το Ίδρυμα Vodafone συνεργάζεται με το Oceanus Lab του Πανεπιστημίου Πατρών, που αποτελεί το μεγαλύτερο διδακτικό και ερευνητικό πανεπιστημιακό εργαστήριο στον τομέα του στην Ελλάδα, υπό την επιστημονική επίβλεψη του Καθηγητή Περιβαλλοντικής και Γεωλογικής Ωκεανογραφίας στο Τμήμα Γεωλογίας και Κοσμήτορα της Σχολής Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, Γιώργου Παπαθεοδώρου.

Όπως εξήγησε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του προγράμματος ο κ. Παπαθεοδώρου, η χαρτογράφηση θα γίνει με εξελιγμένα ηχοβολιστικά συστήματα, υποβρύχια κατευθυνόμενα βαθυσκάφη και αυτόνομα οχήματα επιφανείας, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την αποτύπωση των λιβαδιών σε νησιά των Κυκλάδων. Επιπλέον, θα ποντισθεί υποθαλάσσιο παρατηρητήριο σε επιλεγμένο λιβάδι Ποσειδωνίας για την παρακολούθηση των πιθανών περιβαλλοντικών πιέσεων και των φυσικοχημικών παραμέτρων του νερού.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη συστηματική καταγραφή και χαρτογράφηση των λιβαδιών Ποσειδωνίας σε στρατηγικές περιοχές του Αιγαίου με τη  χρήση εξοπλισμού προηγμένης τεχνολογίας ,καθώς και εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών και των αρμόδιων θεσμών και φορέων.

Επιστέγασμα της πρωτοβουλίας είναι η δημιουργία της ψηφιακής διαδραστικής πλατφόρμας «CitizenScience»,η οποία θα ενημερώνεται σε πραγματικό χρόνο μέσω του δικτύου της Vodafone με οπτικό υλικό και δεδομένα από την έρευνα, δίνοντας την ευκαιρία για <ψηφιακές> καταδύσεις στα λιβάδια της Ποσειδωνίας ενώ, παράλληλα,θα δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να ανεβάζουν το δικό τους υλικό και τις τοποθεσίες όπου συναντούν λιβάδια Ποσειδωνίας, συμβάλλοντας, έτσι, στην πρόοδο της έρευνας.

Ανάμεσα στις δράσεις που περιλαμβάνει ο προγραμματισμός του Vodafone Posidonia ξεχωρίζει η πόντιση του υποβρυχίου. Παρατηρητηρίου Ποσειδωνίας, το οποίο με υψηλής τεχνολογίας κάμερες, αισθητήρες IoT και τη δύναμη του Vodafone Green Network θα προσφέρει δυνατότητα επισκόπησης του βυθού σε πραγματικό χρόνο, με σκοπό τόσο την παραγωγή επιπρόσθετων επιστημονικών δεδομένων, όσο και την ευκαιρία να θαυμάσει κανείς από μακριά την ομορφιά του βυθού.

Ο Χάρης Μπρουμίδης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Vodafone Ελλάδας, δήλωσε σχετικά: «Είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι που στηρίζουμε ένα έργο σπουδαίας περιβαλλοντικής και κοινωνικό-οικονομικής αξίας σε συνεργασία με το OceanusLab και τον Καθηγητή Γιώργο Παπαθεοδώρου. Η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως είναι η απειλή για την βιωσιμότητα σημαντικών και ευάλωτων θαλάσσιων οικοσυστημάτων, απαιτεί διεπιστημονική σκέψη και συνεργασία, διαρκή εγρήγορση, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μάς δίνει η τεχνολογία και κυρίως τη συμμετοχή όλων μας. Προσβλέπουμε στα πολλαπλά οφέλη της συνεργασίας μας με το Oceanus Labγια την προστασία της Ποσειδωνίας, ένα έργο που επιβεβαιώνει τη διαρκή και αδιαπραγμάτευτη δέσμευσή μας να διαθέτουμε την τεχνογνωσία της Vodafone προς όφελος των συνανθρώπων μας και του φυσικού περιβάλλοντος».

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας εμφανίζονται σε σχετικά ρηχά νερά από την ακτή έως το βάθος των 40 – 45 μέτρων καθώς βασική προϋπόθεσή για την επιβιωση τους είναι η ύπαρξη φωτός και διαύγειας. Εμφανίζονται σε 16 μεσογειακές χώρες με πολύ μικρότερη πυκνότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ως βιότοπος προτεραιότητας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος εντάχθηκε στην Ευρωπαική Οδηγία για τους Οικοτόπους. Επιπλέον τα λιβάδια Ποσειδωνίας εμφανίζονται ως σημαντικά αντιπροσωπευτικά είδη των αγγειόσπερμων στο πλαίσο των οδηγιών για το νερό και τη Θαλάσσια Στρατηγική.

Για τους λόγους αυτούς, είναι υποχρέωση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσής να θεσπίσουν μέτρα διαχείρισης και προγράμματα παρακολούθησης, κάτι το οποίο η χώρα μας θα έπρεπε να είχε ολοκληρώσει από το 2007. Παρά τη σημασία τους, τα λιβάδια της Ποσειδωνίας, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απροστάτευτα. Επισημαίνεται ότι το κοινοτικό πλαίσιο ορίζει πως τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη οφείλουν επίσης να καταρτίζουν σχέδιο παρακολούθησης και να υποβάλλουν στην Επιτροπή, ανά τριετία, έκθεση σχετικά µε την κατάσταση των εκτάσεων θαλάσσιας βλάστησης µε Posidonia oceanica, όπου ασκούνται δραστηριότητες µε συρόµενα δίχτυα βυθού, η οποία περιλαμβάνει κατάλογο των σκαφών που διαθέτουν άδεια. 

Την ίδια στιγμή, ενώ η χώρα μας έχει ήδη θεσπίσει τις προστατευόμενες περιοχές, δεν έχει ολοκληρώσει ακόμα τις ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες για τον καθορισμό των μέτρων προστασίας τους με αποτέλεσμα να μετρά ήδη μία καταδίκη από το Ευρωπαικό Δικαστήριο για το σοβαρότατο αυτό ζήτημα.Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα παρέβη τις υποχρεώσεις της καθότι δεν καθόρισε εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας (δηλαδή έως το 2012) τους απαιτούμενους στόχους διατήρησης και δε θέσπισε τα αναγκαία μέτρα διατήρησης για προστατευόμενα είδη και οικοτόπους στις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000. Επισημαίνεται μάλιστα ότι η Ελλάδα ακόμα 'εως και σήμερα δεν έχει καθορίσει τα απαραίτητα μέτρα και τους στόχους.